بر اساس اعلام معاون بهداشت وزارت بهداشت با توجه به افزایش خطر ورود فلج اطفال از کشورهای همسایه به ایران مرحله اول عملیات در ۲۲ دانشگاه علوم پزشکی واقع در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، بوشهر، یزد، جنوب کرمان، فارس و خوزستان در ۱۵ تا ۱۷ دی و مرحله دوم هم از تاریخ ۲۷ تا ۲۹ بهمن انجام شد. در مرحله اول هم حدود ۸۴۰ هزار کودک قطره خوراکی فلج اطفال را دریافت کردند و بیشترین تعداد واکسیناسیون در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان انجام شد.
با وجود پوشش واکسیناسیون تقریبا ۱۰۰درصدی فلج اطفال در ایران چرا ویروس وحشی پولیو دوباره باعث نگرانی شده است؟
به گزارش همشهری، نزدیک به ۲۵ سال می‌شود که ایران جزو کشورهای موفق در زمینه حذف فلج اطفال قرار گرفته است. سال‌هاست که در تمام شهرهای کشور خبری از ویروس وحشی فلج اطفال (پولیو) و آسیب به کودکان به این دلیل گزارش نشده است. مهم‌ترین دلیلش هم پوشش بالای واکسیناسیون کودکان در کشور است که گفته می‌شود نزدیک به ۱۰۰درصد رسیده است.
حالا اما یک نگرانی مهم از سوی وزارت بهداشت مطرح می‌شود. دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت نسبت به افزایش خطر ورود فلج اطفال از کشورهای همسایه شرقی به ایران اظهار نگرانی کرده و گفته «کشورهای افغانستان و پاکستان هنوز با بحران فلج اطفال دست و پنجه نرم می‌کنند و طی سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ آمار ابتلا به فلج اطفال در پاکستان ۱۲ برابر و در افغانستان برابر افزایش داشته است. با توجه به رشد چشمگیر موارد ابتلا در این دو کشور، اجرای فوری عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در ایران ضروری است.»
این در حالی است که طرح ریشه‌کنی فلج اطفال از ۱۳۷۳ در ایران آغاز شد و در کمتر از ۵ سال به موفقیت رسید، یعنی نزدیک به ۱۰۰درصد کودکان ایرانی تحت پوشش این واکسیناسیون قرار گرفتند. آخرین موارد ابتلا به فلج اطفال به دلیل ویروس پولیو اواخر ۲۰۰۰ میلادی در ایران گزارش شد و با محقق شدن پوشش بالای واکسیناسیون حدود ۲۴.۲۵ سال که ویروس فلج اطفال وحشی گزارش نشده است.
حالا سوال اینجاست که با وجود پوشش کامل واکسیناسیون در کشور و دستاورد حذف این بیماری چه اتفاقی می‌تواند رخ دهد که کودکان یا حتی افراد دارای نقص ایمنی با ورود پولیو به ایران در معرض خطر قرار بگیرند؟ چند نکته جالب از دو ویروس‌شناس را در ادامه بخوانید که در گفتگو با همشهری به این سوال پاسخ داده‌اند.
ویروس فلج اطفال در ایران ریشه‌کن شده اما مساله مهم ورود سویه‌های غیرمحلی از کشور همسایه است که می‌تواند خطرناک در نظر گرفته شود. این نکته‌ای که دکتر علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی به آن اشاره می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: درباره ویروس فلج اطفال باید نظارت و کنترل صورت بگیرد که منجر به ورود سویه‌های غیرمحلی به کشور نشود. البته ما واکسیناسیون را تکمیل کردیم و گردش ویروس به شدت کاهش پیدا کرد. اما زمانی که ویروس به کشور وارد می‌شود و باید به خطرات ناشی از آن هم توجه کرد چون به برنامه‌های ریشه‌کنی فلج اطفال در ایران خدشه وارد می‌کند.
ناجی در پاسخ به این سوال که در مواجهه با این خطر چه اقداماتی می‌توان انجام داد، عنوان می‌کند: مساله مدیریت این حوزه به سال‌های گذشته برمی‌گردد، زمانی که به مرزهای کشورهای همسایه ورود کردیم و واکسیناسیون کودکان آن‌ها را انجام دادیم تا از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری شود.
دکتر شهره شاه‌محمودی، رئیس آزمایشگاه کشوری فلج اطفال واقع در گروه ویروس‌شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران اما تاکید می‌کند که با رعایت چند اصل ساده می‌توان دستاورد عاری بودن کشور از بیماری فلج اطفال را حفظ کرد.
او در توضیح وضعیتی که در کشورهای همسایه وجود دارد، می‌گوید: علی‌رغم این که برخی تصور می‌کنند در کشورهای پاکستان و افغانستان واکسیناسیون کودکان به فراموشی سپرده شده، باید بگویم که آن‌ها این واکسیناسیون را انجام می‌دهند اما پوشش آن کامل نیست. باید بالای ۹۰درصد کودکان واکسینه شوند که با ورود ویروس نگرانی از گردش آن وجود نداشته باشد.
