ابتکار تهران برای آشتی آنکارا و دمشق

«حسین امیر عبداللهیان» وزیر خارجه ایران، شنبه گذشته (۱۱ تیرماه)، برای چهارمین بار پس از تصدی وزارت خارجه راهی دمشق شد. سفری ناگهانی و درست چند روز پس از سفرش به آنکارا و دیدار با مقامات ارشد ترکیه. «فیصل المقداد» وزیر خارجه سوریه در فرودگاه دمشق، در استقبال از همتای ایرانی از اهمیت این سفر گفت و تصریح کرد: «این سفر بسیار مهم است و پس از تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی زیادی صورت می‌گیرد».

به گزارش فارس، روزنامه «الاخبار» لبنان با انتشار یادداشتی در خصوص تلاش و ابتکار تهران برای اتحاد و قرار دادن آنکارا و دمشق در مسیر آشتی، نوشت: «تهران رسما ابتکار عمل خود را برای حمایت عملی از روند مصالحه بین دمشق و آنکارا را با سفر "حسین امیرعبداللهیان" وزیر امور خارجه خود به دمشق، کلید زد. پیشنهادات ایران مبتنی بر لزوم فعال‌سازی هماهنگی بین دو طرف به منظور جلوگیری از تنش میدانی جدید در منطقه و نیز جلوگیری از آغاز عملیات نظامی جدید ترکیه در مقابل درک متقابل طرفین از دغدغه‌ها و نگرانی‌های یکدیگر است. امری که زمینه را برای آشتی تدریجی فراهم می‌کند و به بیش از یک دهه اختلاف و خصومت بین دو کشور پایان می‌دهد».

در ادامه این یادداشت آمده است: «چهار روز پس از سفر حسین امیرعبداللهیان به ترکیه، هواپیمای حامل او، در سایه تلاش‌های تهران برای بهره‌برداری از روابط خوب خود با دو کشور، در دمشق، پایتخت سوریه به زمین نشست تا هر اندازه که میسر است، بر اختلافات بین دو کشور پل بزند و این اقدام به یک گفت‌وگوی جدی و مؤثر در چارچوب منافع فراگیر بین دو همسایه منجر شود».

به اعتقاد نویسنده، این سفر همچنین در چارچوب تلاش ایران در پی تهدیدات آنکارا مبنی بر آغاز عملیات نظامی جدید در شمال سوریه صورت گرفت و تهران خواستار استفاده از مسیرهای دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید تنش در منطقه شد. در واقع جمهوری اسلامی ایران با ورود به عنوان میانجی آشکار بین دمشق و آنکارا در خط تحولات اخیر در شمال و رهبری آن، تلاش دیپلماتیک عملی خود را برای جلوگیری از هر گونه تشدید نظامی جدید، به ویژه در بحبوحه افزایش نشانه‌های آغاز قریب‌الوقوع عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه نشان داد.

سرمایه‌گذاری تهران بر رویکرد جدید و آشتی‌طلبانه آنکارا در منطقه

در ادامه یادداشت روزنامه الاخبار تاکید شد که «همچنین تهران در تلاش است تا روی رویکردهای جدید آنکارا سرمایه‌گذاری کند که می‌خواهد با همه کشورهایی که قبلاً با آن دشمنی داشت، سازش کند. امری که در آشتی آن با عربستان سعودی، امارات و مصر نمود یافت. تهران تلاش دارد این رویکرد آنکارا را در خصوص سوریه با درک دشواری این کار، به دلیل اختلافات عمیق سوریه - ترکیه، پیاده کند».

نگارنده می‌افزاید: «این‌جاست که امیرعبداللهیان با سخنانی که قبل از ترک تهران به مقصد دمشق بر زبان آورد، مایل بود این تلاش را به مردم نشان دهد. وی تاکید کرد که یکی از اهداف سفرش به دمشق برقراری "صلح و امنیت" در منطقه بین سوریه و ترکیه است. تا نشان دهد که نقش ایران در حال حاضر، میانجیگری بین دمشق و آنکارا در بیش از یک جهت با درک نگرانی‌های هر یک از طرفین و ایجاد همگرایی میان دیدگاه‌های آنها است».

