بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در دیدار با دونالد ترامپ تلاش کرد تعرفه‌های تجاری جدید علیه اسرائیل را لغو کند، از نفوذ ترکیه در سوریه بکاهد و حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران را مطرح کند. ترامپ در مقابل، مذاکره مستقیم با ایران را اعلام کرد، اما نتانیاهو را از تشدید تنش‌ها برحذر داشت. مذاکرات ایران و آمریکا در عمان به‌صورت غیرمستقیم ادامه خواهد یافت. برخی ناظران توافق احتمالی را «برجام لایت» دانسته‌اند که احتمالاً زمان گریز ایران را کاهش می‌دهد.
فرارو- در تاریخ ۷ آوریل، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با حضور در کاخ سفید و دیدار با رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، مجموعه‌ای از اهداف مشخص را دنبال می‌کرد. یکی از اولویت‌های او، تلاش برای لغو تعرفه ۱۷ درصدی تازه‌اعمال‌شده بر کالا‌های وارداتی از اسرائیل بود. در این دیدار، نتانیاهو همچنین نسبت به نقش فزاینده و «خطرناک» رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در تحولات سوریه ابراز نگرانی کرد.
به گزارش فرارو به نقل از نشریه اکونومیست، علاوه بر این، نخست‌وزیر اسرائیل تلاش داشت این دیدگاه را مطرح کند که فرصت اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران فرا رسیده و تکیه صرف بر دیپلماسی، نتیجه‌بخش نخواهد بود.
با این حال، دیدار نخست‌وزیر اسرائیل با رئیس‌جمهور آمریکا آن‌گونه که برنامه‌ریزی شده بود پیش نرفت. اگرچه فضای نشست به اندازه دیدار جنجالی ولودیمیر زلنسکی در ماه فوریه متشنج نبود، اما نتیجه‌ای به‌مراتب بهتر نیز به همراه نداشت. تعرفه ۱۷ درصدی بر کالا‌های اسرائیلی بدون تغییر باقی ماند، ترامپ در اظهاراتی از رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به‌عنوان «دوست» یاد کرد و همچنین اعلام کرد که ایالات متحده از تاریخ ۱۲ آوریل گفت‌و‌گو‌های «مستقیم» با ایران را آغاز خواهد کرد. یکی از منابع آگاه در محافل سیاسی اسرائیل در این‌باره اظهار داشت: «ترامپ برای نتانیاهو یک خط قرمز تعیین کرد: هیچ اقدامی نکن و اوضاع را تشدید نکن. این دیدار بیشتر به مراسم ختم شباهت داشت تا یک جشن ازدواج.»
یکی از مقامات امنیتی اسرائیل در گفت‌وگویی اعلام کرد: «نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو در گذشته نسبت به صدور فرمان حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران محتاط بوده، اکنون موانع کمتری برای اقدام نظامی می‌بیند؛ به‌جز یک استثنا: مخالفت ترامپ.» با وجود سابقه ایستادگی نتانیاهو در برابر رؤسای‌جمهور پیشین ایالات متحده و کسب محبوبیت در داخل کشور از این طریق، تحلیل‌گران معتقدند که مخالفت علنی با ترامپ بسیار دشوارتر خواهد بود. یکی از دیپلمات‌های اسرائیلی در این زمینه اظهار داشت: «نتانیاهو، سیاست خارجی اسرائیل را به ترامپ وابسته کرده است.»
گفت‌و‌گو‌های میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران قرار است در عمان، کشوری واقع در حاشیه خلیج‌فارس که پیش‌تر نیز نقش میانجی میان دو طرف را ایفا کرده بود، آغاز شود. ساعاتی پس از انتشار این خبر، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران ضمن تأیید آن اعلام کرد که ریاست هیئت ایرانی در این مذاکرات را بر عهده خواهد داشت. در سوی مقابل، استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ترامپ در امور خاورمیانه، به‌احتمال زیاد سرپرستی هیئت آمریکایی را بر عهده خواهد گرفت.
با این حال، چارچوب دقیق مذاکرات همچنان نامشخص است. ایران به‌صراحت اعلام کرده که حاضر به گفتوگوی مستقیم با ایالات متحده نیست. بر اساس اظهارات عراقچی، مذاکرات در عمان به‌صورت غیرمستقیم برگزار خواهد شد؛ به این معنا که ارتباط میان دو طرف از طریق واسطه‌گری نمایندگان دولت عمان و انتقال پیام‌ها انجام می‌شود، نه از طریق دیدار مستقیم هیئت‌ها.
