افزایش ارزش ریالی صادرات نفت خام ایران به بیش از ۱۰ برابر پیش از تحریم‌ها

بایستی در نظر داشت که به تبع قیمت نفت ۸۰ دلار و بالاتر، قیمت مواد اولیه و غذایی (با قیمت‌های کنونی ارز) در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۶ بیش از ۱۰ برابر بالا خواهد رفت که موتور محرکه نرخ تورم بالا خواهد بود؛ بنابراین اصلاح و واقعی سازی نرخ ارز (با توجه به کاهش ارزش حقیقی دلار به ویژه برای کالا‌های اساسی) مانع از شوک تورمی جدید در سال آینده و استمرار ۴ سال فشار تورمی بر روی مردم می‌گردد.

تاریخ انتشار: ۱۵:۳۰ - ۲۷ اسفند ۱۴۰۰

فرارو- احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی؛ بر اساس داده‌های اوپک، صادرات نفت خام ایران از بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار به کمتر از ۲۵۰ هزار بشکه در روز در ماه‌های ژوئن تا اگوست ۲۰۲۰ میلادی (خرداد تا مرداد ۱۳۹۹) سقوط پیدا کرد. با روی کار‌آمدن جو بایدن، از فشار تحریم روی صادرات نفت خام ایران کاسته شد و صادرات نفت از ابتدای سال ۲۰۲۱ میلادی (دی ماه ۱۳۹۹) رو به بهبود نهاد و در ماه ژوئن (خرداد ماه ۱۴۰۰) به حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسید.

هم اکنون بر پایه داده های مراجع خارجی و همچنین مراجع رسمی داخلی، صادرات نفت خام به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است. قیمت فروش نفت خام ایران نیز افزایش یافته و از ۴۰ دلار در بشکه در ماه اکتبر ۲۰۲۰ میلادی (مهر ماه ۱۳۹۹) به حدود ۸۰ دلار در ماه‌های اکتبر و نوامبر ۲۰۲۱ میلادی (مهر و آبان ۱۴۰۰) و پس از آن به حدود ۹۰ دلار در ماه ژانویه ۲۰۲۲ میلادی (آذر ماه ۱۴۰۰) افزایش یافته است.

همزمان با شروع به کار جو بایدن، دو عامل افزایش حجم صادرات و قیمت نفت خام سبب شد تا درآمد رسمی صادرات نفت خام از ابتدای سال ۲۰۲۱ میلادی (دی ماه ۱۳۹۹) به تدریج افزایش پیدا کند و در ماه‌های دی و بهمن ۱۴۰۰ به بیش از ۲ میلیارد دلار در ماه صعود پیدا کند که بر اساس میانگین قیمت نفت ۱۰۰ دلار در بشکه به بیش از ۳ میلیارد دلار در اسفند ماه ۱۴۰۰ بالغ خواهد شد.

بر اساس داده‌های اوپک درآمد صادرات نفت خام ایران حدود ۲۳ میلیارد دلار (۶۰۰ هزار میلیارد تومان) در سال ۱۴۰۰ برآورد می‌شود. نظر به افزایش حدود ۵۰ درصدی قیمت جهانی مواد خام و اولیه، صادرات غیرنفتی نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای در سال ۱۴۰۰ بالا رفته است. ارزش صادرات نفتی و غیرنفتی ایران به بیش از ۷۰ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ بالغ خواهد شد.

هر چند که بخشی از درآمد ارزی دولت با دلار ۴۲۰۰ تومان تبدیل به ریال می شود، اما دولت درآمد‌های ارزی دیگر و همچنین درآمد‌های ریالی وابسته به قیمت دلار دارد. درآمد ریالی صادرات نفت خام (بر اساس قیمت دلار آزاد) به ۶۰۰ هزار میلیارد تومان (۷۵ درصد بودجه دولت) در سال ۱۴۰۰ بالغ می گردد.

ارزش ریالی فروش ماهانه نفت خام ایران به حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان (با پوشش ۸۰ درصدی بودجه) در ماه‌های دی و بهمن ۱۴۰۰ و با قیمت نفت ۱۰۰ دلاری به ۸۲ هزار میلیارد تومان (با پوشش ۱۱۰ درصدی بودجه) در اسفند ۱۴۰۰ بالغ می‌گردد. درآمد ریالی صادرات ماهانه نفت خام با ۷ برابر افزایش از ۱۲ هزار میلیارد تومان در پیش از تحریم‌ها (اسفند ۱۳۹۶) به ۸۲ هزار میلیارد تومان در اسفند ۱۴۰۰ افزایش خواهد یافت، آن هم در شرایطی که بودجه کشور در این چهار سال ۳.۲ برابر شده است.

دموکرات‌ها از ابتدای انتخاب جو بایدن برنامه احیای برجام را به صورت جدی در دستور کار داشتند و با شروع مذاکرات از فشار بر روی تحریم‌ها که در اواخر دوران دونالد ترامپ به اوج خود رسیده بود، کم کردند، به صورتی که در شش ماه اول ریاست جمهوری جو بایدن صادرات نفت خام ایران با سه برابر افزایش نسبت به اواخر ریاست جمهوری دونالد ترامپ به بیش از ۷۰۰ هزار بشکه در روز رسید. با در نظر داشتن شرایط کمبود نفت و گاز، صعود قیمت‌های جهانی و تحریم‌های نفتی و گازی روسیه، توافق هسته‌ای انجام خواهد شد.

در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۶، با افزایش بودجه ریالی دولت به میزان ۵.۲ برابر و قیمت نفت خام حدود دو برابر، روشن است که پس از رفع تحریم‌ها و صادرات نفت خام و میعانات گازی، ظرفیت کاهش (واقعی سازی) قیمت ارز به کمتر از نصف مقادیر کنونی وجود دارد. محاسبات نشان می‌دهد که با نفت خام بشکه‌ای ۶۰ دلار، قیمت دلار ۱۸۰۰۰ تومانی ۶۰ درصد بودجه سال ۱۴۰۱ را از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی پوشش خواهد داد. هدف ۶۰ درصد پوشش بودجه از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی با قیمت نفت خام ۸۰ دلار در بشکه، با قیمت دلار ۱۴۰۰۰ تومان در سال ۱۴۰۱ برآورده می‌شود.

نظر به چشم انداز رفع تحریمها، درآمد ارزی دولت بالا خواهد یافت و با قیمت دلار ۱۵ هزار تومان بیش از ۷۰ درصد بودجه دولت فقط از محل صادرات نفت خام قابل تامین است. البته در کنار نفت خام، صادرات فرآورده ها، گاز، میعانات گازی، برق و اقلام دیگر هم به درآمد‌های ارزی دولت اضافه می‌شود. کل درآمد ارزی حاصل از صادرات نفتی و غیر نفتی (بر پایه قیمت نفت خام ۸۰ دلار در بشکه) سال ۱۴۰۱ بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار پیش بینی می‌گردد.