«برخی آزمایشگاه‌ها سه تا چهار هزار دستگاه دارند که احتیاج به کیت‌های باکیفیت دارند، اما اکنون این سه تا چهار هزار دستگاه در گوشه‌ای از آزمایشگاه خاک میخورند و عملاً استفادهای از آنها نمیشود، چون کیت‌های مخصوص وارد نمیشوند یا قطره چکانی وارد می‌شوند و کفاف این تعداد دستگاه را نمیدهند، همین موضوع باعث ایجاد اختلال در تشخیص بیماری‌ها می‌شود.»
حذف برخی آزمایش‌ها به دلیل نبود کیت تشخیص این روزها به معضل جدی در نظام سلامت تبدیل شده است. با اینکه دستگاه‌های پیشرفته‌ای در آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی وجود دارد، اما تحریم‌ها حوزه آزمایشگاهی را نیز همچون دیگر بخش‌ها با مشکل کمبود یا نبود برخی لوازم از جمله کیت‌های تشخیصی روبهروکرده است، تا جایی که حدود سه هزار دستگاه در آزمایشگاه‌های کشور خاک میخورند و کیتی برای انجام تست، نیست یا آنقدرگران است که صرفه اقتصادی برای مسئولان آزمایشگاهی نداردکه کیت خارجی را خریداری کنند.
به گزارش ایران، به همین دلیل آزمایشگاه‌ها دیگر نمی‌توانند برخی از آزمایش‌ها را انجام بدهند. به گفته دبیر انجمن دکتری علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران، بیش از ۷۰درصد تشخیص بیماری‌ها برعهده آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی است، اما سهم حرفه آزمایشگاهی از منابع مالی نظام سلامت، فقط ۵درصد است. کارشناسان این حوزه معتقدند هزینه نکردن برای آزمایشگاه‌ها یعنی هزینهسازی برای آینده و بیماریهایی که تشخیص آنها به تعویق می‌افتند.
دکترشهروز همتی رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی و تشخیص طبی ایران با بیان اینکه بی‌توجهی به واقعی شدن تعرفههای خدمات علوم آزمایشگاهی، منجر به تأخیر در تشخیص بیماری‌ها و تجویز درمانهای نامناسب و افزایش بار مالی هزینههای سلامت می‌شود، میگوید: «یکی از موانع جدی در ارائه خدمات باکیفیت آزمایشگاهی، تعرفههای پایین و غیرواقعی این دسته از خدمات است. تعرفههای فعلی، آزمایشگاه‌ها را در شرایطی قراردادند که ناچار هستند، برای بقا برخی از آزمایش‌ها را از پنلکاری حذف کنند. این عمل به طور مستقیم، سلامت مردم را تهدید میکند که باید با اصلاح ساختار تعرفهگذاری، این روند متوقف شود. بی‌توجهی به این بخش نه تنها به کیفیت خدمات آسیب میرساند بلکه گریبانگیر مردم می‌شود.»
دکتر همتی درباره حذف برخی از آزمایش‌ها توسط آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، توضیح میدهد: «کیت‌های تخصصی و فوق تخصصی معمولاً از خارج وارد می‌شوند اگر هم تولید داخل شود، کم کیفیت هستند چون در بسیاری از موارد جواب مثبت کاذب و منفی کاذب ایجاد میکنند به این دلیل که تولیدکنندگان ایرانی هنوز به تکنولوژی که شرکت‌های خارجی برای تولید کیت باکیفیت دسترسی دارند، نرسیدهاند.
علاوه براین، نبود این کیت‌های تخصصی و فوق تخصصی حتی در آزمایشگاه‌های بزرگ کشور منجر شده است، برخی آزمایش‌ها از دسترس مردم خارج شوند. زمانی کیتهایی مثل متانفرین و نورمتانفرین که برای تشخیص بیماری فشارخون و… یا کیتهایی که برای تشخیص سرطان استفاده میشد از دسترس خارج شد، به این دلیل که دولت بودجه کافی برای واردات پرداخت نمیکرد.»
