زرادخانه هسته‌ای کره شمالی چطور به وجود آمد؟!

فرارو- دو مرد در جایگاه ویژه پایتخت کره شمالی کنار یکدیگر ایستاده بودند: یک رهبر عالی‌رتبه حزب کمونیست چین با کت‌وشلوار رسمی و دیکتاتوری جوان با کتی آبی که دکمه‌هایش را تا زیر گلویش بسته بود.

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک‌تایمز، "لیو یون شان" مقام چینی مهمان و "کیم جونگ اون" رهبر کره شمالی سعی داشتن نمایش دوستی اجرا کنند: مقابل دوربین صمیمانه با هم حرف می‌زدند، گاهی هم ساکت می‌مانند و به رژه نظامی روبرویشان خیره می‌شدند.

از این ملاقات نزدیک به دو سال می‌گذرد؛ آخرین دیدار سطح بالا میان مقامات چین و کره شمالی. این فاصله زمانی نشانه فاصله میان دو کشور با پیشینه‌های آشفته است: یکی از آن‌ها کشوری باقدرت روزافزون و به دنبال افزایش سلطه بر منطقه، دیگری همسایه‌ای غیرقابل‌پیش‌بینی با جاه‌طلبی‌های مخصوص به خود.

چین در مورد هدف بلندمدت خود برای جایگزینی آمریکا به‌عنوان قدرت اصلی آسیا پنهان‌کاری نمی‌کند و به‌عنوان پویاترین و سریع‌ترین کشور در حال شد، این موقعیت را حق خود می‌داند.

دیدار ترامپ و رئیس جمهور چین در ماه آوریل

اما کره شمالی که روز یکشنبه بدون توجه به پکن ششمین بمب هسته‌ای را آزمایش کرد، به مانعی غیرمنتظره و ماندگار تبدیل‌شده است.

موانع مهم دیگری نیز در مسیر چین قرار دارند. آمریکا علی‌رغم نشانه‌های عقب‌نشینی از آسیا در دولت ترامپ، هنوز هم قدرت نظامی برتر است. هند و ژاپن، رقبای قدیمی چین در منطقه، آشکارا اعلام کرده‌اند در برابر جاه‌طلبی‌های چین ایستادگی می‌کنند.

بااین‌حال کره شمالی (یک مخل نظم بین‌المللی که به دلیل سیاست‌های چین به یک قدرت هسته‌ای تبدیل شد)، چالشی آزاردهنده برای چین ایجاد کرده است.

چین در مسیر رسیدن به برتری منطقه‌ای به کناره‌گیری آمریکا نیاز دارد. همچنین، باید پیامی به متحدان آمریکا نشان دهد که نمی‌توانند برای حفاظت از خود پشت آمریکا پنهان شوند. اما کره شمالی تهدید می‌کند با افزایش نفوذ آمریکا در منطقه دست‌چین را کوتاه خواهد کرد و دیگر کشورها را متقاعد کند بدون چتر هسته‌ای آمریکا به زندگی خود ادامه دهند.

موقعیت استراتژیک کره شمالی و توانایی‌های هسته‌ای، توانایی چین برای مقابله با کره را محدود کرده است.

"هیو وایت" استراتژیست سابق وزارت دفاع استرالیا گفت: "ممکن است کره شمالی بزرگ‌ترین مشکل چین نباشد، اما مشکلات جدی و منحصربه‌فردی در مسیر جایگزینی آمریکا برایش ایجاد می‌کند. به این دلیل که تنها قدرت هسته‌ای در آسیای شرقی است."

وایت افزود حتی اگر امریکا از منطقه عقب‌نشینی کند، "کره شمالی با قدرت‌های جدیدش هرگز به چین اجازه نمی‌دهد منطقه را تحت سلطه خود بگیرد."

دولت ترامپ برای متوقف کردن کره شمالی روی چین حساب باز کرده بود و تصور می‌کرد پکن می‌تواند از قدرت اقتصادی خود به‌عنوان اهرم بازدارنده کره استفاده کند. اما انگار کاخ سفید پیچیدگی روابط چین و کره شمالی را نادیده گرفت؛ روابطی که چندین نسل از رهبران چینی برای مدیریت آن تلاش کردند.

جنگ سرد جدید

در چین خشم و تنفر نسبت به کیم رو به افزایش است، هم در میان مردم عادی و هم مقامات سیاسی. چین به‌عنوان تقریباً تنها شریک تجارت خارجیِ کره شمالی، با ارسال نفت این کشور را از فقر مطلق نجات می‌دهد. اما به نظر مردم چین رهبر جوان کره بسیار ناسپاس است.

سمینار سه روزه‌ای در دانشگاه شانگهای برگزار شد و تعدادی از منتقدان را گرد هم آورد که ارزش کره شمالی برای پکن به‌عنوان یک سپر استراتژیک علیه کره جنوبی و ژاپن را زیر سؤال بردند.

"زو فنگ" استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه نانجینگ گفت: "نتیجه این همکاری ادامه سرکوب ژاپن، تحریک آمریکا و تحریک کره جنوبی خواهد بود. اگر ژاپن و کره جنوبی مجبور شوند به گزینه‌های افراطی مانند استفاده از سلاح هسته‌ای دست بزنند، تأثیر بسیار بدی بر دیپلماسی منطقه خواهد داشت."

