نهادینه‌سازی بی‌سروصدای ناتوی عربی

فرارو- عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان، در پایان نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض، با اشاره تلویحی به ناتوی عربی گفته کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس به همراه اردن و مصر به منظور ایجاد یک ساختار جدید امنیتی در منطقه در برابر «تجاوز خارجی» با آمریکا گفتگو‌هایی انجام می‌دهند.

به گزارش فرارو، از زمان مطرح شدن احتمال خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران، حرف‌وحدیث‌ها درباره تاسیس یک اتحاد نظامی منطقه‌ای در برابر ایران بیشتر شد. در هفته‌های اخیر به دلیل ماجرای ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی در کنسولگری کشورش در استانبول، و نیز انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا، پوشش رسانه‌ای پروسه تاسیس ناتوی عربی کمتر شد. اما اظهارات عادل الجبیر در حاشیه نشست اخیر سران کشور‌های شورای همکاری در خصوص تدارکات جدید امنیتی در منطقه بار دیگر توجه‌ها را بر این اتحاد نظامی جدید متمرکز کرد.

روزنامه العرب از قول منابع آگاه در کشور‌های شورای همکاری مدعی شد که رونمایی از گفتگو‌هایی هشت کشور عربی با آمریکا در حاشیه نشست شورای همکاری به این معناست که ناتوی عربی یک مسئله ساختارمند و بخشی از گزینه‌های استراتژیک بزرگ شورای همکاری شده است. این منابع افزودند که تلاش‌های کارشناسان کشور‌های عضو برای تاسیس ناتوی عربی بدور از هیاهوی رسانه‌ای ادامه دارد.

قرار است هشت کشور عربی (شش کشور شورای همکاری بعلاوه مصر و اردن) در «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» - معروف به ناتوی عربی- عضو شوند و باب عضویت سایر کشور‌ها هم باز خواهد بود.

الجیر در یک نشست خبری در ریاض اعلام کرد «هدف، رسیدن به تدارکات امنیتی جدید در خاورمیانه برای محافظت از منطقه در برابر تجاوز خارجی و تحکیم روابط بین آمریکا و کشور‌های منطقه است.»

الجبیر در پاسخ به سوالی درباره تاسیس ناتوی عربی در برابر ایران افزود: «درخصوص این مسئله بین آمریکا و کشور‌های خلیج (فارس) گفتگو‌های پیوسته‌ای وجود دارد و ایده‌ها در حال شفاف شدن است.»

به گفته الجبیر دو طرف خواهان موفقیت این اتحاد جدید هستند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تلاش می‌کند بار دفاع از متحدان عربی آمریکا در منطقه را از دوش کشورش بردارد و بخش اعظم آن را به خود این متحدان واگذار کند. ناتوی عربی در واقع تلاشی در این مسیر است. اما در میان کشور‌های عربی مباحثاتی پیرامون نیاز به یک ساختار دفاعی مشترک وجود دارد. این مباحثات بر تاسیس یک سامانه دفاعی فراتر از سامانه نظامی و سیاسی خلیج فارس متمرکز است.

برخی ناظران معتقدند که هشت کشور عربی اتحاد جدید، به طور کلی در خصوص تهدید دانستن ایران برای امنیت ملی‌شان اتفاق نظر دارند، اما تاسیس یک اتحاد نظامی مستلزم وجود دیدگاهی مشترک درباره همه انواع تهدیدات فوری و آینده است. در حال حاضر، چنین دیدگاهی در میان کشور‌های عربی وجود ندارد. برخی از این کشور‌ها موضع یکسانی در خصوص ایران ندارند. اگر چه آن‌ها در بیانیه‌های جمعی رسمی پایان نشست‌های عربی از ایران انتقاد می‌کنند. اما برخی از آن‌ها موضع تندی علیه ایران اتخاذ نمی‌کنند. به عنوان نمونه، موضع قطر به ایران نزدیک‌تر است تا به عربستان و امارات. کویت و عمان هم مواضع ملایمی در برابر ایران دارند و تمایلی به اتخاذ مواضع تندی مثل عربستان ندارند. همین اختلاف‌نظرها، پرسش‌هایی پیرامون امکان عملی شدن طرحی مثل ناتوی عربی مطرح کرده است.

روزنامه العرب به نقل از منابع عربی مدعی شد که تماس‌های فعلی درباره تاسیس ناتوی عربی، این اختلاف‌نظر‌ها درباره ایران را درنظر می‌گیرد. این تماس‌ها همگام با فضای تحریمی علیه ایران صورت می‌گیرد. اما با وجود این تماس‌ها منابع دیپلماتیک در کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس معتقدند که ماجرای خاشقجی و انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و همچنین تحقیقات درباره ستاد ترامپ، صحبت‌ها درباره اتحاد منطقه‌ای جدید آمریکا در منطقه را به حاشیه رانده‌اند.

این منابع دیپلماتیک تاکید کردند که پروژه اتحاد نظامی حالت نهادینه‌شده به خود گرفته و بر اساس سازوکار‌های داخلی کار می‌کند. سازوکار‌هایی از تغییر اولویت‌های رسانه‌ای و سخنگویان رسمی کشور‌های طرف تاثیر نمی‌پذیرد.

ناتوی عربی از همان آغاز فرآیند تاسیسش به عنوان اتحادی در برابر ایران مطرح شد اما، به گفته العرب، برخی کارشناسان معتقدند که مقابله با ترکیه هم ممکن است به اولویت‌های این اتحاد افزوده شود. چرا که اعضای این اتحاد - البته به جز قطر - با شک و تردید به سیاست منطقه‌ای ترکیه نگاه می‌کنند. زیرا ترکیه برخی نیرو‌های اپوزیسیون کشور‌های عربی را در خود جای داده و در برخی از این کشورها- مانند عراق، سوریه و قطر- حضور نظامی دارد.

ترکیه به جریان اخوان المسلمین نزدیک است. اما کشور‌هایی مانند عربستان و امارات به شدت با این گروه اسلامگرا مخالف‌اند و حتی آن را تروریستی می‌دانند.