ترکیه و پاکستان در سال‌های اخیر روابط نزدیک تری را دنبال کرده‌اند و اکنون صحبت از سرمایه گذاری آنکارا در منابع نفتی عظیم پاکستان است. این رویداد پیامدهای متنوعی برای ایران به همراه خواهد داشت.
فرارو- پاکستان و ترکیه توافق کردند تا با همکاری یکدیگر، ذخایر جدید نفت و گاز کشف‌شده در آب‌های ساحلی پاکستان را استخراج کنند. این همکاری می‌تواند تحول اقتصادی بزرگی برای پاکستان به همراه داشته باشد.
به گزارش فرارو، دو کشور این هفته در جریان «مجمع سرمایه‌گذاری معدنی پاکستان ۲۰۲۵» در اسلام‌آباد، توافقنامه‌ای را برای مشارکت در مناقصه ۴۰ بلوک دریایی امضا کردند. دولت پاکستان در فوریه (بهمن/ اسفند ۱۴۰۳) فراخوانی برای اعطای مجوز اکتشاف این بلوک‌ها در حوضه‌های مکران و سند منتشر کرده بود.
به نوشته اویل پرایس بر اساس گزارش «نیوز.آذ»، جمهوری آذربایجان، شرکت‌های «ماری انرجیز لیمیتد»، «اویل اند گس دیولپمنت کمپنی لیمیتد» و «پاکستان پترولیوم لیمیتد» به همراه شرکت دولتی ترکیه «ترکیه پتروللری آنونیم اورتاکلیغی (TPAO)» در این مناقصه شرکت خواهند کرد.
وبگاه «مدرن دیپلماسی» گزارش داد که داده‌های جمع‌آوری‌شده طی یک بررسی سه‌ساله نشان می‌دهد این میدان، چهارمین منبع بزرگ نفت و گاز در جهان است. ونزوئلا، عربستان سعودی و کانادا سه کشوری هستند که بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده نفت را دارند.
گفته می‌شود حجم این ذخایر به حدی است که می‌تواند مسیر اقتصادی پاکستان که یک‌چهارم جمعیتش در فقر زندگی می‌کنند را تغییر دهد.
اگر ذخایر ساحلی پاکستان این‌قدر بزرگ است، چرا شرکت‌های بزرگ نفتی برای استخراج آن به دولت پاکستان فشار نمی‌آورند؟
در مقاله‌ای در ژانویه ۲۰۲۴، «اویل‌پرایس» گزارش داد که شرکت «شل» در ژوئن ۲۰۲۳ اعلام کرد سهام خود در پاکستان را به «آرامکو» عربستان می‌فروشد و مناقصه ۱۸ بلوک نفت و گاز نیز با استقبال کمرنگ شرکت‌های بین‌المللی مواجه شد. به گفته روزنامه «نیشن»، ۱۵ بلوک حتی یک پیشنهاد هم از سوی شرکت‌های خارجی دریافت نکردند.
در ژوئیه ۲۰۲۴، «مسعود ملک»، وزیر نفت پاکستان، به یک کمیته پارلمانی گفت که هیچ شرکت بین‌المللی‌ای به اکتشاف نفت و گاز در آب‌های پاکستان علاقه‌ای نشان نداده و شرکت‌هایی هم که در داخلی فعالیت می‌کنند عمدتاً به دنبال خروج هستند.
دلیل اصلی این مسئله به امنیت و نسبت خطر به سود بازمی‌گردد. ملک به کمیته توضیح داد که هزینه امنیتی یک عامل بازدارنده بزرگ است، زیرا «در مناطقی که شرکت‌ها به دنبال نفت و گاز می‌گردند، باید هزینه قابل‌توجهی برای تأمین امنیت کارکنان و دارایی‌های خود بپردازند» و پاکستان نتوانسته این امنیت را به‌خوبی تأمین کند.