به اعتقاد نویسنده، تاکید این دیپلمات ایرانی بر استفاده از عبارت «امنیت و صلح» بیانگر تاکید او بر لزوم جابجایی آب های راکد بین دو همسایه، آگاهی از اینکه تا چه حد می توان به آشتی بین آنها دست یافت و نیز آزمایش جدیت دو طرف در گفت‌وگو برای شروع پل زدن بر اختلافات بزرگ و دوری مداوم بین آنها برای بیش از یک دهه پیش بود. وی همچنین در اظهارات رسانه‌ای خود عمداً بر رد هرگونه اقدام نظامی ترکیه در شمال سوریه از سوی ایران تاکید کرد و دلیل آن را، پیامد این اقدام که به بی ثباتی منطقه منجر می‌شود اعلام کرد. این اظهارات پاسخی غیرمستقیم به تفسیرهای اشتباهی بود که از اظهارات سابق او در ترکیه صورت گرفته بود. وی در ترکیه از درک ایران از نگرانی‌های امنیتی ترکیه در سوریه سخن گفته بود، امری که موجب شد، برخی مدعی شوند که این اظهارات به منزله چراغ‌ سبز تهران برای انجام عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه است.

استقبال دمشق از ابتکار تهران و تاکید بر عقب‌نشینی ترکیه از اراضی سوریه

این اظهارات اولیه با هدف آگاهی از دیدگاه رهبری سوریه در مورد میانجیگری ایران و میزان تمایل دمشق به هرگونه تلاش دیپلماتیک بین دو کشور بیان شد.خلاصه‌ی موضع دمشق در این خصوص را می‌توان در استقبال دولت سوریه از این طرح ابتکاری یافت که به موازات این استقبال تاکید کرد که ترکیه کشوری است که بخش‌هایی از اراضی سوریه را اشغال کرده و دارای اهداف و جاه‌طلبی‌های نظامی در این کشور است.

در این یادداشت آمده است: «این موضع به وضوح در اظهارات بشار الاسد، رئیس‌جمهور سوریه مشهود بود که گفت: "ادعاهای ترکیه نادرست و گمراه‌کننده است و ربطی به واقعیت ندارد. این ادعاها ناقض منشور سازمان ملل متحد، اصول حقوق بین الملل و روابط حسن همجواری برای نزدیکی دو کشور همسایه است". در شرایطی که بشار الاسد مشتاق نشان دادن دیدگاه رسمی سوریه است، اظهارات فیصل المقداد وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه "بحث عمیقی در مورد روابط دوجانبه و بهبود روابط بین کشورهای همسایه صورت گرفت"، به وضوح نشان دهنده حمایت دمشق از ابتکار ایران است».

ابتکار ایران برای برداشتن گام‌هایی از سوی دو کشور در مسیر آشتی

به اعتقاد نگارنده، به نظر می‌رسد سوری‌ها می‌خواهند در ازای ورود به مسیر آشتی و حل و فصل تنش بین دو کشور، از ترکیه تعهد بگیرند تا برای خروج از سرزمین‌های تحت اشغال خود در سوریه اعلام آمادگی کند و دمشق این را یکی از ثوابت ملی خود می‌داند که هرگز قابل چشم‌پوشی نیست. بر این اساس، صحبت از ابتکار جامع ایران برای حل اختلافات انباشته دو کشور در سطوح سیاسی، امنیتی، نظامی و حتی شخصی غیرواقعی و اغراق آمیز است.

نویسنده در ادامه تصریح می‌کند: «تهران بیشتر می‌خواهد از تحولات جاری در شمال سوریه استفاده کند و با پیشنهاد اجرای "توافق آدانا" بین دو کشور، به اتخاذ گام‌هایی از سوی دو کشور برسد که در مراحل بعدی از آن استفاده شود. امری که به استقرار نیروهای ارتش سوریه در مناطق در معرض تهدید حمله منجر خواهد شد و همه نگرانی‌های امنیتی ترکیه را برطرف کرده و مبنایی برای برداشتن گام های بعدی خواهد بود».

مانع‌تراشی‌های واشنگتن علیه ابتکار تهران

در خاتمه این یادداشت آمده است: «با این حال، نمی توان نادیده گرفت که این ابتکار عمل ایران هر لحظه در معرض مانع تراشی آمریکاست. به این ترتیب که واشنگتن قسد را به پایبندی به گزینه عدم عقب‌نشینی از منبج و تل رفعت یا واگذاری این دو منطقه، از نظر اداری و نظامی به دولت سوریه ترغیب می‌‌کند. این امر ماموریت ایران را پیچیده و اجرای آن را دشوار می‌کند».