آینده برجام در دو سناریو

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه روز گذشته در واکنش به این تحولات، نسبت به خروج آمریکا از برجام هشدار داد.

به گزارش دنیای اقتصاد، معاون سیاسی وزارت خارجه در واکنش به تغییر وزیر خارجه آمریکا، با جدی توصیف کردن احتمال خروج آمریکا از برجام، دو سناریو را برای چنین شرایطی تشریح کرد.

عراقچی تاکید کرد که اولین راه، ادامه برجام بدون آمریکا است که ایران در چنین وضعیتی در توافق هسته‌ای باقی نخواهد ماند. عراقچی در توصیف سناریوی دوم نیز گفت که اروپایی‌ها ممکن است ضمن حفظ برجام به آمریکا تعهد بدهند که بعد از پایان دوره هشت ساله توافق هسته‌ای، وارد مذاکرات جدید برای ادامه این توافق شوند که چنین موضوعی هم از نظر ایران پذیرفته نیست.

جانشینی مایک پمپئو، رئیس سابق سازمان سیا که از مخالفان سرسخت برجام به‌شمار می‌رود به‌جای رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا که از جمله حامیان حفظ توافق هسته‌ای بود، واکنش‌های داخلی و خارجی بسیاری را به دنبال داشت و اکنون این سوال مطرح است که با سپردن کرسی وزارت خارجه به پمپئوی افراطی، سرنوشت توافق هسته‌ای چه خواهد شد.

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه روز گذشته در واکنش به این تحولات، نسبت به خروج آمریکا از برجام هشدار داد.

عراقچی که در جلسه کمیسیون امنیت ملی سخنرانی می‌کرد با جدی خواندن مساله خروج آمریکایی‌ها از برجام به‌دنبال تغییر وزیر خارجه این کشور با بیان اینکه ایران چند سناریو در این باره وجود دارد، توضیح داد: «یکی از سناریوها این است که آمریکا از برجام خارج می‌شود که در این باره احتمال زیاد است. در چنین شرایطی ما دو راه داریم؛ اولین راه ادامه برجام بدون آمریکا و راه دیگر خروج ایران از برجام و پایان بخشیدن به آن است.

موضع ما این است که اگر آمریکا خارج شود ما هم خارج می‌شویم، این را به اروپایی‌ها هم گفتیم که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم از برجام خارج خواهد شد بنابراین کشورها باید همیشه آمادگی اقتصاد منهای برجام را داشته باشند.»

به گزارش «ایسنا» عراقچی ادامه داد: «اگر برجام هم حفظ شود باز هم آمریکایی‌ها به‌دنبال محدودسازی ایران و مقابله با ما هستند و در این باره تلاش می‌کنند بنابراین اگر با اروپایی‌ها هم بدون آمریکا برجام را ادامه دهیم کار سخت خواهد بود چون فشار آمریکایی‌ها بیشتر می‌شود به همین دلیل اروپایی‌ها درحال تلاش هستند که آمریکا را با این پیشنهاد حفظ کنند که در آینده یعنی پس از هشت سال با ایران توافق جدیدی داشته باشند. حال اینکه ایران این نوع اقدام را خلاف برجام می‌داند.»

اروپا روی لبه تیغ تیز

در ادامه مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران گفت: «در این شرایط اروپایی‌ها تلاش می‌کنند آمریکایی‌ها را برای ماندن در برجام حفظ کنند ولی اینکه چقدر انگلیس، فرانسه و آلمان موفق خواهند شد، آینده معلوم می‌کند.» عراقچی تاکید کرد: «اروپایی‌ها روی لبه تیغ تیز حرکت می‌کنند چون اگر به سمت ترامپ حرکت کنند ایران را از دست خواهند داد.»

حرکت در چارچوب سیاست‌گذاری نظام

وی در عین حال با تاکید بر اینکه ایران منافع فراوانی از برجام کسب کرد که این منافع کامل نبود، گفت: «درحالی‌که ایران همه تعهداتش را انجام داد و متعهد به انجام تعهدات نیز است، انتظار داشت که انتفاع کاملی از مزایای آن ببرد.» عراقچی همچنین افزود: «ما در چارچوب سیاست‌گذاری نظام حرکت می‌کنیم. در شرایط حساس وضعیت را کارشناسانه و دقیق به مقامات عالی کشور منعکس می‌کنیم. در ارتباط با اروپایی‌ها هم گفت‌وگو می‌کنیم، می‌گوییم و می‌شنویم و بعد به‌عنوان دیده‌بان نظام منعکس می‌کنیم.»

