توریسم ایران خلاف جهت جهان؟

حال که جهان باتوجه به تغییرات اقلیمی و زیست محیطی به ویژه خشکسالی و کمبود آب به سمت گردشگری پایدار پیش رفته و با اقداماتی اصولی در جهت کاهش مصرف آب، مانع محرومیت شهروندان و گردشگران از دسترسی به آب می‌شود تا ضمن مدیریت مصرف، گردشگری را به سمت مثبت گرایی در جهت حفاظت از سیاره پیش ببرد، در ایران شاهد قطعی‌های پی درپی آب در برخی از مناطق به ویژه در پایتخت هستیم که نه تنها برخلاف مدیریت آب در بسیاری از کشور‌های جهان است بلکه گردشگری را بیش از گذشته در معرض خطر قرار داده است و تا رسیدن به «پایداری» میلیون‌ها مایل فاصله دارد.

به گزارش دنیای‌اقتصاد، برخی مناطق تهران طی چند روز گذشته از ۱۹ خرداد با مشکل جدی قطعی یا کاهش شدید آب مواجه بودند، این در حالی است که از پیش هیچ هشداری مبنی بر قطعی دریافت نکرده بودند. این خبر در نگاه اول شاید چندان مهم به نظر نرسد و کمبود آب به دلیل گرمای هوا و کاهش بارش یا نقص در فرآیند آبرسانی توجیهی برای این معضل عنوان شود.

اما در نگاه عمقی به ماجرا باید گفت که مشکلات کم آبی در پایتخت و دیگر استان‌های کشور دیگر از مرز هشدار گذشته و به یک بحران بسیار جدی تبدیل شده است که می‌توان این را از کاهش چشمگیر میزان آب پشت سد‌ها دریافت که به کمترین میزان خود رسیده و احتمال خشکسالی فراگیر و خشک شدن رودخانه ها، سیل‌های ناگهانی، آتش گرفتن جنگل‌ها و نزدیک شدن به نابودی محیط‌زیست را افزایش می‌دهد.

این موضوع علاوه بر قرار دادن شهروندان در شرایط سخت و ایجاد مشکلات عدیده به دلیل قطعی آب، بیش از هرچیزی صنعت گردشگری را مورد هجمه قرار می‌دهد و بار دیگر این بخش، بیشترین آسیب ممکن را از بحرانی جدید متحمل خواهد شد. زیرا گردشگری با هر پدیده طبیعی و غیر‌طبیعی ارتباطی مستقیم دارد و با وقوع هر پدیده ای، چه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و چه پدیده‌های طبیعی همچون سیل و زلزله و آتشفشان و خشکسالی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و بر اقتصاد و اشتغال کشور‌ها به ویژه جوامع محلی تاثیر می‌گذارد.

اگرچه بحران خشکسالی پس از پایان کرونا، تهدیدی جدی بر جوامع جهانی به شمار می‌رود و بیش از هرچیزی گردشگری را مورد هدف قرار داده است. اما سازمان‌های جهانی به ویژه در حوزه گردشگری و بسیاری از دولت‌ها با اقداماتی اصولی، ضمن مدیریت مصرف آب شهروندان، در حال تغییر گردشگری از سبک پیشین خود به سمت پایداری شدن هستند؛ تا گردشگری نه‌تن‌ها مانند گذشته یک عامل منفی در جهت بحران‌های زیست محیطی نباشد بلکه به عاملی مثبت در جهت حفاظت از سیاره و اصولی شدن سفر‌ها بدل شود.

از مهم‌ترین اقدامات کشور‌ها در ابتدا ابداع شیوه‌های نوین آبیاری در صنعت کشاورزی است که بیشترین میزان مصرف آب در جهان را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین برخی از صنایع نیز روش‌های جدیدی را برای کاهش آب مصرفی خود دنبال می‌کنند تا نقشی پررنگ در روند بازیابی زمین و شرایط اقلیمی و زیست محیطی ایفا کنند.

در کنار این موارد مهم، در جهت مدیریت آب و جلوگیری از قطعی آب ناشی از کمبود آب با کاهش سهمیه مصرفی روزانه شهروندان، از قطعی کامل آب جلوگیری کردند. این در حالی است که در ایران ما شاهد قطعی ناگهانی آب برای شهروندان بدون اطلاع قبلی هستیم در صورتی که حتی کمترین تلاشی در جهت مدیریت مصرف آب یا زیرسازی در جهت تغییر روش‌های سنتی کشاورزی و صنایع صورت نگرفته است و تنها راه‌حل مدیریت بحران آب، قطع آب و بستن آن به روی شهروندان بود.

این در حالی است که بیش از ۸۰‌درصد از آب مصرفی به صنعت کشاورزی تعلق دارد و آب مصرفی شهروندان شاید کمتر از ۵‌درصد باشد. اگرچه برخی از شهروندان بسیار پرمصرف نیز وجود دارند که آن‌هم بنا بر گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران تنها ۲درصد را شامل می‌شوند. اما این دلیلی بر قطعی آب شهروندان نیست و کافی است با مدیریت صحیح همچون سهمیه بندی روزانه آب مانند دیگر کشور‌های جهان، مانع از قطعی آب شد.

گردشگری پایدار راه‌حل نجات توریسم

«گردشگری پایدار»، طی ۱۰ سال گذشته بسیار مورد توجه کشور‌ها پس از تغییرات اقلیمی قرار گرفته و از زمان همه‌گیری کرونا روش‌های پایداری شدن به شکل جدی در برخی از مقاصد در حال اجرا شدن است و حتی در روز جهانی محیط‌زیست در هفته گذشته (۵ ژوئن)، گردشگری پایدار یکی از راه حل‌های حفاظت از محیط‌زیست و نجات سیاره عنوان شده است.

