مذاکره زیر سایه تهدید؛
سیاست دولت ترامپ در قبال ایران میان فشار حداکثری و تمایل به مذاکره در نوسان است. اگرچه نشانههایی از تغییر لحن و تمرکز بر راستیآزمایی هستهای دیده میشود، اما تردید درباره صداقت این رویکرد باقی است. ایران مذاکره با آمریکا را فعلاً رد کرده است. در آستانه فعالسازی مکانیسم ماشه، سرنوشت دیپلماسی به تصمیم واشنگتن وابسته است: واقعگرایی یا تکرار تقابلهای بیثمر گذشته.
مکانیسم ماشه و فشارهای جهانی؛ ایران در تقاطع دیپلماسی و مقاومت؛
سیاست خارجی ایران در مواجهه با فشارهای شدید ترامپ وارد مرحله بحرانی شده است. ادامه سیاست فشار حداکثری و تحریمهای گسترده، ایران را در شرایط دشواری قرار داده است. در حالی که واشنگتن تمایل به مذاکره را اعلام میکند، شروط سخت و فشارهای بیشتر میتواند ایران را مجبور به انتخاب بین دیپلماسی یا مقاومت کند. از سوی دیگر، احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمها تهدید جدی است که باید با دیپلماسی فعال و بهرهگیری از شکافهای بینالمللی مدیریت شود.
ایالات متحده باید با تعیین خطوط قرمز مشخص، در برابر اقدامات هستهای ایران ایستادگی کند. همچنین واشنگتن میتواند با اعمال فشار بر چین و روسیه، ایران را در محدوده آستانه هستهای نگه دارد. همکاری با پکن برای کاهش درآمدهای نفتی ایران و مدیریت دقیق تحریمها نیز میتواند اهرمی برای پیشبرد مذاکرات باشد. در عین حال، باید هرگونه امتیازدهی به روسیه یا چین از جمله کاهش تحریمها، به دقت و همراه با محدودیتهای سختگیرانه بررسی شود.
دیپلماسی زیر سایه فشار؛
با توجه به این معادلات، ایران ناچار است گزینههای جایگزینی را بررسی کند که بتواند بدون پذیرش الزامات واشنگتن، از افزایش تنشها جلوگیری کند. بهرهگیری از ظرفیتهای دیپلماتیک منطقهای و بینالمللی، تقویت ائتلافهای اقتصادی و امنیتی با دیگر قدرتهای جهانی، و ایجاد فضای جدید برای مذاکره در قالبهایی که از چارچوب مطلوب آمریکا خارج باشد، میتواند بهعنوان راههایی برای خروج از بنبست فعلی مطرح شود.
ماریا زاخارووا گفت: مسکو آماده تعامل سازنده با همه طرفها در موضوع توافق هستهای ایران است.
پس از کاهش تنشها میان ایران و آمریکا، تهدیدهای جدید آمریکا و اسرائیل علیه تأسیسات هستهای ایران مطرح شده است. در حالی که ترامپ به مذاکره برای توافقی جدید فرا میخواند، ایران تحت فشار حداکثری، مذاکرات را رد کرده و هشدار داده است که در صورت حمله، پاسخی قاطع خواهد داد. با این حال، احتمال حمله گسترده در کوتاهمدت اندک است، چراکه چنین اقدامی میتواند منطقه را بیثبات کرده و مذاکرات جاری را مختل کند.
تندباد ترامپ و سردرگمی نتانیاهو؛ خاورمیانه بر لبهٔ تیغ
با تشدید تنشها در خاورمیانه، اسرائیل پس از حملات اکتبر به غزه و لبنان، فشارها بر محور مقاومت را افزایش داده است. در این میان، بازگشت ترامپ به کاخ سفید تغییرات ژئوپلیتیکی گستردهای را رقم زده و روابط اسرائیل و آمریکا را دستخوش اختلافاتی کرده است. ترامپ با رویکردی مستقل، نتانیاهو را از نقش محوری در سیاست خاورمیانه کنار گذاشته و مذاکرات را اولویت داده است. همزمان، رویکرد او در قبال ایران و تلاش برای ایجاد نظم جدید منطقهای با همکاری عربستان و اسرائیل، آینده تحولات را نامشخص کرده است.