به گفته رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی و تشخیص طبی ایران، برخی آزمایشگاه‌ها سه تا چهار هزار دستگاه دارند که احتیاج به کیت‌های باکیفیت دارند، اما اکنون این سه تا چهار هزار دستگاه در گوشه‌ای از آزمایشگاه خاک میخورند و عملاً استفادهای از آنها نمیشود، چون کیت‌های مخصوص وارد نمیشوند یا قطره چکانی وارد می‌شوند و کفاف این تعداد دستگاه را نمیدهند، همین موضوع باعث ایجاد اختلال در تشخیص بیماری‌ها می‌شود.
تغییر نرخ ارز یکی دیگر از چالشهای پیش‌روی مسئولان آزمایشگاه‌های کشور است. رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی و تشخیص طبی ایران دراین باره توضیح میدهد: «با افزایش قیمتها، حذف ارزترجیحی وعدم تعادل بین تغییر قیمت ارز و تعرفههای پرداختی به آزمایشگاه‌ها مشکلات فراوانی گریبانگیر مسئولان آزمایشگاه‌های کشور شد. با حذف ارز قیمت کیت‌ها ۵ برابر افزایش یافت اما تعرفهها فقط ۴۶درصد بیشتر شد به همین دلیل آزمایشگاه‌ها برای حفظ موجودیتشان نمی‌توانند یکسری از آزمایش‌ها را انجام دهند، چون صرفه اقتصادی برای‌شان ندارد، این تستها از دسترس مردم خارج می‌شوند و اثر خودش را بیشتر در شهرستانها و مناطق کمبرخوردار میگذارد.»
به گفته دکترهمتی، از آبان سال گذشته ارز ترجیحی برداشته شد و شاهد افزایش قیمت کیت‌ها بودیم، در نتیجه کیت‌های خارجی ۵ برابر افزایش قیمت داشتند، یعنی ۵۰۰ درصد رشد و کیت‌های داخلی هم با قیمت سه برابر فروخته می‌شوند. در حال حاضر بعضی از شرکت‌های تولیدکننده داخلی توزیع کیتهایشان را متوقف کرده‌اند، تا قیمت جدید اعمال کنند. حالا این اعداد و ارقام برای خرید کیت‌های آزمایشگاهی را کنار رشد ۴۶درصدی تعرفهها بگذارید. ناگفته نماند، این افزایش قیمت ۵ برابری از ارز ۴.۲۰۰ به ۲۸ هزارو ۵۰۰ است. اگر بخواهیم با ارز آزاد و قیمت روز دلار کیت وارد کنیم، قیمتها چندبرابر می‌شود؟!
دکترهمتی ادامه میدهد: «مسئولان برای اینکه پرداختی از جیب مردم کم باشد، تعرفههای آزمایشگاه را پایین میگیرند و با این اقدام فشار مالی بر خدمات‌دهنده ایجاد می‌شود. ما نمیخواهیم مردم هزینه بیشتری پرداخت کنند، بارها اعلام کردیم بیمه‌ها باید خوش قولتر شوند و سهم پرداختی بیشتری بر دوش آنها قرار گیرد، اما هیچ فشاری بر بیمه‌ها نیست و پرداخت همین تعرفههای ۴۶درصدی هم از سوی بیمه‌ها با ۸ ماه عقب‌افتادگی همراه است.»
سهم آزمایشگاه‌ها از کل بودجه سلامت کشور ۵ درصد است، یعنی رقمی حدود ۲۰۰ میلیون دلار، از این عدد ۵۰ میلیون دلار هم صرف خرید دستگاه قندخون شده و به حساب خدمات آزمایشگاهی نوشته می‌شود.
رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی و تشخیص طبی ایران دراین مورد میگوید: «آبان ماه سال گذشته وزارت بهداشت، ارزحمایتی را از آزمایشگاه‌ها گرفت و باعث افزایش قیمت کیت‌های تشخیصی شد برای اینکه آزمایشگاه‌ها متضرر نشوند قرار بر این بود، مابهالتفاوت این افزایش قیمت که حدود ۷ هزار میلیارد تومان است، طی سازو کاری به ما پرداخت شود، اما از بهمن ماه تاکنون حتی یک ریال هم پرداخت نشده است و این را کنار عقبافتادگیهای طولانی مدت بیمه‌ها بگذارید. اگر سال گذشته میتوانستیم دستگاهی را با ۵۰۰ میلیون تومان وارد کنیم، امروز باید برای خریدش بیشاز دو میلیارد هزینه کنیم.»