در این راستا شرکت گردشگری کلاب مد (Club Med)، از روز جهانی محیط‌زیست طرح «هفته سبز» را اجرایی کرد که نشان دهنده نقطه عطفی در گردشگری پایدار است که بستری برای آموزش، مشارکت و اقدام فراهم می‌کند. شرکت‌کنندگان در این طرح در فعالیت‌های یک هفته‌ای حضور یافتند که بر اهمیت تنوع زیستی محلی و حمایت از جوامع محلی تاکید کرده، همچنین افراد در فرهنگ محلی غوطه ور شده و به موضوع ضایعات مواد غذایی پرداختند. امسال دومین دوره این رویداد بود که هدف آن افزایش آگاهی در مورد مسائل زیست محیطی و ایجاد تغییرات مثبت است.

نسخه هفته سبز که در چند استراحتگاه آسیا و اقیانوسیه برگزار شد، با هدف ایجاد ارتباط عمیق با طبیعت و ترویج آینده‌ای پایدار از طریق ابتکارات مختلف است. این رویداد در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۲۳ با تمرکز بر مقابله با زباله‌های پلاستیکی از طریق پاکسازی ساحل و کوهستان با حضور مهمانان، کارمندان و حتی کودکان آغاز شده است. این ابتکار با هدف مبارزه با موضوع جهانی تولید سالانه ۳۰۰ میلیون تن زباله پلاستیکی است.

همچنین سایت جهانی Booking.com در روز جهانی محیط‌زیست گزارشی از تغییر سبک سفر بسیاری از مقاصد به سمت پایداری و گرایش مردم به این سبک ارائه داده است که به سمت سفر آگاهانه با محیط‌زیست پیش رفته است که حفاظت از محیط‌زیست را ترویج کنند.

همان‌طور که مردم از تاثیرات زیست محیطی سفر‌های خود بیشتر آگاه می‌شوند، به دنبال راه‌هایی برای حمایت و کمک به جامعه محلی در حین سفر می‌گردند. بر اساس گزارش سفر پایدار Booking.com در سال ۲۰۲۳، حدود ۹۷‌درصد از مسافران هندی گفته اند که قصد دارند در ۱۲ ماه آینده به‌شکل پایدار (سازگار با محیط‌زیست) سفر کنند. انتخاب سفر پایدار ممکن است آسان‌تر و مقرون به صرفه‌تر از آنچه فکر می‌کنید باشد.

همه چیز در مورد کاهش آسیب‌های زیست محیطی، کمک و مشارکت جوامع محلی و حفظ فرهنگ محلی است. در روز جهانی محیط‌زیست، Booking.com پنج راه ساده را به اشتراک می‌گذارد که می‌تواند کمک کند تا مسافران سفری آگاهانه‌تر و مسوولیت پذیرانه‌تر داشته باشند. خارج شدن از مسیر نامطلوب، سفر در خارج از مسیر پرتحرک گردشگری، همچنین سفر به مقاصد دور از یک منطقه دیدنی شلوغ و در فصل کم پیک، یعنی زمانی که بازدیدکنندگان کمتری وجود دارد یا به مکانی کمتر شناخته‌شده، گردشگری تهاجمی را کاهش می‌دهد. همچنین ملاقات با افراد محلی و تجربه فرهنگ اصیل از توصیه‌های سفر آگاهانه به شمار می‌رود.

اما در کنار آگاه سازی گردشگران، برخی مقاصد سفر نیز به مقاصد اکوتوریسمی تبدیل شده اند و در این راستا گام‌های جدی در جهت پایداری برداشته اند که هند نمونه بارز اجرایی کردن این شیوه در برخی مقاصد است. منطقه توریستی آنمالا اکنون مقصدی اکوتوریسمی است که مخصوص ماجراجویی، دوچرخه‌سواری و پیاده روی در جنگل‌های سرسبز این منطقه است.

همچنین اقامتگاه‌های این منطقه سازگار با محیط‌زیست است و هزینه بیشتری نسبت به جا‌های دیگر نخواهد داشت. در فهرست این مقصد پایدار اقدامات صرفه جویی در مصرف انرژی و شیوه‌های صرفه جویی در مصرف آب (اعم از استفاده مجدد از حوله، داشتن سر‌دوش کم‌مصرف و...) نیز وجود دارد. علاوه بر این روستای کونومو در نزدیکی مرز هند و میانمار، به عنوان اولین دهکده سبز هند شناخته می‌شود.

این روستا که با جنگل‌های بارانی بزرگ احاطه شده است، در سال ۲۰۰۵ به دلیل تلاش هایش در حفظ تنوع زیست محیطی و شیوه‌های زندگی پایدار شناخته شد. به منظور ارتقای آگاهی زیست محیطی در بین بازدیدکنندگان خود، این شهر گزینه‌های اقامتی پایدار مانند خلوتگاه‌ها و اقامتگاه‌ها را فراهم می‌کند.

همچنین روستا‌هایی همچون ماولینونگ با حذف سفر‌های هوایی بر کاهش گاز‌های کربن به این مقصد اقدام کردند یا روستای ماتران که از زیباترین و جذاب‌ترین تپه‌ها برخوردار است، مقصدی عاری از خودرو است و هیچ وسیله نقلیه‌ای فراتر از نقطه دستوری اجازه تردد نخواهد داشت و محیط امنی برای استراحت گردشگران است. این شهر دارای یک قطار تفریحی است که به زیبایی چهار ایستگاه را طی می‌کند و یک روش حمل ونقل هیجان انگیز و سازگار با محیط‌زیست را برای کسانی که به دنبال تجربه سفر پایدار هستند، ارائه می‌کند.