برجام موشکی

معاون سیاسی وزیر خارجه با اشاره به اینکه، یکی از موضوعات ایران در حوزه بین‌المللی، برجام است، تاکید کرد: «رفت‌وآمدهایی بین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به ویژه کشورهای اروپایی حاضر در برجام وجود داشته و دارد. تلاش آنها این است که ترامپ و آمریکا در برجام بمانند و برجام حفظ شود ولی هنوز این تلاش‌ها نتیجه‌بخش نبوده است.» به گفته عراقچی، ترامپ در پی آن است که برجام، موضوع موشکی ایران را نیز شامل شود. او ادامه داد: «اینها در دوران مذاکرات نیز تلاش می‌کردند موضوع موشکی را وارد برجام کنند ولی برای ما خط قرمز بود و اجازه این کار را ندادیم.»

وی افزود: «آمریکایی‌ها این برداشت را دارند که ایران پس از برجام بسیار قوی‌تر و قدرتمندتر شده و حضورش در منطقه موثرتر و مقتدرتر شده است بنابراین آمریکایی‌ها و غربی‌ها نمی‌توانند طبق برجام با ایران مقابله اساسی کنند. بر این اساس می‌توان گفت در حال حاضر چالش اصلی، برجام و نحوه تعامل غربی‌ها با موضوع برجام است.» جابری‌انصاری نیز در این جلسه گفت: «شرایط نامتعادل برجام کشورها را برای روابط اقتصادی با ایران در شرایط تردید قرار می‌دهد. همه کشورها اعم از غرب و شرق و همسایگان با ایران روابط دارند و علاقه‌مند به همکاری با ما هستند ولی نگاه آنها فعلا حداقلی است چون به ادامه آن تردید دارند.»

آیا اروپا می‌تواند برجام را حفظ کند؟!

از سوی دیگر خبرگزاری رویترز در تحلیلی با عنوان اینکه آیا اروپا می‌تواند برجام را حفظ کند، نوشت: «در صورت خروج آمریکا از «برجام» و در راستای حفظ آن، اروپا و آمریکا می‌توانند توافقی را امضا کنند تا از صدور تحریم‌های ثانویه واشنگتن علیه شرکت‌های اروپایی که خواستار تجارت با ایران هستند، جلوگیری کند. در این صورت آمریکا نیز در آینده قادر خواهد بود تا با تغییر دولت وارد «برجام» شود. البته این برنامه در صورتی اجرایی خواهد بود که ایران تمایل داشته باشد پس از خروج آمریکا از «برجام» در آن باقی بماند که البته این نتیجه اندکی بعید به نظر می‌رسد.»

رویترز می‌نویسد: «اقداماتی وجود دارد که اروپا می‌تواند با اتخاذ آن نگرانی‌های ترامپ که در ماه ژانویه آنها را اعلام کرد، برطرف سازد. به‌خصوص در مورد توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران، نحوه بازرسی‌ها و بند انقضای «برجام»، اقداماتی می‌تواند انجام شود که هم از نظر سیاسی ممکن باشد و هم نیازمند مصالحه اروپا به آمریکا خواهد بود.‌

این اقدامات در راستای مواضع سرسختانه دولت‌های اروپایی مبنی بر آن است که نمی‌توان «برجام» را مورد مذاکره مجدد قرار داد و تنها در جهت تقویت و تکمیل آن است. روسیه، چین و ایران هرگز به نگرانی‌های آمریکا پاسخ مناسبی نخواهند داد. چراکه پشتوانه بین‌المللی در حمایت از «برجام» وجود دارد و به دلیل تایید مکرر پایبندی ایران به آن از سوی «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» ایجاد شده است.

