ویدیویی که از این جانور منتشر شده، نخستین مدرکی است که نشان میدهد این لمور‌های شب‌زیِ ماداگاسکار انگشت در بینی‌شان می‌کنند و مخاط آن را لیس می‌زنند و برای انجام این کار نه از هر انگشتی که شد بلکه از درازترین انگشتشان استفاده می‌کنند. این جانور نخستی‌سان با انگشت وسط بسیار دراز و جادویی‌اش که معمولاً از آن برای یافتن و شکار کرم‌های حشره از تنه‌ی درختان استفاده می‌کند، با بینی‌اش ور می‌رود.
به گزارش فرادید، سی‌تی‌اسکن درون سر یک آی-آی نشان میدهد که انگشت دراز و باریک او احتمالاً تا پشت گلویش هم فرو می‌رود. نتایج این تحقیق روز ۲۶ اکتبر در مجله‌ی «جانورشناسی» منتشر شد. مایکل هاسلام، باستان‌شناس نخستی‌سانان در این‌باره می‌گوید: «این یک نمونه‌ی عالی از کمک علم به ارضای کنجکاوی انسان‌ها است. نخستین واکنش من به این ویدئو این بود که جالب و کمی ترسناک است، اما محققان به ابراز تعجب اکتفا نکردند و تصمیم گرفتند اتفاقاتی را که درون سر این حیوان رخ میدهد کشف کنند.»
در این ویدئو کالی (Kali) را می‌بینید، یک آی-آیِ ماده در مرکز لمور دوک در دورام، انگلستان. آن-کلِر فابر، بیولوژیست تکاملی که این فیلم را گرفته می‌گوید: «آی-آی دست از خوردن برداشت و شروع کردن به انگشت کردن در بینی‌اش. من از دیدن این صحنه تعجب کردم، از اینکه این انگشت دراز کجا رفت!» آی-آی به بزرگیِ یک گربه‌ی خانگی است، اما انگشت وسط او چیزی حدود ۸ سانتی‌متر است. در این فیلم، کالی تقریباً تمام انگشتش را درون بینی‌اش فرو برده تا خلط بینی‌اش را کنده و آن را با ولع لیس بزند.
(هشدار: دیدن این ویدئو ممکن است بسیار چندش‌آور باشد).
فابر می‌گوید: «یک لحظه از فیلم، دوربین می‌لرزد، چون من خنده‌ام گرفته بود. کسانی که با آی-آی زیاد کار کردند به من می‌گویند این اتفاق زیاد می‌افتد.» فابر بعدتر، این رفتار را نه تنها در کالی بلکه در چندین آی-آی دیگر هم دید. فابر و همکارانش کنجکاو شدند که بدانند چند گونه نخستی دیگر مانند آی-آی انگشت در بینی‌شان می‌کنند. محققان متون علمی گذشته را جستجو کردند و در اینترنت به دنبال ویدئو‌های دیگر از آی-آی گشتند.
(در طرح سمت چپ ساختار سر این جانور را می‌بینید؛ در این تصویر مشخص است که انگشت جانور تا کجا می‌تواند در بینی فرو برود)
متاسفانه بیشتر متونی که ما دربارۀ این موضوع یافتیم طنزآمیز بودند. البته سوابق موجود درباره‌ی این رفتار‌های چندش‌آور زیاد است، مثلاً مدفوع‌خواری در حیوانات (coprophagy). اما بین تمام مقالات قلابی، چند گزارش واقعی از نخستی‌سانانی که انگشت در بینی می‌کنند وجود داشت، از جمله تحقیقات انجام شده توسط جِین گودال در دهه‌ی ۱۹۷۰.
آی-آی هم‌اکنون دوازدهمین گونه‌ی شناخته‌شده‌ی نخستی در کنار انسان است که انگشت در بینی‌اش می‌کند و مخاط آن را می‌خورد. گونه‌های دیگر شامل گوریل، شامپانزه، بونوبو، اورانگوتان و ماکاک می‌شود. گونه‌هایی که انگشت در بینی‌شان می‌کنند نخستی‌سانانی هستند که مهارت خاصی دارند و می‌توانند از ابزار استفاده کنند.
هاسلام می‌گوید: «تیم تحقیقاتی نخستین نقشه از این رفتار را در شجره‌نامه‌ی نخستی‌سانان در اختیار ما گذاشته است. اما این پرسش مطرح می‌شود که این رفتار تا چه اندازه در زیستگاه آنها اتفاق می‌افتد که دیده یا گزارش نمیشود.» هاسلام به یاد می‌آورد که یک بار یک میمون شنل‌پوش را دیده که یک شاخه یا ساقه‌ی کوچک را در بینی‌اش فرو میبرده است. هاسلام می‌افزاید: «من شگفت‌زده‌ام که چطور گزارشات بیشتری درباره‌ی این رفتار وجود ندارد به ویژه از طرف باغ‌وحش‌هایی که در آنها، حیوانات هر روز تحت نظر هستند. شاید بدنامی این رفتار در جامعه‌ی انسانی سبب شده که دانشمندان درباره‌ی این رفتار در موجودات گزارشی ارائه ندهند یا شاید این رفتار آنقدر عادی و پیش‌پاافتاده شده که دیگر جذابیتی ندارد.»
در مجموع، مشاهده‌ی این رفتار عجیب در گونه‌های زیادی از نخستی‌ها دانشمندان را به این فکر واداشته که شاید این رفتار مزیت‌های ناشناخته‌ای داشته باشد، مثلاً شاید خوردن مخاط مملو از میکروب بینی در واقع سیستم ایمنی آنها را تقویت می‌کند.
در حال حاضر، کشف منشا تکاملی و مزایای بالقوه‌ی این رفتار مستلزم سرشماری کامل‌تر از گونه‌هایی است (نخستی و غیرنخستی) که مخاط بینی‌شان را بیرون آورده و آن را می‌خورند.
