در دوره جدید ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست خارجی آمریکا رویکردی تهاجمی، پرریسک و مبتنی بر فشار حداکثری اتخاذ کرده است. ترامپ با تعیین مهلت‌های کوتاه برای توافق با ایران، پایان جنگ اوکراین و مذاکره تعرفه‌ای با چین، تلاش دارد موفقیت‌های فوری رقم بزند. با این حال، تاکتیک‌های تهدیدآمیز او در برابر مقاومت بازیگرانی چون چین، ایران و روسیه با چالش‌های جدی روبه‌رو شده و دستاورد‌های پایدار چندانی رقم نزده است.
فرارو – «کارن دی یانگ» (Karen DeYoung)، خبرنگار اشد حوزه امنیت ملی روزنامه واشنگتن پست
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، دولت ترامپ در عرصه سیاست خارجی، رویکردی پرچالش و تهاجمی را در پیش گرفته است که حتی برای رئیس‌جمهوری که خود را مشتاق به معامله می‌داند، کم‌سابقه به نظر می‌رسد. او آشکارا در پی تحقق آرزو‌های بزرگی در عرصه جهانی است و برای رسیدن به آنها، مهلت‌های فشرده تعیین کرده است.
دونالد ترامپ در سیاست خارجی خود به ویژه در مذاکرات با ایران، مهلتی دو ماهه برای رسیدن به توافق هسته‌ای با تهران تعیین کرده است. او به‌طور صریح اعلام کرده که در صورت عدم دستیابی به توافق، گزینه حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران را در دست خواهد داشت. در عین حال، ترامپ برای رسیدن به آتش‌بس در جنگ اوکراین نیز مهلت‌هایی کوتاه‌تر تعیین کرده است. او تهدید کرده که اگر در مدت‌زمانی معین، به‌ویژه چند هفته یا حتی روزها، پیشرفتی در مذاکرات صلح حاصل نشود، از روند گفت‌و‌گو‌ها کنار خواهد کشید.
یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا تأکید کرده که ترامپ به‌طور کامل از قدرت و نفوذ ایالات متحده در عرصه جهانی آگاه است و از به کارگیری این اهرم‌ها به هیچ‌وجه هراس ندارد. به عبارت دیگر، ترامپ با تمام قوا قصد دارد از توان نظامی و اقتصادی ایالات متحده برای پیشبرد منافع کشور استفاده کند و در این راه از هیچ فشاری فروگذار نیست.
با وجود تمایل دونالد ترامپ برای اعلام موفقیت‌های بزرگ در جشن ۱۰۰ روزگی خود، هنوز هیچ پیشرفت قابل‌توجهی در این زمینه مشاهده نشده است. این مسأله به‌ویژه در میان حامیان ترامپ نگرانی‌های فزاینده‌ای ایجاد کرده است. آنها نگران این هستند که به جای استفاده از قدرت و اهرم‌های سیاسی و اقتصادی ایالات متحده برای رسیدن به توافقات سریع و اثبات موفقیت، ترامپ ممکن است خود را در موقعیت‌هایی قرار دهد که به راحتی نتواند از آنها خارج شود. در همین راستا، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، همچنان به‌طور مؤثر سیاست‌های خود را در قبال اوکراین پیش می‌برد. در این شرایط، سناتور چاک گراسلی (Chuck Grassley)، سناتور جمهوری‌خواه از آیووا در پستی در شبکه اجتماعی ایکس این موضوع را مطرح کرده و گفت که پوتین «آمریکا را به سادگی بازی می‌دهد.»
در حوزه دیپلماسی و سیاست‌های بین‌المللی، ترامپ خود را به‌عنوان یک مذاکره‌کننده قوی معرفی کرده است، حتی اگر گزارش‌های او در این زمینه بیشتر شبیه یک مجموعه یادداشت‌های پراکنده باشد تا یک استراتژی منسجم. ترامپ به‌نظر می‌رسد که بیشتر بر اساس اینکه آخرین‌بار با چه کسی گفت‌و‌گو کرده است، مواضع خود را تنظیم می‌کند.