به گفته شاه‌محمودی، ویروس وحشی تیپ یک فلج اطفال در این کشورها در حال گردش است و افرادی که وارد ایران می‌شوند، اگر چک نشوند و آلوده باشند، می‌توانند این ویروس را وارد ایران کنند. همانطور که چندین سال پیش در فاضلاب‌های استان سیستان و بلوچستان، ویروس وحشی فلج اطفال تیپ یک پاکستان شناسایی شد اما به دلیل این که پوشش واکسیناسیون در این منطقه بالا بود، منجر به گردش ویروس نشد و هیچ کودکی فلجی هم در آن منطقه شناسایی نشد در حالی که همان زمان این ویروس در پاکستان و افغانستان در حال گردش بود و کودکان را فلج می‌کرد.
اما او تاکید می‌کند که این مساله نباید باعث شود که نسبت به ویروس پولیو سهل‌انگاری رخ دهد. طبق قوانین سازمان بهداشت جهانی با ورود این ویروس، محض احتیاط باید واکسیناسیون تکمیلی انجام شود که البته وزارت بهداشت آن را انجام داد.
شاه‌محمودی به پایش مکرر این ویروس در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: از تمام استان‌ها هر کودکی علائم فلج داشته و در مرکز بهداشت شناسایی شود، دو نمونه مدفوع برای آزمایشگاه پولیو ارسال می‌کنند. ما بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم که این علائم فلج به دلیل پولیوی وحشی نباشد. در حال حاضر آمار ابتلا به فلج اطفال بر اثر ویروس وحشی پولیو در کشور ما صفر است و فلجی هم اگر برای کودکان رخ داده باشد، می‌تواند در اثر عوامل دیگری باشد که در حوزه ما نیست.
او ادامه می‌دهد: برای مقابله با این ویروس واکسیناسیون روتین در تمام کشور و واکسیناسیون تکمیلی در مناطق پرخطر مثل سیستان و بلوچستان انجام می‌شود. این مساله باعث می‌شود که اگر این ویروس در فاضلاب‌های ما ماندگار نباشد و در جامعه گردش نداشته باشد، منجر به آسیب به کودکان نشود. کودکان مبتلا به نقص ایمنی اولیه که پاسخ خوبی به واکسیناسیون ندارند، می‌توانند در معرض خطر ویروس وارداتی قرار بگیرند. البته در حال حاضر ایران جزو کشورهایی نیست که ویروس وارداتی فلج اطفال در آن ماندگار شده باشد، چون ایمنی و واکسیناسیون در ایران کامل است.
رئیس آزمایشگاه کشوری فلج اطفال در پاسخ به این سوال که آیا این مساله باید منجر به نگرانی در سطح جامعه شود و توصیه خاصی در این باره وجود دارد، عنوان می‌کند: نباید در این باره اضطرابی به جامعه وارد شود. مهم‌ترین توصیه جدی گرفتن واکسیناسیون کودکان است که باید طبق برنامه انجام شود. واکسن پولیو در دسترس است و در تمام مراکز بهداشتی به کودکان داده می‌شود. اگر به موقع دریافت شود هیچ خطری وجود نخواهد داشت.
البته شاه‌محمودی رعایت بهداشت فردی را هم مهم عنوان می‌کند و می‌گوید: در دوران کرونا اهمیت رعایت بهداشت فردی از جمله شست‌وشوی دست‌ها به همه ثابت شد. البته ویروس فلج اطفال مشابه کرونا به شکل تنفسی منتقل نمی‌شود و راه انتقال بیشتر آن از طریق غذا و آب آلوده است. علاوه بر واکسیناسیون، اگر بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت کنیم، غذای بهداشتی پخته شده بخوریم، سبزیجات را کاملا بشوئیم و آب آلوده هم مصرف نکنیم، هیچ خطری وجود نخواهد داشت. در مناطقی هم که رودخانه‌ها وجود دارند، باید از شنا کردن کودکان در آب‌هایی که شاید به فاضلاب متصل باشند، جلوگیری کرد.
بر اساس اعلام معاون بهداشت وزارت بهداشت با توجه به افزایش خطر ورود فلج اطفال از کشورهای همسایه به ایران مرحله اول عملیات در ۲۲ دانشگاه علوم پزشکی واقع در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، بوشهر، یزد، جنوب کرمان، فارس و خوزستان در ۱۵ تا ۱۷ دی و مرحله دوم هم از تاریخ ۲۷ تا ۲۹ بهمن انجام شد. در مرحله اول هم حدود ۸۴۰ هزار کودک قطره خوراکی فلج اطفال را دریافت کردند و بیشترین تعداد واکسیناسیون در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان انجام شد.
به گفته علیرضا رئیسی، در سایر استان‌های کشور در بهار سال ۱۴۰۴ واکسیناسیون فلج اطفال را برای کودکان ساکن در مناطق پرخطر انجام خواه شد.
