بهترین زمان توافق ایران و آمریکا؛ ترامپ با نفوذی که دارد معاهده نهایی را به تصویب سنا خواهد رساند

روزنامه اعتماد در یادداشتی با عنوان «تابویی که شکسته شد؛ توافق جامع یا موقت؟» به مذاکره ایران و آمریکا و نتیجه احتمالی آن پرداخته است.

این روزنامه در این زمینه نوشت: حدود ۱۱ سال قبل (۲۰ خرداد ۱۳۹۳) در همین ستون روزنامه در یادداشتی تحت عنوان «تابویی که شکسته شد» نوشتم: «سال قبل در چنین روز‌هایی (قبل از انتخابات ۲۴ خرداد) حتی تصور اینکه ایران و امریکا این‌گونه فارغ از جنجال‌ها بتوانند دور یک میز رو در روی هم به گفت‌و‌گو بنشینند فرضی محال می‌نمود؛ و اگر بزرگ‌ترین دستاورد جدید مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی موسوم به ۱+۵ را شکست این تابو بدانیم، بیراهه نرفته و سخن به گزاف نگفته‌ایم...

اینکه چه عامل یا عواملی در این دیوار بی‌اعتمادی با استحکام بیش از ۳۰ سال شکاف و ترک انداخت موضوع این یادداشت مختصر نیست و شاید پرداختن به آن در این مقطع نیز اهمیت چندانی نداشته باشد. مهم این است که رویکرد مذاکره بین دو طرف برای برون‌رفت از مشکلات و برطرف کردن موانع حداقل در موضوع پرونده هسته‌ای و دستیابی به توافق، خواست و نیازی دوطرفه است که تهران و واشنگتن را به پشت سر گذاشتن فضای به شدت تیره گذشته وادار کرده است.»

امروز و پس از گذار تحولاتی سهمگین در منطقه که هر یک جداگانه می‌توانست به مثابه زلزله‌ای ویرانگر باشد نمایندگان ایران و امریکا در یک مکان (هر چند اندکی دور از هم) سه دور گفت‌و‌گو را پشت سر گذاشته و بر زمان و مکان دور بعدی و مذاکره تیم کارشناسی به توافق رسیده‌اند. گفت‌و‌گو‌هایی که اکثر تحلیلگران آن را به طرز شگفت‌انگیزی دور از انتظار و مثبت ارزیابی کرده‌اند. شاید تنها تفاوت آنچه که امروز در مسقط و رم شاهد آن هستیم با تحولات ژنو و وین (منتهی به برجام) در رفتار مخالفان داخلی است.

آن زمان روزنامه مشهوری، که نیاز به ذکر نامش نیست، کیسه‌ای به تن نویسنده یادداشت کشید و با همان دستاویز به اصلاح‌طلبان مرعوب (و چند صفت دیگر) تاخت. امروز اما، اکثریت قریب به اتفاق همان طیف از روزنامه گرفته تا اصولگرایان صاحب منصب و ائمه جمعه گفت‌و‌گو با امریکا را عین صواب دانسته و هر یک به زبانی آن را ضروری می‌دانند...

از زمان اتفاق میمون و مبارک آغاز مذاکرات ایران و امریکا، کرارا در جلساتی که حضور داشتم، گفتم که مفهوم واقعی و هدف غایی سیاست «تامین خیر و کاهش مرارت» مردم است. تغییر رویکرد حاکمیت را باید به فال نیک گرفت و از آن استقبال کرد. روشن است این سخن به آن معنا نیست که دو کشور وارد بهشت رویا‌های خود شده‌اند و به تعبیر عامیانه همه چیز گل و بلبل شده است و دیگر هیچ مانع و رادعی بین دو کشور وجود ندارد.

گسل‌های بین تهران و واشنگتن به قدری عمیق است که نمی‌توان به این زودی از عادی شدن مناسبات سخن گفت. مهم قرار گرفتن این قطار در ریل منتهی به مقصد، برداشتن موانع با نرمش و انعطاف و پذیرش منطق برد - برد در مذاکرات است. لازم نیست در انگیزه‌ها کنکاش کرد و نیت‌خوانی را مبنای تحلیل قرار داد. مساله کاملا روشن است. اگر راهبرد دور جدید مذاکرات آنچنان که گفته‌اند، اطمینان از راهبرد غیرنظامی صنعت هسته‌ای ایران از یک‌سو و رفع یا لغو تحریم‌ها از‌سوی دیگر است، عدم اصرار بر تحقیر حریف جزء لاینفک این راهبرد خواهد بود.

باید از هر مطالبه‌ای که ظن تحقیر (هر یک از طرفین) را در پی داشته و منجر به تعویق و کاهش سرعت آن شود، پرهیز کرد. به نظر اکثر کارشناسان، در بهترین شرایط برای توافق قرار داریم. تردید نکنیم کسی جز ترامپ نمی‌تواند تصمیم به توافق گرفته و آن را اجرا کند. او هم جسارت و توانایی این کار و هم ابزار‌های قانونی این مهم را در دست دارد. با وجود اختلافات داخلی دست ترامپ در نهاد‌های قانونگذاری کشورش باز است.

با توجه به برخورداری از حمایت اکثریت در کنگره و علاوه بر اینکه مانعی برای پیشبرد توافق با ایران ندارد ترامپ می‌تواند در صورت لزوم آن را به صورت معاهده (Treaty) در سنا به تصویب برساند. اقدامی که دست رییس‌جمهور بعدی در آسیب زدن به این توافق را می‌بندد. توافق موقت پیشنهادی رییس تیم مذاکره‌کننده ایران اگر تاکتیکی برای گذر از مهلت ۶۰ روزه باشد، می‌تواند قابل قبول باشد. با این وجود هدف‌گذاری ما باید بر توافق جامع متمرکز شود و ضروری است به صراحت به طرف مقابل منتقل شود. امیدوارم تیم سیاست خارجی ما در این مسیر موفق باشد و توافق جامعی را به مردم ایران هدیه بدهد.

نویسنده: جاوید قربان اوغلی، سفیر پیشین ایران در آفریقای جنوبی