ویدیوهای اکسپلور اینستاگرام برای بسیاری از افراد ثمری جز وقت تلف کردن ندارند، اما یک باستان‌شناس از همین راه توانست یکی از بزرگ‌ترین کشفیات سالهای اخیر خاورمیانه را رقم بزند و معادن گمشده هخامنشی را پیدا کند.
فرارو- روز جمعه محمد ابراهیم زارعی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، از کشف معدن گمشده هخامنشی پس از دو هزار سال در آبدانان استان ایلام خبر داد و آن را «شگفت انگیز» خواند.
به گزارش فرارو، زارعی در گفت‌و‌گو با ایسنا با بیان این که این کشف بی سابقه یکی از مهم‌ترین اکتشافات باستان شناسی سالهای اخیر در خاورمیانه است، ادامه داد: «داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی در کتیبه یادبود بنیاد کاخ آپادانا در شوش، یکی از باشکوه‌ترین بنا‌های سلطنتی ایران باستان، به محل تأمین سنگ استفاده شده در این کاخ با نام «ابیرادوش» اشاره می‌کند، اما محل دقیق این معدن تاکنون ناشناخته مانده بود. کشف این معادن در آبدانان، در دامنه‌های کبیر کوه می‌تواند معمای تاریخی دو هزار سالهای را حل کند.»
فاصله این معدن تا شهر باستانی شوش حدود ۱۵۰ کیلومتر است و به گفته زارعی مسیر احتمالی حمل و نقل سنگ‌ها از معدن تا کاخ آپادانا ترکیبی از جاده‌های کوهستانی و مسیر‌های آبی رودخانه کرخه بوده است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی در اظهاراتی جداگانه گفت که هنگام بررسی اولیه این معادن، نشانه‌هایی از ابزار‌های باستانی برش سنگ، بقایای استخراج و مقادیر معناداری از سنگ‌آهن که به‌احتمال قوی برای تولید بست‌های فلزی در معماری سنگی هخامنشی به‌کار می‌رفته است نیز کشف شده‌اند. این کشفیات، در کنار ویژگی‌های زمین‌شناختی منطقه، احتمال قدمت هخامنشی معادن را به شکل معناداری تقویت می‌کند.
نکته جالب توجه این است که این معادن باستانی به پیشنهاد یک معلم آبدانانی به نام «محمد حیدری» و البته به لطف قابلیت اکسپلور اینستاگرام شناسایی شدند.
لقمان احمدزاده شوهانی، باستان شناس سرپرست پروژه معادن آبدانان، در این باره گفت: «۱۰ مهرماه، به‌طور کاملاً اتفاقی ویدئویی از یک کوهنورد به نام محمد حیدری در اکسپلور اینستاگرام دیدم. او در حال معرفی معادنی در کبیرکوه بود و تصور می‌کرد این سنگ‌ها برای ساخت آسیاب استفاده می‌شدند. اما چیزی که دیدم، با چیزی که او تصور می‌کرد، تفاوت اساسی داشت. شیوه استخراج این سنگ‌ها شباهت زیادی به روش‌های دوره هخامنشی داشت و بلافاصله فهمیدم که این موضوع باید بررسی و پیگیری شود.»
این باستان‌شناس درباره اهمیت کشف معادن باستانی هخامنشی گفت: «این کشف نه تنها به ما کمک می‌کند تا به گمشده‌های تاریخ پی ببریم، بلکه یک روایت فراموش‌شده از دانش مهندسی، معماری و مدیریت منابع در دوران هخامنشی را بازخوانی کنیم. این معادن، اگر همان ابیرادوش باشند، بخشی از تمدنی بوده‌اند که هنوز هم شگفتی‌ساز است.»
رائد ناصری فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام، موضع محتاطانه تری در خصوص معادن کشف شده دارد: «این‌ها فعلاً در حد یک فرضیه است؛ فرضیه‌ای که به حداقل یک ماه کاوش علمی در منطقه نیاز دارد تا اثبات شود که این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند و از اینجا به شوش منتقل شده‌اند.»
او ادامه داد: «شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این سنگ‌ها متعلق به دوره هخامنشی هستند. برای ما به‌عنوان متولیان میراث فرهنگی، موضوع تا حدی اثبات شده، اما در باستان‌شناسی چیزی صد درصد نیست تا زمانی که کاوش‌های علمی انجام شود، زیرا فاصله محل معدن تا شوش حدود ۱۵۰ کیلومتر است.»
به گفته ناصری فر این معادن که پشت پاسگاه آبدانان قرار دارند چندان ناشناخته نبودند و مردم محلی بدون اطلاع از اهمیت آن، از یکی از معادن برای ساخت و ساز‌های خود استفاده می‌کردند.
کاخ آپادانای شوش کاخ اصلی داریوش بزرگ و کاخ زمستانی شاهان هخامنشیب بوده است. این کاخ که با آپادانای تخت جمشید متفاوت است، حدود سالهای ۵۲۱ تا ۵۱۵ پیش از میلاد به دستور داریوش بزرگ بر روی آثار و بقایای تمدن عیلامی بنا شد و در سالهای ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ شمسی از زیر خاک بیرون آورده شد. کاخ آپادانا در سال ۲۰۱۵ به همراه شهر شوش در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