برای مثال، در همان هفته‌ای که انتقاد ترامپ از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به‌خاطر درخواست‌هایش برای بازگرداندن کریمه از روسیه شدت گرفت و او را به‌نوعی «نماینده یک دست‌نوشته بازی» توصیف کرد، ترامپ به‌طور غیرمستقیم لحنی انتقادی نسبت به ولادیمیر پوتین نیز در پیش گرفت. وی در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» نوشت: «ولادیمیر، توقف کن» (خطاب به رئیس‌جمهور روسیه پس از حملات هوایی اخیر به کی‌یف)
تا روز جمعه، زمانی که استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد ترامپ، چهارمین جلسه خود را با پوتین در مسکو برگزار کرد، ترامپ با اطمینان اعلام کرد که روند مذاکرات صلح به مسیر درست خود برگشته است. او در پستی نوشت: «کار بر روی توافق صلح به‌خوبی پیش می‌رود» و تاکید کرد: «موفقیت به نظر می‌رسد در آینده محقق شود.»، اما تنها یک روز بعد، پس از گفت‌وگوی کوتاهی با ولودیمیر زلنسکی در رُم، ترامپ دوباره به حملات هوایی روسیه به اوکراین اشاره کرد. او در پستی دیگر نوشت که این حملات باعث شده تا به این فکر بیفتد که «شاید پوتین نمی‌خواهد جنگ را متوقف کند و باید به‌طور متفاوتی با او برخورد کرد.»
ترامپ همواره تأکید کرده که تنها هدفش در مورد اوکراین پایان دادن به کشتار گسترده است، اما پیشنهادات او در عمل بر جنبه‌های استراتژیک دیگری نیز تمرکز دارند. طبق توافقی که او مطرح کرده، ایالات متحده دسترسی به مواد معدنی حیاتی اوکراین را به‌دست می‌آورد، در حالی که تحریم‌ها علیه روسیه لغو شده و بخش زیادی از اراضی اوکراینی که روسیه مدعی آن است، به این کشور واگذار می‌شود. «جیمز م. لینزی»، پژوهشگر ارشد سیاست خارجی در شورای روابط خارجی در این‌باره اظهار کرد: «نتیجه‌ای که بیشتر مردم به آن رسیده‌اند، این است که وقتی ترامپ به جنگ در اوکراین فکر می‌کند، آن را به‌طور مستقل نمی‌نگرد، بلکه آن را به‌عنوان مانعی برای خواسته‌اش در راستای بازتنظیم روابط ایالات متحده با مسکو می‌بیند.»
به نظر می‌رسد که ترامپ، با تمرکز خود بر بحران‌های اوکراین و ایران، از توجه به درگیری‌ها در غزه کاسته است. در هفته‌های نخست ریاست‌جمهوری او، ترامپ مسئولیت آتش‌بس کوتاه‌مدتی را بر عهده گرفت که عمدتاً توسط دولت بایدن مذاکره شده بود؛ اما از آن زمان تاکنون، ترامپ درباره این درگیری سخنی نگفته است، در حالی که اسرائیل حملات خود به این منطقه فلسطینی را از سر گرفته و حتی آن را گسترش داده است. در همین حال، کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان فلسطینی برای نزدیک به دو ماه متوقف شده و هنوز هیچ یک از ده‌ها گروگان اسرائیلی به‌ویژه تنها آمریکایی باقی‌مانده آزاد نشده‌اند. وقتی از ترامپ در خلال سفرش به ایتالیا پرسیده شد که آیا در تماس اخیرش با بنیامین نتانیاهو درباره وضعیت غزه صحبت کرده‌اند، او در پاسخ تنها گفت: «ما داریم این موضوع را رسیدگی می‌کنیم.»
در حالی که ترامپ در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده است که مذاکرات با ایران «بسیار خوب پیش می‌رود»، منابع آگاه از روند مذاکرات اطلاعات متفاوتی ارائه می‌دهند. طبق گفته فردی آگاه به مذاکرات، پس از دو دور گفت‌و‌گو، بحث‌ها میان استیو ویتکاف و عباس عراقچی همچنان در سطحی بسیار کلی باقی مانده و هنوز مذاکرات به‌طور جدی به مسائل عمیق‌تر و جزئیات نرسیده است. طبق گفته یک مقام ارشد دولت ترامپ، دور سوم مذاکرات که روز شنبه در مسقط، پایتخت عمان برگزار شد، به‌طور رسمی «مثبت و سازنده» توصیف شد. علاوه بر این، گروهی کوچک از کارشناسان «فنی» ایالات متحده نیز اولین جلسه خود را با همتایان ایرانی در عمان برگزار کردند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به‌طور کلی از اظهار نظر علنی درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران خودداری کرده است، با اینکه او معتقد است که این مذاکرات بی‌فایده هستند و ایالات متحده باید به همراه اسرائیل وارد اقدام نظامی برای نابود کردن برنامه هسته‌ای ایران شود.
