آلودگی هوا دیگر فقط یک مشکل کوچک نیست؛ بلکه به بحرانی جهانی تبدیل شده که زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. ذرات ریز معلق در هوا، که به PM ۲،۵ معروف‌اند، وارد ریه‌ها و خون می‌شوند و بیماری‌هایی مثل آسم، سکته قلبی و حتی مرگ زودرس را به دنبال دارند. در سال ۲۰۲۵، برخی شهر‌ها همچنان درگیر این معضل‌اند و با وجود تلاش‌هایی که می‌کنند، هنوز راه زیادی تا هوای پاک در پیش دارند.
آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در دنیای امروز است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تحت تأثیر اثرات مخرب آلودگی هوا قرار دارند، از بیماری‌های تنفسی گرفته تا افزایش خطر سکته‌های قلبی و مغزی. ذرات معلق در هوا، به‌ویژه PM ۲،۵، از مهم‌ترین عوامل این بحران محسوب می‌شوند و می‌توانند به‌راحتی وارد ریه‌ها و جریان خون شوند و سلامت عمومی را تهدید کنند.
به گزارش تجارت نیوز، در سال ۲۰۲۵، بسیاری از شهرهای جهان همچنان با آلودگی شدید هوا مواجه‌اند. اما هم‌زمان، برخی اقدامات برای کاهش این بحران آغاز شده‌اند. در این گزارش، با بررسی آخرین داده‌های منتشرشده تا مارس ۲۰۲۵، ۱۰ شهر آلوده جهان را معرفی کرده و اقداماتی که برای بهبود کیفیت هوا در آنها انجام شده است را تحلیل می‌کنیم. همچنین نگاهی دقیق‌تر به وضعیت تهران، یکی از آلوده‌ترین شهرهای خاورمیانه، خواهیم داشت.
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۴ و روند‌های مشاهده‌شده در اوایل ۲۰۲۵، این ۱۰ شهر بیشترین میزان آلودگی را دارند:
بیرنیهات، هند: این شهر کوچک در ایالت مگالایا، با میانگین ۱۲۸.۲ میکروگرم PM ۲،۵، آلوده‌ترین شهر جهان محسوب می‌شود. آلودگی آن عمدتاً ناشی از فعالیت‌های صنعتی و احتراق زباله‌ها است.
دهلی، هند: با میانگین ۹۱.۶ میکروگرم PM ۲،۵، دهلی یکی از آلوده‌ترین کلان‌شهر‌های جهان باقی مانده است. دود خودروها، صنایع، و سوزاندن ضایعات کشاورزی از عوامل اصلی این بحران هستند.
لاهور، پاکستان: آلودگی ناشی از مه‌دود، تراکم ترافیکی، و فعالیت‌های صنعتی این شهر را به یکی از آلوده‌ترین مناطق جنوب آسیا تبدیل کرده است.
هوتان، چین: گردوغبار بیابانی و فعالیت‌های صنعتی کیفیت هوای این شهر را کاهش داده است.
بیوادی، هند: یک شهر صنعتی که آلودگی ناشی از کارخانه‌های آن، تنفس سالم را برای ساکنان دشوار کرده است.
پیشاور، پاکستان: افزایش ترافیک و نبود نظارت کافی بر صنایع آلاینده از مهم‌ترین مشکلات این شهر است.
انجامنا، چاد: گردوغبار ناشی از بیابان‌های اطراف و نبود سیستم مناسب مدیریت آلودگی، این شهر آفریقایی را در میان آلوده‌ترین‌ها قرار داده است.
کابل، أفغانستان: آلودگی شدید ناشی از سوخت‌های غیراستاندارد، ترافیک سنگین، و ضعف زیرساخت‌های شهری این شهر را به یکی از آلوده‌ترین‌ها تبدیل کرده است.
پکن، چین: با وجود کاهش چشمگیر آلودگی نسبت به دهه‌های گذشته، هنوز هم سطح PM ۲،۵ در این شهر بالاتر از حد استاندارد است.
داکا، بنگلادش: صنایع آلاینده، ترافیک سنگین، و سوزاندن زباله‌ها این شهر را در لیست آلوده‌ترین‌ها نگه داشته است.
برای کاهش بحران آلودگی، هرکدام از این شهر‌ها برنامه‌هایی اجرا کرده‌اند:
بیرنیهات، هند: تصویب قوانین سختگیرانهتر برای صنایع، نصب فیلتر‌های بهبودیافته در کارخانه‌ها، و افزایش نظارت بر مدیریت پسماند.
دهلی، هند: اجرای طرح زوج و فرد خودروها، ممنوعیت تردد خودرو‌های قدیمی، تشویق به استفاده از وسایل نقلیه برقی، و افزایش پارک‌های شهری.