این پیشنهادها شامل ایجاد مکانیزم‌هایی برای تقویت بازرسی‌های هسته‌ای است. علاوه بر این می‌توان به‌دنبال توافقنامه‌های مکملی بود تا علاوه بر تمدید زمان «برجام»، بتوانند در آینده در چارچوب یک توافق همکاری در راستای حل موضوعات امنیت منطقه‌ای که خارج از «برجام» است نیز به کار گرفته شوند.» این خبرگزاری در پایان می‌نویسد: «اگر اروپا و آمریکا نتوانند راهکاری مشترک برای حفظ این توافق بیابند، نتیجه آن احتمالا از سرگیری برنامه‌های هسته‌ای ایران است. در این حالت، آمریکایی‌ها هم درخصوص از بین رفتن «برجام» و هم شروع جنگ تجاری مقصر شناخته خواهند شد.»

دو نگاه برجامی به انتخاب «پمپئو»

در عین حال خبرگزاری رویترز در گزارشی در رابطه با جابه‌جایی اخیر در وزارت خارجه آمریکا نوشت انتخاب رئیس سیا برای جایگزینی رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، به این معناست که یکی از سرسخت‌ترین منتقدان ایران که زمانی به‌عنوان عضو کنگره به شدت با توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ مخالفت می‌کرد، اکنون مسوولیتی را بر عهده می‌گیرد که مواجهه بسیار بیشتری با این توافق خواهد داشت.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، خبرگزاری رویترز در این گزارش به بررسی تاثیر انتخاب پمپئو بر سرنوشت برجام پرداخت و نوشت: «برخی ناظران معتقدند واشنگتن تحت هدایت پمپئو موضع سرسختانه‌تری در پیش می‌گیرد و طرف‌های اروپایی را برای مصالحه بیشتر تحت فشار خواهد گذاشت. درحالی‌که دیگران معتقدند دیدگاه‌های پمپئو در مورد توافق هسته‌ای ایران به مرور تکامل پیدا کرده‌ و ممکن است وی حتی از موقعیت بهتری برای ترغیب ترامپ به حفظ این توافق برخوردار باشد.»

قرار است مقامات آمریکا، انگلیس و فرانسه روز پنج‌شنبه در برلین نشستی با موضوع بررسی توافق هسته‌ای ایران داشته باشند. ریچارد نفیو، از مقامات سابق کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا که در دوره باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق این کشور بر موضوع ایران متمرکز بود، گفت: «مقامات آمریکایی که درحال‌حاضر با طرف‌های اروپایی مذاکره می‌کنند با آمدن پمپئو مواضع سرسختانه‌تری در پیش خواهند گرفت.»

یک مقام ارشد سابق دولت آمریکا نیز گفت: «پمپئو از منتقدان آتشین ایران بود؛ اما برداشت من این است که وی نمی‌خواهد توافق هسته‌ای با ایران از بین برود. نباید خیلی زود در مورد او قضاوت کرد.» در مقابل برخی که معتقدند حضور پمپئو به‌عنوان مخالف برجام در سمت وزیر خارجه به خروج آمریکا از برجام منتهی خواهد شد، برخی دیپلمات‌های اروپایی نیز معتقدند نفوذ بیشتر پمپئو بر ترامپ در مقایسه با تیلرسون امیدواری برای حفظ توافق را تقویت می‌کند.

پیام کاخ سفید

همزمان، نشریه فارین پالیسی در گزارشی با اشاره به جایگزین شدن تیلرسون با مایک پمپئو، این تغییر در کابینه دولت ترامپ را پیام کاخ سفید برای خروج احتمالی از برجام تعبیر کرده و نسبت به افزایش احتمال تقابل نظامی با ایران هشدار داده است.

فارین پالیسی با بررسی پیامدهای منفی خروج رکس تیلرسون از دستگاه دیپلماسی آمریکا برای برجام، نوشت: «آینده توافق هسته‌ای ایران پس از اولتیماتوم به اروپا و کنگره برای اصلاح برجام نیز در هاله‌ای از ابهام قرار داشت. اما با انتصاب مایک پمپئو به‌عنوان وزیر خارجه جدید آمریکا که به داشتن مواضع خصمانه علیه ایران شهرت دارد،‌ ترامپ یک پیام شفاف را مخابره کرده است که واشنگتن آمادگی دارد تا موضع سرسختانه‌تری نسبت به ضرب‌الاجل ۱۲ مه اتخاذ کند.»