با اعلام ترامپ مبنی بر آغاز مذاکرات با ایران، تهران با تأکید بر قالب غیرمستقیم، محتاطانه واکنش نشان داد. در حالی که نتانیاهو خواستار «گزینه لیبی» برای نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران است، تهران همچنان بر ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای خود پافشاری دارد. با افزایش ذخایر اورانیوم و تعیین ضرب‌الاجل از سوی آمریکا، فضای مذاکرات به‌شدت پرتنش شده و سناریوی شکست گفتوگوها با تهدید اقدام نظامی همراه است.
فرارو – «پاتریک وینتور»(Patrick Wintour)، دبیر بخش دیپلماتیک روزنامه گاردین
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه بریتانیایی گاردین، اعلام ناگهانی رئیس‌جمهور ترامپ مبنی بر آغاز «گفت‌و‌گو‌های مستقیم» میان ایالات متحده و ایران درباره برنامه هسته‌ای تهران در روز شنبه، با واکنش فوری جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو شد.
مقامات ایرانی اعلام کردند که این مذاکرات در قالبی غیرمستقیم و از طریق واسطه‌ها برگزار خواهد شد، اما در عین حال تأکید کردند که نیت طرفین مذاکره، از شکل و فرمت برگزاری آن اهمیت بیشتری دارد. اظهارات روز دوشنبه دونالد ترامپ که در آن بر آغاز مذاکرات در پایان هفته جاری و احتمال قرار گرفتن ایران در معرض «خطر بزرگ» در صورت شکست گفتوگوها تأکید شد، فضای سیاسی تهران را تحت تأثیر قرار داد و موجب واکنش‌هایی آشکار شد؛ به‌ویژه آنکه این سخنان در شرایطی بیان شد که ایالات متحده به‌تازگی سطح استقرار نظامی خود در خاورمیانه را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است. تحلیل‌گران بر این باورند که تصمیم ترامپ برای علنی‌سازی روند مذاکرات، بخشی از راهبردی برای اعمال فشار بر تهران جهت ورود سریع به مسیر گفت‌و‌گو بوده است.
ایران در موضع‌گیری‌های علنی خود نسبت به مذاکرات، رویکردی محتاطانه و زمان‌بر اتخاذ کرده و صرفاً اعلام کرده است که آمادگی دارد مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده را آغاز کند. با این حال، مقامات ایرانی می‌گویند هنوز پاسخی رسمی از سوی واشنگتن در خصوص نحوه و چارچوب دقیق برگزاری این گفتوگوها دریافت نکرده‌اند. ساعاتی پس از آنکه رئیس‌جمهور ترامپ در کنفرانسی خبری در دفتر بیضی کاخ سفید از توافق برای برگزاری مذاکرات در آخر هفته جاری خبر داد، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، این مذاکرات را «هم‌زمان یک فرصت و یک آزمون» توصیف و تأکید کرد که «توپ اکنون در زمین ایالات متحده است».
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، که در جریان سفری رسمی به الجزایر سخن می‌گفت، بار دیگر تأکید کرد که جمهوری اسلامی خواهان برگزاری مذاکرات به‌صورت غیرمستقیم با ایالات متحده است. وی در سخنان خود اظهار داشت: «شکل مذاکرات، چه مستقیم باشد و چه غیرمستقیم، اهمیت اساسی ندارد.» او تاکید کرد: «آنچه واقعاً اهمیت دارد، میزان اثربخشی مذاکرات است؛ اینکه آیا طرفین از جدیت لازم برخوردارند، نیات واقعی آنها در این فرآیند چیست و آیا اراده‌ای برای رسیدن به یک راه‌حل عملی وجود دارد یا نه. اینها معیار‌های اصلی برای ارزیابی هر مذاکره‌ای به شمار می‌روند.»
عباس عراقچی در ادامه تأکید کرد که ایران با هیچ فرمولی برای تبدیل مذاکرات غیرمستقیم به مستقیم موافقت نکرده است؛ اگرچه ایالات متحده انتظار دارد روند گفتوگوها در نهایت به مذاکره‌ای مستقیم منتهی شود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، از اعلام آغاز مذاکرات جدید میان تهران و واشنگتن استقبال کرد و در سخنانی اظهار داشت که اگر توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام به‌صورت غیرمستقیم انجام می‌شد، دستیابی به آن ممکن بود به جای دو سال، دو دهه به طول انجامد. برجام توافقی چندجانبه میان ایران و گروه ۱+۵ بود که در ازای اعمال محدودیت‌هایی بر فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم ایران، کاهش تحریم‌های بین‌المللی را به همراه داشت.