تصویری از مائو و کیم ایل سونگ در "پل شکسته" که در گذشته کره شمالی و چین را بهم متصل می کرد

او اشاره کرد که گسترش سلاح‌های هسته‌ای چین را به "جنگ سرد جدید" در آسیا می‌کشاند که حتی شاید پای ارتش آمریکا نیز به آن باز شود. در این صورت آرزوی چین برای برتری منطقه‌ای بر باد می‌رود و با برچسب "عامل گسترش سلاح هسته‌ای" شناخته خواهد شد و شهرت و اعتبار بین‌المللی خود را از دست خواهد داد.

"بیلاهاری کوسیکان" وزیر امور خارجه سابق سنگاپور گفت: "برقراری تخریب متقابل میان در شمال شرقی آسیا به نفع هیچ‌کس نخواهد بود. اما لزوماً هم سبب ناپایداری نمی‌شود و ممکن است باعث تسلی خاطر واشنگتن، توکیو و سئول شود."

گفته می‌شود رئیس‌جمهور "شی جینپینگ" از چنین خطراتی آگاه است و دراین‌باره به کیم شکایت کرده است. اما او هم همانند پیشینیانش سعی کرده از تحریم‌هایی که سبب فروپاشی کره شمالی، ایجاد جنگ در مرزها و بحران پناهندگان می‌شود جلوگیری کند.

تمام این احتمالات درست به‌اندازه یک درگیری تسلیحاتی برای چین مشکل ایجاد می‌کند. و اگر کره شمالی به نحوی زنده بماند، خشمگین و متزلزل در مرزهای چین حضور خواهد داشت.

از دیدگاه آقای شی، یک همسایه متخاصم و مجهز به سلاح هسته‌ای بدترین نتیجه ممکن خواهد بود.

ارتباط با پاکستان

چین بیش از هر کشور دیگری با همسایگان مجهز به سلاح هسته‌ای احاطه‌شده است: روسیه، هند، پاکستان و در حال حاضر کره شمالی. اما مورد آخر پیامد سیاست‌های خودش است.

منشأ برنامه هسته‌ای کره شمالی را می‌توان معامله‌ای در سال 1976 میان "مائو زدنانگ" و "زلفیکار علی بوتو" نخست‌وزیر پاکستان دانست.

هند نخستین بمب هسته‌ای خود را دو سال قبل آزمایش کرده بود و بوتو می‌خواست از قافله عقب نماند. چین هند را یک تهدید بالقوه می‌دانست و درگذشته درگیری مرزی پیداکرده بودند. بنابراین موافقت کرد به پاکستان کمک کند.

در سال 1982 چین اورانیوم غنی‌شده موردنیاز برای سلاح‌های هسته‌ای را وارد پاکستان کرد. و در سال 1990 منطقه آزمایشی "Lop Nur” را در پاکستان باز کرد و به‌طور مخفیانه اجازه داد این کشور نخستین بمب اتمی خود را امتحان کند.

دیدار مائو و بوتو در پکن

آمریکا که از رفتار چین ناراحت شده بود، پشت پرده به این کشور فشار آورد و در سال 1992 آن‌ها را وادار کرد پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای امضا کنند.

پکن خطرات گسترش سلاح‌های هسته‌ای را دیر درک کرد. در سال 1998 که هند پنج آزمایش هسته‌ای انجام داد، پاکستان نیز کمتر از سه هفته بعد با یک آزمایش هسته‌ای عمومی پاسخ هند را داد.

در همان زمان، پاکستان فناوری غنی‌سازی هسته‌ای را در اختیار کره شمالی قرار می‌داد و در عوض طراحی و تکنولوژی موشکی از کره شمالی دریافت می‌کرد.

تا سال 2002 این تجارت آن‌قدر گسترش یافت که پاکستان یک هواپیما به کره شمالی فرستاد تا قطعات موشک بالستیک را دریافت کند. ماهواره‌های آمریکا این پرواز را شناسایی کردند.

برخی تحلیلگران معتقدند پکن در قرارداد همکاری داشته، چه در تشویق پاکستان برای اشتراک تکنولوژی هسته‌ای با کره شمالی یا سکوت مطلق در برابر تمام این اتفاقات.

برنامه‌های احتمالی

دهه‌ها است که آمریکا از چین دعوت کرده تا در صورت سقوط کره شمالی، درباره راه‌حل‌های پیش روی هر کشور بحث و گفتگو کنند. اما چین مخالفت کرده و نگران است که توافق به انجام این کار نوعی خیانت محسوب شود.

آزمایش هسته ای کره شمالی

در اینجا چندین سؤال مهم مطرح است: سلاح‌های هسته‌ای کره شمالی کجا هستند و چه کسی از آن‌ها حفاظت می‌کند؟ چگونه نیروهای نظامی دو کشور از برخورد با هم خودداری می‌کنند؟ پس‌ازآن شبه‌جزیره کره چگونه خواهد بود؟

پنتاگون از زمان ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش از پکن خواسته بود برنامه‌های احتمالی را موردبررسی قرار دهد، اما هر بار چینی‌ها تنها سکوت کردند. طی اتفاقی نادر در سال 2006 که کره اولین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد، برخی مقامات نظامی چین به این موضوع علاقه نشان دادند. اما مقامات پنتاگون مظنون شدند که آن‌ها قصد دارند از برنامه‌های آمریکا مطلع شوند.

با افزایش تنش‌ها در هفته‌های اخیر، سؤال‌ها درباره نقش و موضع چین همواره بی‌پاسخ‌مانده‌اند. اما تصور می‌شود پکن با عبور نیروهای آمریکایی از مدار 38 درجه (که کره را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند) مخالفت کند.

ترجمه: وب‌سایت فرارو