علیرضا محجوب
یکی از بخش هایی که می توان با توجه به آن چشم انداز بازار کار و مهم تر از آن نیروی کار کشورمان در سال های آینده را متصور شد، برنامه های توسعه کشور است که در تحقق آخرین آن، دولت نهم چندان موفق عمل نکرد، هیچ، بلکه در تدوین برنامه جدید نیز آن قدر تعلل صورت گرفت که سرانجام سال شروع برنامه پنجم توسعه به تعویق افتاد. گفتگو با علیرضا محجوب درباره کارگران و برنامه پنجم توسعه.
بخش اشتغال لایحه برنامه پنجم را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا مواردی مثل کارشایسته و اصلاح قانون کار در این برنامه هم مورد توجه قرار گرفته است؟
کمیسیون اجتماعی مجلس رسما متصدی رسیدگی به همین بخش لایحه برنامه پنجم خواهد بود که هنوز این لایحه به ما واصل نشده است تا در مورد آن اعلام نظر کنیم. با وجود این، معتقدم که در مورد اشتغال کشور باید ابتدا شفاف سازی آماری صورت بگیرد. برای این که باید مسئولان را موظف کنیم وقتی آماری را اعلام می کنند، آمار بیکاری نیروی کار جوان را هم اعلام کنند. بیکاری حال حاضر کشور ما 20 درصد است، نه رقم دیگری که اعلام می کنند.
بیکاری کدام دسته 20 درصد است؟
بیکاری نیروی تازه واردهای به بازار کار 20 درصد است. مردم این تازه واردها را نگاه می کنند و می گویند ما هر جوانی را می بینیم کمتر مشغول به کار شده است. این تعمد در همه دولت ها بوده و این عارضه یک دولت خاص هم نیست. در همه دولت ها به جای اینکه نقطه بحرانی بیکاری را نشان دهند، نقطه خوب آن را نشان می دهند. به عبارتی آن میانگین و عدد کوچک را اعلام می کنند، در حالی که عدد چشم گیر و دندان گیر آن، عدد بیکاری عام است و آمارگیری سال 85 هم این میزان بیکاری را 24 درصد محاسبه کرده بود که اکنون 20 درصد است.
نرخ های بیکاری اعلام شده توسط دولت را قبول دارید؟
من آمارهای نمونه ای را قبول ندارم. این محاسبه را مرکز آمار انجام می دهد که دولت ملاک می شود. این نرخ‌های بیکاری نمونه ای برگرفته از 40 ، 50 هزار نفر است که به اندازه روستاهای ایران هم نیست، چه برسد به اینکه انتظار داشته باشیم پاسخ صحیح از آنها گرفته شود و با توجه به آن عمل کنیم. البته برای ما خیلی در مورد این آمارها توضیح دادند که این کار علمی است اما ما هنوز قانع نشدیم که این کار علمی است. ما آمار نمونه فصلی را علمی نمی دانیم. برای ما ملاک همان آمار سرشماری نفوس و مسکن است که نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله را حدود 24 درصد محاسبه کرده بود.
برای همین قشر جوانان در برنامه پنجم چه باید کرد؟ اصلا این عده در این برنامه ملاک خواهند بود؟
من تصور نمی کنم. وقتی همه ما خودمان می گوییم نرخ بیکاری پایین است و باور می کنیم که این گونه هست، با اعدادی که اعلام می کنند به نظر نمی رسد ضرورتی ببینند که در مورد بیکاری به عنوان یک مشکل بزرگ بحث کنند. در حالی که ما می گوییم مشکل روی کاغذ حل شده است. ما بارها اعلام کرده ایم که روی کاغذ یا با آمارهای نمونه ای نمی توانیم دل مان را خوش کنیم. بیکاری عمیقا مشکل آزاردهنده ماست، حتی اگر یک درصد هم باشد. حرف ما این است که نمی گوییم مرکز آمار نرخ را غلط اعلام کرده اما در مورد اعلام این نرخ سلیقه ای عمل می شود.
اگر در واقعیت سلیقه ها را تغییر دهیم، جامعه واقعیت را بیشتر از ما می پذیرد و ما هم خودمان آماده می شویم که اقدامات بزرگ تری را انجام دهیم. اکنون بیکاری را در یک مدار معمولی و مجرای عادی می بینیم. عجیب هم این است که وقتی ما در مورد همه دولت ها مطالعه می کنیم می بینیم همین که به آخر سال برنامه می رسند، آمار بیکاری در آن ها کاهش پیدا می کند و سپس در ابتدای دولت بعدی آمار بالا می‌رود تا آخر کار دولت که دوباره کاهش می یابد.
فکر می کنید با لایحه ای که دولت نهم با آن دیدگاه خاص خودش نسبت به اشتغال تنظیم کرده است، می توان به اهداف مدنظر در این بخش رسید؟
ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد که این برنامه به وجهی تصویب شود که واقعیات را برساند تا بتوان براساس واقعیت درست تصمیم بگیرند. ما قانون را نگاه می کنیم. لایحه برنامه، پیشنهاد دولت است که به مجلس داده می شود و ما هم به این پیشنهادات رسیدگی می‌کنیم و پیشنهادهای خودمان را هم به آن اضافه می‌کنیم.
چه موضوعی را مدنظر دارید که در این برنامه مطرح و اضافه کنید؟
یک بخش حساسی مربوط به بیمه بیکاری است که امیدواریم مجلس هم با آن موافقت کند. در این مورد ما معتقدیم بیمه بیکاری حتما برابر اصل 29 قانون اساسی و مصوبات برنامه قبل که در همه آن ها بر آن تاکید شده بود، اما اجرا نشده، عملیاتی شود. این برای آن است که دولت وزن بیکاری را احساس کند. اکنون دولت هیچ شاقولی جز آماری که روی کاغذ است ندارد و برای همین هم احساس سنگینی بیکاری در آن وجود ندارد. باید این سنگینی روی دوش دولت گذاشته شود تا بداند که یک درصد بیکاری چقدر است و به تعبیری یک من ماست چقدر کره دارد. تا وقتی ما می گوییم بیکاری جوانان 23.8 درصد است بداند وزن این 23.8 بیکاری چقدر است.
یکی از موارد مطرح در لایحه برنامه پنجم مشاغل خانگی است که وزیر کار دولت دهم هم خیلی روی آن تاکید دارد. نظر شما در مورد این طرح چیست؟
ببینید قصد ما تثبیت و جلوگیری از تعطیلی این دسته از مشاغل بوده است و نمی توانیم در این مورد اشتغال آفرینی نیرویی را تضمین کنیم. البته قطعا در بخش های جدیدی می تواند مشاغلی ایجاد شود اما نه حدسی و نه رقمی در این مورد نداریم. قصد ما این است که وضعیت فعلی شغلی را برای این گروه شغلی تثبیت و از آن ها حمایت کنیم تا این مشاغل خانگی که وجود دارد از میان نرود.
فکر می کنید برای مشاغل جدید در این بخش اشتغال شرایط فراهم شده و ظرفیت سازی صورت گرفته است؟
برای مشاغل جدید در این بخش، ظرفیت سازی شده اما چقدر این ظرفیت وجود دارد؟ این قابل حدس نیست. این بستگی به شکل حمایت ها و اتفاقاتی که در عرصه اشتغال کشورمان رخ خواهد داد، دارد
