با این حال باید دانست که اختلاف نظر درباره ایران در دولت آمریکا چیز جدیدی نیست. همواره برخی مقامات با تعامل با ایران مخالفت میکنند. اما تصمیم گیر نهایی ترامپ است. چنانچه ژاپن به دونالد ترامپ اطلاع دهد که ایران به تعامل و گفتگو متمایل شده است، عناصر مخالف در دولت وی ممکن است در نهایت مجبور شوند که با تعامل با ایران کنار بیایند. به هر حال، ترامپ نشان داده که هیچ مخالفتی از مقامات دولتش را برنمیتابد و تا به حال، کسانی که با تصمیمات او مخالفت کردهاند شغل خود را از دست دادهاند. از همین رو، احتمال موفقیت تحولات جدید فیمابین ایران و آمریکا این بار بیشتر است.
اما مهمتر از همه اینها، نامه سه کشور اروپایی عضو برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، است. سفرای سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامه به دبیرکل سازمان ملل، ادعا کردند «توسعه موشکهای بالستیک دارای قابلیت هستهای توسط ایران» با قطعنامه شورای امنیت که از ایران میخواهد هیچ فعالیتی در زمینه توسعه چنین موشکهایی انجام ندهد، مغایر است. سفرای این سه کشور آنتونیو گوترش را ترغیب کردند که در گزارش بعدیاش، شورای امنیت را مطلع کند که فعالیت موشک بالستیکی ایران با قطعنامهای که توافق هستهای سال ۲۰۱۵ را تایید کرد، ناسازگار است.
بر این اساس، حتی اظهارات مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، مبنی بر اینکه اعتراضات در ایران نتیجه سوء مدیریت است نه تحریمها، به مثابه برائت جستن از ناآرامیهای ایران ارزیابی شده است. العرب به نقل از منابع دیپلماتیک مدعی شد که محافل عربی و بین المللی نمیخواهند در منطقه «آتشفشانهای جدیدی» ببینند. همچنین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز که با سیاستهای منطقهای ایران مخالف هستند، از هرج و مرج نسنجیده در ایران استقبال نمیکنند چرا که چنین هرج و مرجی ممکن است دامن شورای همکاری خلیج فارس را نیز بگیرد.
از سوی دیگر، حضور کشورهای عربی در مذاکرات، در گرو عدم تفکیک پروندههای مزبور است. در این میان، یک سناریو مطرح است. کشورهای عربی ممکن است بار دیگر نتوانند در مذاکرات احتمالی ایران و غرب مشارکت کنند. در چنین حالتی، به احتمال زیاد، آنها آمریکا را برای امضای «توافق جامع» با ایران که همه مسائل را شامل شود، تحت فشار قرار خواهند داد.
«نه جمهوری اسلامی و نه فعالیتهای منطقهای آن، از بازگشت تحریمها ضربه مرگباری نخوردهاند. اما احتمالا دیپلماسی میان ایران آمریکا ضربه مهلکی خورده است. طرفهای سوم تلاش خواهند کرد که واشنگتن و تهران را به میز مذاکرات برگردانند، اما احتمالا شکست خواهند خورد.»
وزارت خارجه آمریکا از اختصاص بودجهای برای مقابله با آنچه که "نفوذ ایران" خوانده شد، خبر داد.
کنت مککنزی، رئیس فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) امروز چهارشنبه بار دیگر تأکید کرده آمریکا به دنبال جنگ با ایران نیست.
سردار جلالی گفت: شرایط امسال مقداری متفاوت است، به طوری که از انتهای سال ٩٧ تهدیدات مقداری متفاوت شد و رویارویی ما با آمریکا شکل جدیدی یافت و به همین دلیل ممکن است امسال اقدامات ما در حوزه پدافند غیرعامل مقداری عملیاتیتر باشد.
اگر از ما بخواهید که مسیری برای دیپلماسی با ایران پیشنهاد کنیم، میگوییم از جایی که امروز هستیم شروع نکنیم. اما ما جایی هستیم که هستیم و میدانیم به کدام سمت میرویم. به ویژه اینکه میدانیم از تهران و واشنگتن چه کارهایی بر میآید. ما باید آخرین و بهترین شانسی که برای دیپلماسی را غنیمت بشماریم.
سیدحسین موسویان:
من از اولین روزهای ریاست جمهوری ترامپ، مکرر تأکید کردم که این توهمی بیش نیست و خروج ترامپ از برجام عواقب ناگواری فراتر از روابط دوجانبه ایران و آمریکا در سطح منطقهای و جهانی خواهد داشت.
آمریکا باید به ایران مشوقهای اقتصادی شامل برداشتن تحریمها بدهد. در این مفهوم بهترین گزینه آمریکا تقلید از رویه ایران است؛ یعنی فرستادن سیگنالهای ترکیبی به دشمنانش. نهایتا آمریکا باید تصمیم بگیرد تا چه حد میخواهد نیروها و تجهیزات نظامی خود را درخلیج فارس نگه دارد. اما الان اولویت اصلی باید چالش ایران باشد؛ قبل از اینکه اتفاقی بیافتد.