فارغ از قالب مذاکرات، فوریت ازسرگیری گفت‌و‌گو‌ها میان ایران و ایالات متحده مورد تأکید ناظران بین‌المللی قرار دارد. در سال ۲۰۱۵، ایران و شش قدرت جهانی به توافقی موسوم به «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) دست یافتند که بر اساس آن، فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌های بین‌المللی محدود شد. با این حال، خروج ایالات متحده از این توافق در سال ۲۰۱۸ به دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت، موجب شد برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران به سطوح بی‌سابقه‌ای برسد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی که در ماه فوریه منتشر شد، اعلام کرد ایران تاکنون ۲۷۵ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد تولید کرده است؛ میزانی که از نظر فنی به سطح مورد نیاز برای تولید سلاح هسته‌ای بسیار نزدیک تلقی می‌شود.
با این حال، هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست که طرفین مذاکرات چه نوع توافقی را دنبال می‌کنند. از منظر ایالات متحده، مایک والتز، مشاور امنیت ملی اعلام کرده است که واشنگتن از توافقی حمایت می‌کند که به‌طور کامل زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را برچیند. این موضع با دیدگاه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل هم‌راستا است؛ او نیز خواهان توافقی است که به‌گفته وی باید مشابه مدل لیبی باشد. در سال ۲۰۰۳، لیبی تحت رهبری معمر قذافی موافقت کرد تا برنامه نوپای هسته‌ای خود را به‌طور کامل کنار بگذارد.
با این حال، به نظر می‌رسد در فضای تصمیم‌گیری دولت ترامپ، گزینه‌های متنوعی برای پیشبرد سیاست در قبال ایران مطرح است. در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون، پادکستر سرشناس و از حامیان برجسته رئیس‌جمهور، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه اعلام کرد که هدف او دستیابی به «یک برنامه قابل تأیید» است که به‌گونه‌ای طراحی شده تا نگرانی‌ها درباره احتمال تسلیحاتی شدن برنامه هسته‌ای ایران را کاهش دهد. این رویکرد، که به‌گفته برخی ناظران واقع‌بینانه‌تر تلقی می‌شود، شباهت‌هایی با چارچوب اصلی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دارد. برجام با هدف محدودسازی میزان اورانیوم غنی‌شده ایران و اعمال نظارت‌های گسترده و مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طراحی شده بود.
به نظر می‌رسد این رویکرد، که بر دستیابی به یک چارچوب نظارتی به‌جای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران تمرکز دارد، حمایت برخی از اعضای حزب جمهوری‌خواه و جناح انزواطلب آن را نیز جلب کرده باشد؛ گروهی که خواهان حصول توافق و پرهیز از ورود به یک درگیری جدید در خاورمیانه هستند. ساعاتی پیش از دیدار بنیامین نتانیاهو با رئیس‌جمهور ترامپ در کاخ سفید، تاکر کارلسون، پادکستر و چهره رسانه‌ای نزدیک به جریان انزواطلب محافظه‌کار، در اظهاراتی مخالفت خود را با هرگونه اقدام نظامی علیه ایران اعلام کرد. او در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هرکسی که برای درگیری با ایران تبلیغ می‌کند، نه متحد ایالات متحده، بلکه دشمن آن است.»
حتی در صورت دستیابی به یک توافق محدود، ایالات متحده نیز ناگزیر خواهد بود برخی امتیازات ارائه دهد. مشاوران رئیس‌جمهور ترامپ تاکنون جزئیات روشنی درباره مواردی که ممکن است در چارچوب توافق پیشنهادی گنجانده شوند، ارائه نکرده‌اند. با این حال، برآورد‌ها حاکی از آن است که لغو بخشی از تحریم‌های نفتی ایران می‌تواند یکی از محور‌های اصلی هرگونه توافق باشد؛ اقدامی که به ایران امکان خواهد داد نفت خام خود را در بازار‌های جهانی نه با واسطه و تخفیف، بلکه به‌صورت رسمی و مستقیم عرضه کند.
ایران همچنین خواستار دریافت تضمین‌هایی برای پایداری توافق جدید است. به‌ویژه پس از تجربه خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، مقام‌های ایرانی ابراز تمایل کرده‌اند که توافق آینده به‌صورت یک معاهده رسمی و با تصویب سنا به ثبت برسد. با این حال، مشخص نیست که دولت ترامپ بتواند برای چنین توافقی حمایت لازم ۶۷ سناتور را جلب کند. یکی از سناتور‌های جمهوری‌خواه در این خصوص اظهار داشته است: «همه‌چیز بستگی به مفاد توافق دارد و اینکه آیا می‌توان هم‌زمان پیشرفت‌هایی در زمینه عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان سعودی نیز حاصل کرد یا خیر.»