گسترش بیماریهای غیرواگیر، سالمندی، افزایشجمعیت، شیوع بیماریهای مزمن همچون دیابت، فشارخون، سرطانها و… چالشهای عمدهای را برای نظام سلامت ایجاد کرده است و هزینههای که برای درمان‌شان پرداخت می‌شود، گاهی سربه فلک میکشد. کشورهای پیشرفته حدود ۱۰ درصد از درمان ناخالص ملیشان را صرف حوزه بهداشت و سلامت میکنند، اما این هزینه در ایران زیر پنجدرصد است.
هنگامی که بیماری‌ها افزایش مییابد نیاز به خدمات تشخیص آزمایشگاهی هم بیشتر می‌شود و این تغییرات در شرایطی رخ میدهد که ارز ترجیحی آزمایشگاه‌ها سال گذشته حذف شد. دکترغلامرضا حمزهلو دبیر انجمن دکتری علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران در پاسخ به این پرسش که اگر چالشها و مشکلات در حوزه آزمایشگاه حل نشود آیا در آینده شاهد انجام نشدن آزمایش مردم با بیمه، خواهیم بود؟
میگوید: «مسئولان آزمایشگاه در شرایطی خدمات را به مردم ارائه میدهند که بجز کیت‌های تشخیص مجبورند، سایر هزینههایشان مثل اجاره، حقوق پرسنل، خرید موارد و وسایل اولیه، دستگاهها و… را با دلار نرخ روز محاسبه کنند. اگر مشکلات ادامه پیدا کند این احتمال وجود دارد که مردم برای انجام آزمایش‌ها نرخ آزاد پرداخت کنند. چطور؟ وقتی برای مسئول آزمایشگاه صرفه اقتصادی نداشته باشد، آزمایش را برای فرد انجام نمیدهد مگر با پرداخت آزاد و میگوید با بیمه انجام نمیدهیم، اگر میخواهید آزمایش بدهید باید آزاد حساب کنید.»
دکتر حمزهلو درباره پرداخت مابهالتفاوت نرخ ارز به آزمایشگاه‌ها میگوید: «با توجه به حجم فشار اقتصادی که بر آزمایشگاه‌های کشور وجود دارد اگر پرداختیها انجام نشود، سلامتی مردم به خطر میافتد چرا که امکان انجام آزمایش‌ها به نحوه مطلوب وجود ندارد و در این میان فقط مردم متضرر می‌شوند.»
دبیر انجمن دکتری علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران در مورد کیفیت آزمایش‌ها با وجود کیت‌های کم کیفیت بیان میکند: «هنگامی که کیت خارجی وجود ندارد، آزمایشگاه‌ها به اجبار باید از کیت‌های داخلی استفاده کنند.
به طور کلی تولید کیت آزمایشگاهی استانداردهایی دارد که باید توسط سازمان غذا و دارو روی تولید آنها نظارت شود که البته این کیت‌ها کیفیت و استاندارد جهانی را ندارند. چندی پیش از یکی از شرکت‌های بزرگ تولید کننده، کیت خریدم اولین سری از کیت‌ها اصلاً جوابی نداد همه را پس دادم و یکسری دیگر سفارش دادم. من به عنوان کسی که یک آزمایشگاه تشخیص طبی دارد، مجبور هستم از کیت داخلی استفاده کنم چون برخی از تستهای کیت مشابه خارجی‌اش وجود ندارد.
با تمام این مشکلات همیشه تلاش می‌کنیم جواب آزمایش‌های مردم با کمترین میزان خطا انجام شود. صحت این حرفم را میتوانید از میزان کم یا زیاد شکایات از آزمایشگاه‌ها دریابید. سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون تست آزمایشگاهی گرفته می‌شود که هر سال ۵ تا ۱۰ درصد به تعداد آن اضافه می‌شود، اما کمترین میزان شکایت در حوزه سلامت مربوط به آزمایشگاه‌های کشور است.»
