چرا ادعای دولت درباره افزایش سرعت اینترنت در ایران نادرست است؟

تازه‌ترین رتبه‌بندی سرعت اینترنت کشور‌ها از طریق سایت اسپیدتست (www.speedtest.net) منتشر شد که براساس شاخص‌های این سایت، رتبه ایران با افزایش همراه شده است. اسپیدتست برای سنجش رتبه و کیفیت اینترنت در کشور‌های جهان، از ۲ شاخص میانه Median و میانگین Mean استفاده می‌کند و گاهی توسط کارشناسان و مسوولان حوزه فضای مجازی کشور مورد استناد قرار می‌گیرد. تازه‌ترین آمار این سایت نشان می‌دهد که «میانه» سرعت دانلود اینترنت ثابت در ماه آگوست ۱۰.۰۲ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود ۱.۵۲ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر (latency) ۲۹ میلی‌ثانیه است.

به گزارش اعتماد، شاخص میانه، همان‌طور که از نامش پیداست، نقطه وسط داده‌های آماری است. معیار دیگری که در این سایت مورد محاسبه قرار می‌گیرد، «میانگین» سرعت است. شاخصی که حد متوسط داده‌های آماری را درنظر می‌گیرد. براساس این شاخص، میانگین سرعت اینترنت سیار با قرار گرفتن در رتبه ۷۶ و اینترنت ثابت ایران در جایگاه ۱۴۵ هر کدام به ترتیب ۱ و ۲ رتبه از جایگاه ماه قبل خود جهش داشته‌اند.

گزارش تازه اسپیدتست درست یک ماه پس از گزارش عملکرد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتشر می‌شود که در آن گفته شده بود «سرعت اینترنت در ایران حدود ۱۰ درصد افزایش یافته است.» البته این وزارتخانه نیز مبنای گزارش عملکرد خود را اطلاعات برگرفته از «اسپیدتست» عنوان می‌کرد.

حالا که «اسپیدتست» در تازه‌ترین آمار خود از افزایش سرعت اینترنت در ایران گزارش کرده، باید پرسید که چرا گزارش‌های میدانی و کاربران اینترنت در ایران خلاف این موضوع را نشان می‌دهد؟ مساله پهنای باند و اختلال در ترافیک بین‌الملل در در ماه‌های گذشته به یکی از معضلات کاربران اینترنت در ایران تبدیل شده و روزانه شکایت‌های متعددی از این وضعیت در شبکه‌های اجتماعی ازسوی کاربران دیده می‌شود که با آنچه در هر دوی این گزارش‌ها ادعا شده در تضاد است. این تناقض به چه دلیل شکل گرفته و این گزارش‌ها چقدر قابل اتکا هستند؟

انحصار در «تست»

پیش از هر چیز باید گفت که علاوه بر «اسپیدتست» دو وبسایت دیگر هم وجود دارند که برای اندازه‌گیری میزان سرعت اینترنت کاربرد دارند، اما هر دوی آن‌ها در ایران فیلتر هستند! این دو وب‌سایت M-lab و ITU هستند. M-lab در ایران فیلتر بوده و اصلا به اطلاعات لازم برای سنجش سرعت در ایران دسترسی ندارد. ITU نیز مدت‌هاست که گزارش جدیدی از وضعیت اینترنت ایران منتشر نکرده است، بنابراین تنها گزینه ممکن برای اندازه‌گیری سرعت اینترنت در ایران همان اسپیدتست است.

البته مسوولان وزارت ارتباطات در این یک سال به شدت تلاش کردند که همین سایت اسپیدتست را به عنوان یک «معیار» بین کاربران برای تست سرعت اینترنت «جا» بیندازند. نمونه آن، استفاده شخص وزیر ارتباطات از این وبسایت برای نشان دادن سرعت اینترنت بود که آبان ماه سال گذشته صورت گرفت. زارع‌پور در جریان بازدید از محل کار یک استارتاپ، گوشی خود را بیرون آورد و وارد سایت اسپیدتست شد و به خبرنگاران نشان داد که پهنای باند اینترنت همراه ۱۶ مگابیت بر ثانیه و رفت و برگشت اطلاعات (پینگ) نیز ۲۸ میلی ثانیه است.

آیا اسپیدتست قابل اتکاست؟

در جواب به این سوال باید به طور قطع گفت خیر. اما چرا جواب این سوال منفی است؟ به یک دلیل ساده. سایت اسپیدتست سرعت و کیفیت اینترنت را با یک سرور انتخاب شده که پیش‌فرض آن نزدیک‌تر سرور کشور‌ها است، می‌سنجد. این سایت ۶۰ سرور در شهر‌ها و استان‌های مختلف ایران دارد. شما در تهران نشسته‌اید و می‌خواهید عدد سرعت اینترنت را با نرم‌افزار اسپیدتست، کنترل کنید. در واقع شما با این کار میزان رفت و برگشت اطلاعات میان فرستنده و سرور را می‌سنجید. این عدد که به «پینگ» معروف است بستگی به این دارد که چقدر به سرور‌های اسپیدتست نزدیک باشید.