فرصت برای دستیابی به توافقی جدید محدود است. بر اساس اظهارات منابع مطلع در ایالات متحده، اسرائیل و کشور‌های عربی، اجماع عمومی بر این است که رئیس‌جمهور ترامپ در صورت آغاز مذاکرات، تنها برای چند ماه به آن پایبند خواهد بود. این در حالی است که مذاکرات منتهی به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ نزدیک به دو سال به طول انجامید. در جریان آن مذاکرات، جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، اغلب همراه با ارنست مونیز، وزیر وقت انرژی و فیزیکدان هسته‌ای به وین سفر می‌کرد. مونیز نقش کلیدی در تدوین جزئیات فنی توافق ایفا می‌کرد. با این حال، به گفته تحلیل‌گران، دولت کنونی ترامپ تاکنون از چنین تخصص فنی در سطح مذاکرات برخوردار نبوده است.
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند زمان در دسترس برای مذاکرات میان ایالات متحده و ایران را محدود کند، حضور نظامی گسترده آمریکا در منطقه است. به گفته منابع دفاعی، بمب‌افکن‌های رادارگریز B-۲ به یکی از پایگاه‌های پیشرفته در اقیانوس هند منتقل شده‌اند و یک ناو هواپیمابر دوم نیز در مسیر منطقه قرار دارد. این تحرکات به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها برای تقویت بازدارندگی و ارسال پیام درباره جدیت تهدید نظامی علیه ایران ارزیابی می‌شود.
با این حال، حفظ چنین سطحی از استقرار نیروها، به‌ویژه در شرایطی که وزارت دفاع ایالات متحده در حال اجرای سیاست‌هایی برای کاهش هزینه‌هاست، در بلندمدت پایدار نخواهد بود. عقب‌نشینی زودهنگام این نیروها می‌تواند پیام‌هایی ناخواسته از جمله ایجاد تصور کاهش اراده سیاسی در تهران و همچنین افزایش احتمال آنکه اسرائیل به‌صورت مستقل وارد عمل شود، به دنبال داشته باشد.
برخی مقامات منطقه‌ای، روند مذاکرات میان استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ترامپ و مقامات روسیه را با تلاش‌های جاری برای گفت‌و‌گو با ایران مقایسه می‌کنند. این مذاکرات در اواسط ماه فوریه آغاز شد؛ زمانی که دولت ترامپ نسبت به امکان دستیابی به توافقی برای پایان سریع جنگ در اوکراین ابراز خوش‌بینی کرده بود. با این حال، نزدیک به دو ماه پس از آغاز این روند، پیشرفت قابل‌توجهی حاصل نشده است. به گفته ناظران، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، همان‌گونه که انتظار می‌رفت، خود را به‌عنوان یک طرف مذاکره سخت‌گیر و غیرقابل انعطاف نشان داده است؛ موضوعی که روند مذاکرات را با موانع جدی مواجه کرده است.
خطر فعلی از دید برخی تحلیل‌گران این است که روند مذاکرات با ایران نیز ممکن است با سرنوشتی مشابه گفت‌و‌گو‌های متوقف‌شده با روسیه مواجه شود. برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که دستیابی به توافقی شتاب‌زده، می‌تواند به نتیجه‌ای ضعیف منتهی شود. یکی از سفرای پیشین آمریکا در اسرائیل، این سناریو را «برجام لایت» توصیف کرده است.
ایران در سال‌های اخیر موفق شده است به چرخه کامل سوخت هسته‌ای تسلط پیدا کند؛ در نتیجه، هرگونه توافقی که به این کشور اجازه دهد سانتریفیوژ‌های خود را حتی تحت نظارت و مهر و موم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دست‌نخورده نگه دارد، فاصله ایران تا دستیابی به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای را تنها به چند ماه کاهش خواهد داد. این در حالی است که توافق برجام، در زمان اجرا، این «زمان گریز» را به حدود یک سال افزایش داده بود.
در چنین شرایطی، بنیامین نتانیاهو، ممکن است همچنان امیدوار باشد که در واشنگتن از حمایت کافی برای جلوگیری از پیشرفت چنین توافقی برخوردار است. اگرچه دیدار اخیر او با ترامپ با نتایجی محدود همراه بود، اما به باور برخی ناظران، در صورت شکست مذاکرات آمریکا و ایران، دیدار‌های آتی ممکن است کمی هم‌سوتر با خواسته‌های تل‌آویو باشد.