در آمریکا، رفع یا استمرار تحریمها، بخشی از این جدل است که آیا سیاست کاخ سفید در برابر ایران تغییر میکند یا نه. برخی تحلیلگران بر این باور هستند ترامپ در حد دیدار و آغاز مذاکره حاضر است انعطاف نشان دهد تا از این امر، برای مقاصد انتخاباتی استفاده کند و فشار تحقیقات استیضاح را تحت الشعاع قرار دهد. روحانی از این امر آگاه بود و احتمالا به همین دلیل، در اتاقش را باز نکرد.
پایان میانجیگری میان ایران و آمریکا؟
با پایان نشست نیویورک، فصل دیگری از میانجیگریها به پایان رسید. فعلا در کوتاه مدت، چشم انداز موفقیت وساطتها تیره و تار است. هر چند که تلاشها در این زمینه هنوز ادامه دارد. در هفته جاری عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق، بار دیگر به تهران سفر میکند. چهارشنبه هفته گذشته او به عربستان رفت. منابع عراقی میگویند عبدالمهدی راهکاری برای کاهش تنشها میان ایران و عربستان دارد.
سیاست فعلی آمریکا در برابر ایران، به شدت بر تحریم اتکا دارد. مقامات دولت ترامپ مکررا به اثرات ادعایی تحریمها بر اقتصاد ایران مباهات کردهاند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، حتی اخیرا گفته است مردم ایران، فشارهای اقتصادی را تحمل نخواهند کرد.
اما ظاهرا فرانسویها در این مسیر تنها هستند. آلمان، مدتهاست که سکوت کرده و موضع خاصی درباره نجات برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا تنشزدایی میان ایران و آمریکا بیان نمیکند. بریتانیا نیز روز به روز به سمت آمریکا متمایل میشود. بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، قرار است روز سه شنبه با روحانی در نیویورک دیدار کند. اما یک روز قبل از این دیدار، جانسون، ایران را مسئول حمله به تاسیسات نفتی عربستان دانست و اعلام کرد کشورش با آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی درباره یک پاسخ مشترک به ایران کار میکند.
جنکینز، تنها کسی نیست که استراتژی تحریمی کاخ سفید را موثر میداند. ترامپ و دیگر جریانهای سیاسی همفکر او، مدام بر این نکته تاکید میکنند که تحریمها، در حال «کشتن» اقتصاد ایران هستند. بنابراین، فقط زمان لازم است تا اثرات نهایی آنها، مشخص شود. رئیسجمهور آمریکا با تاکید بر لزوم اعمال تحریم بر ایران و خودداری از پاسخ نظامی به این کشور، بار دیگر نشان داد که او بر اثرگذاری تحریمها در بلندمدت شرط بندی کرده و این سیاست را برای تغییر محاسبات ایران مناسب میداند.
در اثر ماجرای آرامکو، اختلافات میان تهران و واشنگتن به حدی تشدید شد که نه تنها سیگنالی درباره احتمال تنشزدایی در سازمان ملل دیده نمیشود، بلکه همه شواهد و قراین از این حکایت دارند که نشست آتی مجمع عمومی ممکن است به صحنه نبرد دیپلماتیک ایران و آمریکا تبدیل شود. آمریکا، با تاخیر و بیمیلی، ویزای هیئت ایران را صادر کرد و بر لزوم مشارکت شورای امنیت سازمان ملل در پرونده حمله به تاسیسات نفتی عربستان اصرار ورزید. عربستان نیز، در همین خصوص، دو نامه به سازمان ملل ارسال کرده است.
پس از چند هفته خوشبینی نسبت به احتمال آب شدن یخ روابط ایران و آمریکا در نشست آتی سازمان ملل، حمله به تاسیسات نفتی عربستان، ناگهان فضا را مجددا تنش آلود کرد و خاورمیانه را بار دیگر در آستانه یک درگیری نظامی وایرنگر قرار داده است. در پی تحریم کل صادرات نفت ایران در ماه مه گذشته، منازعه تهران و واشنگتن به مرحله حساسی رسیده و مستلزم یک راه حل نهایی است، شاید طرفهای مستقل بین المللی، این بار هم بتوانند تبعات حمله به عربستان را کنترل کنند، اما این کنترل کاملا موقتی است و هر لحظه امکان خروج تنشها از کنترل وجود دارد.
صرفنظر از دمکراتها، ترامپ برای انعطاف در برابر ایران باید قبل از دشمنان خود، طرفدارانش را متقاعد کند. بخش قابل توجهی از حامیان ترامپ، گروههای محافظهکاری هستند که معمولا طرفدار اسرائیل و مخالف ایران هستند. هرگونه انعطاف چشمگیر در برابر ایران، ممکن است خشم این گروهها را برانگیزد. بنابراین، ترامپ با در نظر گرفتن شرایط داخلی در آستانه انتخابات، ممکن است تصمیم گیرد یک انعطاف حداقلی در برابر ایران نشان دهد تا با عکس گرفتن با روحانی، هزینه این انعطاف را جبران کند.
یک دیپلمات آگاه فرانسوی، این تهدیدات را «بخشی از بازی» ایران دانست که فرانسه با آن به نرمی برخورد میکند. یک منبع دیگر، گفته است پاریس از طریق تماسهای مستمر روحانی و ماکرون و نیز گفتگوهای وزرای خارجه ایران و فرانسه، در حال برداشتن گامهایی در زمینه اعتمادسازی است.