در واقع عدد «پینگ» به واسطه نزدیک یا دور بودن به سرور‌های اسپیدتست بسیار کمتر از زمانی است که بخواهید به یک سرور در خارج از ایران متصل شوید. درصد بالایی از ترافیک ایران بین‌الملل است، بنابراین وقتی گفته می‌شود که عدد «پینگ» در ایران معادل ۸۰ تا ۹۰ میلی ثانیه است؛ این عددی است که پهنای باند داخلی را نشان می‌دهد نه ترافیکی که در خارج از ایران جریان دارد.

در عین حال با توجه به اینکه در چند ماه گذشته قطعی‌هایی که در اینترنت بین‌الملل رخ داده است، منطقی نیست جایگاه ایران در لیست ادعایی اسپیدتست ارتقا پیدا کند، مگر همان‌طور که کارشناسان می‌گویند، معیار سنجش، اینترنت داخلی باشد. به عبارتی عددی که اسپیدتست به عنوان سرعت اینترنت در ایران اعلام می‌کند ربطی به ارتباط کاربر ایرانی با شبکه جهانی اینترنت نداشته و صرفا نشان‌دهنده سرعت اتصال کاربران ایرانی به سرور‌های داخلی است.

سرعت واقعی چقدر است؟

با این پیش‌فرض که معیار سنجیدن وضعیت اینترنت ایران در سایت اسپیدتست، صرفا اینترنت داخلی است باید گفت سرعت دانلود اینترنت همراه براساس شاخص میانگین اکنون ۴۱.۲۸ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود ۱۳.۲۱ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر ۳۶ میلی‌ثانیه است. همچنین میانگین سرعت دانلود در اینترنت ثابت ۲۳.۲۳ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود ۱۴.۳۳ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر ۴۲ میلی‌ثانیه است. اسپیدتست براساس داده‌هایی که از کل کشور‌ها به دست می‌آورد، میانگین و میانه سرعت جهانی اینترنت را نیز محاسبه می‌کند.

اکنون «میانه» سرعت اینترنت سیار ۳۰.۷۹ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود ۸.۲۶ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر ۲۹ میلی‌ثانیه است. در این شاخص اینترنت ثابت نیز سنجیده شده و براساس آن سرعت دانلود ۶۹.۱۴ مگابیت بر ثانیه، آپلود ۲۹.۹ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر به ۱۰ میلی‌ثانیه رسیده است. همچنین میانگین سرعت جهانی دانلود اینترنت سیار ۷۷.۷۴ مگابیت بر ثانیه، سرعت آپلود ۱۴.۳۳ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر ۳۶ میلی‌ثانیه و در اینترنت ثابت، سرعت دانلود ۱۳۹.۱۹ مگابیت بر ثانیه، آپلود ۷۷۰۸۴ مگابیت بر ثانیه و میزان تاخیر ۱۸ میلی‌ثانیه است.

در یک نگاه ساده‌انگارانه می‌توان به این نتیجه رسید که میانگین سرعت اینترنت همراه در دنیا ۷۷.۷۴ مگابیت برثانیه و در ایران ۴۱.۲۸ مگابیت بر ثانیه است که باتوجه به تحریم‌ها، زیرساخت‌ها و تصمیمات ناظران این حوزه خیلی فاصله چشمگیری نیست و می‌توان به این شاخص امیدوارانه نگریست.

اما مساله اینجاست که اختلال و کندی اینترنت و چیزی که تجربه کاربری خوشایندی را برای فعالان در عرصه مجازی و صاحبان کسب و کار رقم می‌زند، ربطی به کیفیت اینترنت داخلی ندارد و مساله مهم اینترنت بین‌الملل است که کندی و اختلال در آن همیشه کاربران این فضا را با مشکل رو به رو می‌کند. اتفاقی که کیفیت ارتباط کاربران ایرانی را برای دسترسی به پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی، تمام سایت‌های معتبر جست‌وجو از گوگل تا... کند کرده است. گیمر‌ها به ستوه آمدند و کندی سرعت را حتی کودکان هم لمس می‌کنند.

مشکلی که عادل طالبی درباره‌اش به خبرآنلاین می‌گوید: «بیشترین درصد استفاده مردم از شبکه‌های اجتماعی است. مگر الان پلتفرم داخلی موفق در این زمینه داریم؟ وقتی براساس آمار در ۶ ماهه گذشته تقریبا به طور مداوم براساس آمار رسمی رگلاتوری اختلال وجود داشته و براساس آمار لایف وب تا ۵۰ درصد در روز‌هایی شاهد کاهش تعداد پست‌های ایرانی اینستاگرام بودیم چطور می‌توانند بگویند سرعت اینترنت بهتر شده است؟ این بازی با آمار است!»

جالب اینجاست که طالبی درحالی به کاهش دسترسی مردم به شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام می‌گوید که در سال گذشته و براساس جدیدترین آمار مرکز توسعه دیجیتال، بیش از ۸۰ درصد کسب و کار‌های دیجیتال ایران بر پایه همین شبکه‌های اجتماعی بین‌الملل شکل گرفته است. این حقیقتی است که کم‌کنندگان دسترسی مردم به اینترنت بین‌الملل که سبب کاهش کیفیت اینترنت کشور شده است چیزی از آن به مردم نمی‌گویند!