لاهور، پاکستان: اعمال قرنطینه مه‌دود در شرایط اضطراری، کنترل شدیدتر آلاینده‌های وسایل نقلیه، و تلاش برای مدیریت بهتر زباله‌ها.
هوتان، چین: کاهش استفاده از زغال‌سنگ در صنایع، انتقال کارخانه‌های آلاینده به مناطق دورتر، و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر.
بیوادی، هند: بهبود فناوری‌های صنعتی، افزایش فضای سبز، و تلاش برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای.
پیشاور، پاکستان: برنامه‌هایی برای کاهش ترافیک، بهبود کیفیت سوخت، و نظارت بیشتر بر فعالیت‌های صنعتی.
انجامنا، چاد: درخت‌کاری گسترده برای مقابله با گردوغبار و بهبود سیستم‌های مدیریت زباله.
کابل، افغانستان: ممنوعیت سوزاندن زباله‌ها، کنترل آلودگی وسایل نقلیه، و افزایش آگاهی عمومی.
پکن، چین: اجرای سخت‌گیرانه استاندارد‌های زیست‌محیطی، توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی، و کاهش مصرف زغال‌سنگ.
داکا، بنگلادش: کنترل ترافیک شهری، بهبود سیستم حمل‌ونقل عمومی، و اجرای قوانین سختگیرانهتر برای صنایع آلاینده.
تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای خاورمیانه است و مشکلاتی مشابه دهلی و لاهور دارد. میانگین PM ۲،۵ در این شهر گاهی از ۱۰۰ میکروگرم هم فراتر می‌رود، به‌ویژه در فصل‌های سرد سال که وارونگی دما باعث ماندگاری آلاینده‌ها می‌شود.
تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای خاورمیانه است و مشکلاتی مشابه دهلی و لاهور دارد. میانگین PM ۲.۵ در این شهر گاهی از ۱۰۰ میکروگرم هم فراتر می‌رود، به‌ویژه در فصل‌های سرد سال که وارونگی دما باعث ماندگاری آلاینده‌ها می‌شود.
تهران سال‌هاست که با بحران آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کند. عوامل اصلی آلودگی هوای این شهر عبارتند از:
ترافیک سنگین و استفاده از خودرو‌های قدیمی و پرمصرف.
مصرف سوخت‌های بی‌کیفیت مانند بنزین و گازوئیل پرگوگرد.
فعالیت صنایع و کارخانه‌های اطراف شهر.
گردوغبار ناشی از بیابان‌های نزدیک تهران.
وارونگی دما در پاییز و زمستان که باعث ماندگاری آلودگی می‌شود.
تعداد زیاد خودرو‌های فرسوده و مصرف سوخت غیراستاندارد
کمبود فضای سبز و پوشش گیاهی در شهر
اقدامات انجام‌شده برای کاهش آلودگی:
طرح زوج و فرد خودروها: این طرح سال‌ها اجرا شده، اما به دلیل راه‌های دور زدن آن، چندان موفق نبوده است.
گسترش مترو: تهران اکنون دارای یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های مترو در منطقه است، اما هنوز نیاز به توسعه بیشتر دارد.
برنامه‌های مربوط به خودرو‌های برقی: دولت از خودرو‌های برقی حمایت کرده، اما هنوز حضور آنها در خیابان‌ها محسوس نیست.
ایجاد فضای سبز و درخت‌کاری: این اقدام تا حدی مؤثر بوده، اما هنوز به سطح مطلوب نرسیده است.
نصب فیلتر در کارخانه‌ها: برخی کارخانه‌ها فیلتر‌های کاهش آلاینده نصب کرده‌اند، اما نظارت بر اجرای این قوانین ضعیف است.
برخی شهرهای کوچک‌تر مانند بیرنیهات از نظر آلودگی حتی از کلان‌شهر‌های بزرگی مثل دهلی و پکن وضعیت بدتری دارند، که نشان می‌دهد آلودگی فقط مشکل شهرهای بزرگ نیست. در همین حال، شهر‌هایی مانند پکن و داکا با اجرای قوانین سخت‌گیرانه و گسترش حمل‌ونقل عمومی توانسته‌اند وضعیت را بهبود بخشند.
تهران نیز می‌تواند با الگوبرداری از شهرهای موفق‌تر، اقداماتی مانند توسعه حمل‌ونقل عمومی، استفاده گسترده از خودرو‌های برقی، افزایش فضای سبز و اعمال قوانین سختگیرانهتر برای صنایع و خودروها را در دستور کار قرار دهد. آینده هوای تهران، مانند دیگر شهرهای آلوده جهان، به میزان تعهد و تلاش مسئولان و شهروندان بستگی دارد. هوای پاک، یک رویا نیست؛ اگر بخواهیم و اقدام کنیم، می‌توانیم آن را به واقعیت تبدیل کنیم.