در مارس ۲۰۲۴، پنج مهندس چینی در یک حمله انتحاری در شمال شرق پاکستان کشته شدند؛ جایی که یک خودروی بمب‌گذاری‌شده به اتوبوسی که کارکنان را از اسلام‌آباد به پروژه سد «داسو» در استان خیبر پختونخوا منتقل می‌کرد، حمله کرد. این پروژه بخشی از «کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC)» با ارزش ۶۲ میلیارد دلار است. این حادثه همچنین باعث تعطیلی موقت چندین پروژه دیگر شد.
در اوایل همان ماه، شورشیان به تأسیسات چینی در جنوب غرب پاکستان حمله کردند و به مجتمع «اداره بندر گوادر» که توسط چین اداره می‌شود، یورش بردند. به گزارش «موسسه لوی»، این حملات توسط «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (BLA)»، جدایی‌طلبان خواهان استقلال بلوچستان پاکستان، انجام شد.
به گفته «محمد علی»، وزیر انرژی پاکستان، این کشور ۲۳۵ تریلیون فوت مکعب (tcf) ذخیره گاز دارد و سرمایه‌گذاری ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلاری می‌تواند برای استخراج ۱۰٪ از این ذخایر در دهه آینده کافی باشد و روند کاهش فعلی تولید گاز معکوس شده و جایگزین واردات انرژی شود.
کشف نفت و گاز می‌تواند مزایای دیگری نیز داشته باشد. «مدرن دیپلماسی» خاطرنشان می‌کند که مناطق دریایی پاکستان غنی از منابع طبیعی از جمله مواد معدنی مانند کبالت، نیکل و عناصر زیرزمینی کمیاب است. ایده‌ای که مطرح می‌شود این است که اسلام آباد از «اقتصاد آب‌های آبی» خود استفاده کند.
این نشریه نوشت: «پتانسیل اینجا فراتر از برق است و مشاغلی مانند ماهیگیری، زیست‌فناوری دریایی و حتی اکوتوریسم را در بر می‌گیرد. یک تلاش هماهنگ برای گسترش این صنایع ممکن است جریان‌های درآمدی و اشتغال‌زایی متنوعی برای پاکستان ایجاد کند و در نتیجه اقتصاد آن را تقویت کند.»
اگرچه پاکستان ممکن است توانایی فنی برای استخراج معادن اعماق دریا را نداشته باشد، اما علاقه جهانی به این حوزه در حال افزایش است.
استخراج منابع انرژی توسط پاکستان می‌تواند این کشور را به یک رقیب بالقوه برای ایران در بازار جهانی تبدیل کند و همچنین از وابستگی آن به منابع انرژی ایران بکاهد.
از طرف دیگر درآمدهای نفتی چنانچه صرف توسعه این کشور شود مزایایی هم برای ایران خواهد داشت. علاوه بر فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری که از طرف یک کشور در حال توسعه ایجاد می‌شود، کاهش فقر در پاکستان به کاهش مهاجرت اتباع خارجی در ایران منجر خواهد شد. همچنین خودکفایی پاکستان در تامین نیازهای سوختی آن به معنای کاهش قاچاق سوخت از مرزهای شرقی ایران خواهد بود که همواره بهانه‌ای برای افزایش قیمت بنزین بوده است.
در کنار اینها، نزدیکی روزافزون ترکیه و پاکستان در سال‌های گذشته نباید از سوی ایران با دیده اغماض نگاه شود. اگرچه روابط ایران و پاکستان همواره دوستانه بوده و جز مشکلات امنیتی مرزی چالش دیگری ندارند، اما این رابطه درگیر پیچیدگی‌های رابطه ایران با همسایگان شمال غربی و همچنین هند شده است.
در جریان جنگ جمهوری آذربایجان و ارمنستان، پاکستان به حمایت دیپلماتیک از باکو پرداخت رزمایش مشترکی نیز با مشارکت ترکیه و با عنوان «اتحاد سه برادر» برگزار کردند. از این منظر و با توجه به رقابت ژئوپولتیکی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه در منطقه، نزدیکی بیش از حد پاکستان و ترکیه می‌تواند زنگ هشداری برای تهران باشد.