مقامات ارشد دولت ترامپ نیز به‌طور غیررسمی اذعان کرده‌اند که حمله نظامی به ایران می‌تواند به درگیری‌های منطقه‌ای یا حتی بین‌المللی منجر شود، اما آنها نسخه‌های مختلفی از نوع توافقات لازم برای جلوگیری از چنین سناریویی مطرح کرده‌اند. برخی از مقامات تأکید کرده‌اند که ایران باید برنامه هسته‌ای خود را به‌طور کامل از بین ببرد تا تهدیدات مربوط به تسلیحات هسته‌ای پایان یابد. در مقابل، گروه دیگری از مقامات اشاره کرده‌اند که هدف اصلی باید کاهش شدید برنامه هسته‌ای ایران باشد، همراه با تضمین‌ها و سازوکار‌های راستی‌آزمایی که ثابت کند تهران قصد تولید بمب هسته‌ای را ندارد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، در مصاحبه‌ای با فری پرس روز سه‌شنبه تأکید کرد که ایالات متحده در حال حاضر در مرحله‌ای نیست که بخواهد تهدید یا اعلام جنگ کند، زیرا به گفته او «واقعاً این رئیس‌جمهور نیست که با وعده آغاز جنگ‌ها یا درگیری‌های مسلحانه به قدرت رسیده باشد.» این اظهارنظر در حالی مطرح می‌شود که ترامپ در مصاحبه‌ای با مجله تایم که روز جمعه منتشر شد، با لحنی متفاوت و قاطع‌تر بیان کرد که اگر مذاکرات با ایران به نتیجه نرسد، او با کمال میل در کنار اسرائیل برای حمله به ایران خواهد بود. دونالد ترامپ گفت: «اگر نتوانیم به توافق برسیم، من پیشرو خواهم بود.»
در حالی که دونالد ترامپ در برخی مسائل دیپلماتیک و نظامی از موضع قدرت و تهدید مستقیم استفاده می‌کند، وقتی به جنگ تجاری بین قدرت‌های بزرگ می‌رسد، کاخ سفید اهرم‌های کمتری برای اعمال فشار دارد. ترامپ اعلام کرده که دولت او در حال مذاکره با پکن برای بررسی تعرفه ۱۴۵ درصدی است که بر بیش از نیمی از واردات چینی اعمال کرده؛ تعرفه‌ای که چین نیز با اعمال تعرفه ۱۲۵ درصدی به آن پاسخ داده است. ترامپ در مصاحبه‌ای با مجله تایم اشاره کرد که او تماس مستقیم با شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین داشته است؛ این در حالی است که بیانیه وزارت امور خارجه چین به شدت ترامپ را مورد انتقاد قرار داد و او را به‌خاطر «ایجاد سردرگمی» متهم کرد و گفت: «چین و ایالات متحده هیچ‌گونه مشاوره یا مذاکره‌ای ندارند.»
این واکنش نشان‌دهنده این است که چین ترجیح می‌دهد در زمینه تجاری هیچ‌گونه امتیازی به ایالات متحده ندهد. «استفن ورتیم»، کارشناس ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل نیز در این زمینه نظر خود را مطرح کرد و گفت: «از بین تمام کشور‌هایی که آماده‌اند با اسلحه‌ای که به سرشان چسبیده، مذاکره کنند، چین یکی از بدترین گزینه‌ها به نظر می‌رسد.» استفن ورتیم در ادامه تأکید کرد: «ترامپ ممکن است فکر کند که فشار زیادی به پکن وارد کرده است، اما احتمالاً فشار بیشتری بر روی خود او وارد شده است تا شی جین‌پینگ.» ورتیم تاکید کرد: «دیدگاه ترامپ نسبت به دیپلماسی که بیشتر بر روی فشار‌های فوری و تصمیمات سریع تمرکز دارد، ممکن است به جای تسهیل توافق، به افزایش تنش‌ها و پیچیدگی‌های بیشتر در مذاکرات منجر شود.»
با نزدیک شدن به مهلت‌های تعیین‌شده از سوی ترامپ، نشانه‌هایی از تغییر در افق سیاست‌های جهانی نمایان می‌شود. زلنسکی تحت فشار شدید از سوی متحدان اروپایی قرار گرفته و به سوی پیشنهاد «نهایی» ترامپ حرکت می‌کند. ایران با وجود خط و نشان کشیدن برای آمریکا و مخالفت با آنچه که «تطمیع» می‌خواند، در میانه فشار‌های بیشتر از سوی تحریم‌های ایالات متحده و حملات اسرائیل به تأسیسات پدافندی خود، در وضعیت پیچیده‌ای قرار گرفته است. در همین حال، اعلام می‌شود که مذاکرات در حال پیشرفت است. ترامپ در همین راستا از سرعت گرفتن مذاکرات تعرفه‌ای با دیگر شرکای تجاری خبر داده، گرچه هنوز هیچ نتیجه ملموسی اعلام نشده است.