ایران در حال ارزیابی این موضوع است که آیا دولت ترامپ در مذاکرات پیش‌رو حاضر خواهد بود بر ایجاد یک سازوکار نظارتی جدید برای برنامه هسته‌ای غیرنظامی این کشور تمرکز کند؛ مدلی مشابه توافقی که ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد یا اینکه واشنگتن به‌دنبال برچیدن کامل زیرساخت‌های هسته‌ای ایران خواهد بود؛ رویکردی که به‌طور فزاینده‌ای با عنوان «گزینه لیبی» شناخته می‌شود. در دسامبر ۲۰۰۳، معمر قذافی، رهبر وقت لیبی تصمیم گرفت از برنامه تسلیحات کشتار جمعی کشورش صرف‌نظر کرده و به بازرسان بین‌المللی اجازه دهد تا نظارت کاملی بر تعهدات دولت وی داشته باشند.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز دوشنبه در نشست مشترک با رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در کاخ سفید، از رویکرد موسوم به «گزینه لیبی» در قبال برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرد. در مقابل، ایران بار دیگر تأکید کرده است که برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود را کنار نخواهد گذاشت. با وجود آغاز روند مذاکرات، اسرائیل همچنان نسبت به نیات تهران بی‌اعتماد است و احتمال موفقیت گفتوگوها را پایین ارزیابی می‌کند. در صورت شکست مذاکرات، تل‌آویو از گزینه اقدام نظامی مشترک با ایالات متحده برای هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران حمایت خواهد کرد.
با این حال، اظهارات اخیر استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، حاکی از آن است که ممکن است انتظارات دولت ترامپ از ایران در مذاکرات پیش‌رو کمتر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، باشد. ویتکاف در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون که سه هفته پیش انجام شد، به محتوای نامه ترامپ به مقام‌های ایرانی اشاره کرد و گفت: «ما باید سوءتفاهم‌ها را برطرف کنیم. باید یک برنامه قابل راستی آزمایی ایجاد کنیم تا کسی نگران تسلیحاتی شدن مواد هسته‌ای شما نباشد و من دوست دارم ما به آن نقطه برسیم؛ زیرا گزینه جایگزین، گزینه بسیار خوبی نیست.» با این حال، ترامپ با فشار‌هایی در داخل مواجه است تا توافق احتمالی جدید، نسبت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما حاصل شد، سخت‌گیرانه‌تر و قابل‌اطمینان‌تر باشد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در ارائه پیش‌نمایی از موضع کشورش در مذاکرات هسته‌ای اظهار داشت: «برنامه هسته‌ای ایران کاملاً صلح‌آمیز و مشروع است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مشروعیت آن را تأیید کرده است. هیچ تردیدی در این مورد در سطح بین‌المللی وجود ندارد. اگر کسی سؤالی یا ابهامی دارد، آماده‌ایم آن را روشن کنیم.» او تاکید کرد: «ما اطمینان داریم که برنامه هسته‌ای‌مان صلح‌آمیز است و مشکلی با ایجاد اعتماد بیشتر نداریم؛ مگر اینکه این کار محدودیتی برای ما ایجاد کند یا مانعی برای اهداف ایران باشد.» ایران همچنین همواره تأکید کرده است که فتوای رهبری علیه ساخت تسلیحات هسته‌ای وجود دارد. اما در حالی که سیاستمداران ارشد ایرانی همچنان بر این موضع تأکید دارند، برخی از آنان با توجه به مجموعه‌ای از چالش‌های نظامی و سیاسی، به طور فزاینده‌ای این موضع را مورد بررسی و چالش قرار می‌دهند.
ایران در حال حاضر با تهدیدی مواجه است که ترامپ برای دستیابی به توافق هسته‌ای، ضرب‌الاجلی دو ماهه تعیین کرده است که تا ماه مه به پایان می‌رسد. این فشار زمانی می‌تواند ایران را به آزمایش صبر آمریکا وادارد؛ به‌ویژه اگر استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، برنامه تسلیحات بالستیکی ایران و حمایت تهران از نیرو‌های مقاومت را نیز در مذاکرات بگنجاند.
گزارشی که در فوریه توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد، نشان داد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران تا سطح ۶۰ درصد، از دسامبر به طور چشمگیری افزایش یافته است. کارشناسان معتقدند که رسیدن به غنای ۹۰ درصد، آستانه مواد قابل استفاده در تسلیحات هسته‌ای، از این نقطه نسبتاً آسان است. تا تاریخ ۸ فوریه، ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی ایران طی فصل گذشته ۹۲.۵ کیلوگرم افزایش یافته و به ۲۷۴.۸ کیلوگرم رسیده است. ایران این ذخایر را پاسخی به تحریم‌های آمریکا می‌داند.