احیای مکانیزم ماشه؛ ابزار جدید کاخ سفید علیه تهران
رویکرد ترامپ که بر مبنای دکترین «صلح از طریق قدرت» بنا شده، تهران را در برابر یک معادله سخت قرار میدهد: یا در برابر فشارهای واشنگتن سر خم کند یا بهای سنگینی در زمین بازی استراتژیک بپردازد. اما تجربه تاریخی نشان داده که سیاستهایی که تنها بر تهدید استوار هستند، بهجای دستیابی به اهداف مطلوب، معمولاً عواقب پیشبینینشده و حتی مخربی به همراه دارند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: کلاهبرداری در تمدن غرب رایج است. آمریکا در دو قرن اخیر سالی یک جنگ کرده است. ترامپ در عمل باید ثابت کند اهل صلح است. آیا معنا دارد یک نفر تابلوی صلح بلند کند، اما ملتها را تهدید کند؟
دیپلماسی زیر فشار حداکثری؛
مسعود پزشکیان با انتصاب محمدجواد ظریف بهعنوان معاون راهبردی، سیگنالی از آمادگی ایران برای مذاکره با آمریکا ارسال کرد؛ اما فشار اصولگرایان و سیاست «فشار حداکثری» ترامپ این روند را متوقف کرد. همزمان ایران و روسیه توافق راهبردی امضا کردند که همکاریهای هستهای و عدم اشاعه را تقویت میکند. با تداوم فشارهای واشنگتن، ایران تأکید دارد که تحت فشار مذاکره نخواهد کرد؛ اما همچنان به همکاریهای بینالمللی و تعهدات «انپیتی» پایبند است.
هوارد سولومن کاردار موقت نمایندگی ایالات متحده آمریکا نزد سازمانهای بینالمللی مستقر در وین روز سهشنبه در نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی ادعا کرد: «اگر ایران خواهان توافق (هستهای) است، مسیر آن با توقف فعالیتهای تشدیدکننده هستهای، انجام تعهدات پادمانی، ایجاد اعتماد بینالمللی و اجازه دادن به آژانس برای ارائه اطمینان از صلحآمیز بودن برنامه هستهایاش آغاز میشود.»
«کاسپر ولدکامپ» وزیر امور خارجه هلند از گفتوگوی خود با «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران درباره تحولات غرب آسیا خبر داد.
شبکه سیانان خبر داد عربستان سعودی قصد دارد نقش میانجی را میان ترامپ و ایران ایفا کند.
ادعای المانیتور:
یکی از نزدیکان نتانیاهو به بن کاسپیت از المانیتور گفت: «نتانیاهو در وضعیت برد-برد قرار دارد. اگر ترامپ به توافق هستهای با ایران دست یابد، میتوان فرض کرد که این توافق بسیار بهتر از توافق سال ۲۰۱۵ خواهد بود.» او افزود: «اگر نه، درهای جهنم برای ایران باز خواهد شد، اما این بار واقعاً.»
سناریوهای پیش روی ایران و آمریکا؛
با روی کار آمدن دونالد ترامپ و رویکردی پیچیدهتر نسبت به ایران، تهران باید بین مذاکره و مقاومت تعادلی بیابد. با اینکه مقامات ارشد ایران تمایل به مذاکرات را نشان دادهاند، تجربههای گذشته و بیاعتمادی به آمریکا مانع توافق فوری است. با وجود فشارهای اقتصادی و منطقهای، رویکرد ایران به دیپلماسی با احتیاط و واقعگرایی همراه است. آینده روابط تهران-واشنگتن به تصمیمات هوشمندانه و متقابل وابسته میباشد.
الکسی ددُف سفیر روسیه در تهران با اشاره به قصد غرب برای کنار گذاشتن روسیه و چین از روند مذاکراتی با ایران گفت: بدون مسکو و پکن، این مذاکرات هرگز به هدف خود نمیرسد و ثمربخش نخواهد بود. به عبارت دیگر، ما طرفدار این هستیم که این قالب ۱+۵ از یک سو و ایران از سوی دیگر حفظ شود.
زاخارووا همچنین تأکید کرد: سازوکار بازگشت تحریمهای علیه ایران برای شرایطی طراحی نشده بود که ایالات متحده نخستین کشوری باشد که مفاد توافق هستهای و مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل را نقض کند و باعث ایجاد بحران درازمدت در اجرای آن شود.
تحریم یا مذاکره؛ سردرگمی ترامپ در قبال ایران
دونالد ترامپ اعلام کرد که خواهان «توافق هستهای راستیآزماییشده» با ایران است، اما همزمان با بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» فرمان اجرایی تحریمهای شدید را امضا کرد. ایران این رویکرد را شکستخورده دانسته و تأکید کرده که بهدنبال سلاح هستهای نیست. ترامپ، که پیشتر برجام را «فاجعهبار» خوانده بود، اکنون مذاکره را محتمل میداند.
رئیسجمهور آمریکا در پیامی با گفتن این که مایل است ایران کشوری موفق باشد، نسبت به انجام شدن توافقی قابل راستیآزمایی با ایران در زمینه برنامه هستهای آن اعلام آمادگی کرد.
فرارو گزارش میدهد:
با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، سیاست آمریکا در قبال ایران به دو روایت متضاد تقسیم شده است: جریانهای ضدایرانی بر شکست دیپلماسی و لزوم فشار حداکثری، از جمله تحریمها و اقدام نظامی تأکید دارند، در حالی که برخی تحلیلگران بر کارآمدی دیپلماسی و هزینههای بالای رویارویی نظامی هشدار میدهند. در این میان، ایران با تقویت بازدارندگی، توسعه دیپلماسی و بهرهگیری از اختلافات داخلی آمریکا تلاش میکند راهبردی متوازن برای مقابله با این چالشها را اتخاذ کند.