اگر موفقیت حاصل شود، احتمالاً کمتر کسی به مسیر پرآشوب رسیدن به آن اهمیت خواهد داد. جیمز لینزی از شورای روابط خارجی می‌گوید: «اکثر آمریکایی‌ها چندان به فرآیندی که رئیس‌جمهور طی می‌کند، توجه ندارند؛ آنها فقط به نتیجه نگاه می‌کنند.» او در ادامه تأکید می‌کند: «اما وقتی به دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ نگاه می‌کنم، رکورد او در مذاکرات در بهترین حالت، ترکیبی از موفقیت و ناکامی است.» در حالی که اعتراف می‌شود تاکتیک‌های ترامپ برای افراد کم‌جرأت مناسب نیست، مشاورانش مذاکرات با کره شمالی، افغانستان و توافق‌های ابراهیم در خاورمیانه را شاهدی بر موفقیت‌های دیپلماتیک او در دوره نخست ریاست‌جمهوری می‌دانند.
یکی از مقامات ارشد دولت می‌گوید: «به‌جای سال‌ها مذاکره فرسایشی از پایین به بالا، مذاکره از بالا به پایین به‌طور غیرقابل انکاری رویکرد مؤثرتری است.» در سال ۲۰۱۷، ترامپ با تهدید کره شمالی اعلام کرد که در صورت ادامه آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی، «آتش و خشمی بی‌سابقه» بر این کشور نازل خواهد شد. به گفته ترامپ، این تهدید کارساز بود: در مارس ۲۰۱۸، کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی در دیداری با رئیس‌جمهور کره جنوبی متعهد شد برای نابودی برنامه هسته‌ای کشورش تلاش کند و آزمایش‌های هسته‌ای را به حالت تعلیق خواهد درآورد؛ موفقیتی که ترامپ بی‌درنگ آن را به حساب خود گذاشت.
طبق نقل یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا، دونالد ترامپ مدعی شد که او «اولین اظهار نظر یک رهبر کره شمالی» درباره نابودی کامل سلاح‌های هسته‌ای را به دست آورده است. با این حال، علی‌رغم دو دیدار بعدی ترامپ با کیم جونگ اون و تأکید مکررش بر رابطه «شخصی» با رهبر کره شمالی، برنامه هسته‌ای این کشور نه‌تنها باقی ماند، بلکه با سرعت بیشتری گسترش یافت؛ آزمایش‌های هسته‌ای و تولید موشک‌های بالستیک در دوره پس از این دیدار‌ها افزایش پیدا کرد.
ترامپ همچنین در دوره ریاست‌جمهوری خود با طالبان توافق کرد که نیرو‌های آمریکایی تا مه ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰) افغانستان را ترک کنند؛ اما زمانی که موعد مقرر فرا رسید، قدرت در دست جو بایدن بود و خروج شتاب‌زده و پرآشوب نیرو‌ها در اوت همان سال به کشته شدن ۱۳ سرباز آمریکایی و سقوط کامل کابل به دست طالبان انجامید.
توافق‌های ابراهیم که عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و چهار کشور مسلمان را رقم زد، به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان یکی از دستاورد‌های تاریخی دولت ترامپ شناخته می‌شود؛ هرچند عربستان سعودی که بر ضرورت پیشرفت در مسیر تشکیل دولت فلسطینی تأکید داشت از امضای این توافق‌ها خودداری کرد. امروز، تشکیل دولت فلسطینی در غزه و کرانه باختری دورتر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد. با این حال، ترامپ در گفت‌و‌گو با مجله تایم ابراز اطمینان کرده که عربستان به زودی به توافق نامه ابراهیم خواهد پیوست. او گفت: «من روابط بسیار خوبی در خاورمیانه دارم و فکر می‌کنم در سراسر جهان.» ترامپ تاکید کرد: «افراد هوشمندتر درک می‌کنند؛ من بدون اینکه بخواهم یا ادعای اعتباری کنم، مشکلات بیشتری در جهان حل کرده‌ام.»
