در عربستان چه خبر است؟

فرارو- اینکه بهار عربی به عربستان رسیده است حرف درستی است. اما درباره اینکه آیا ما می توانیم آینده ای همچون مصر و تونس برای عربستان متصور شویم، باید گفت ساختارهای کشورهای محافظه کار مانند عربستان، ساختارهای متصلبی است و به کندی تغییر پیدا می کند.

دکتر حسین رویوران کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو به بیان دیدگاه خود درباره تحولات عربستان و آینده پیش روی این کشور پرداخت.

•    دولت عربستان دچار یک پارادوکس شده است. در شرق عربستان موج اعتراضات بسیار سنگین است، لذا دولت سعودی برای مهار آن اقدام به بازداشت آیت الله نمر کرده است.

•    بازداشت ایشان قطعا بازتاب و واکنشی خواهد داشت. مردم در اعتراض به این موضوع به خیابان ها ریختند؛ زیرا ایشان شخصیت شناخته شده ای است و شیعیان نمی پذیرند که دولت عربستان به این سادگی با فردی که به عنوان یکی از چهره های اصلی دینی در شرق عربستان شناخته می شود رفتار کند.

•    اینکه تصور کنیم خود دولت سعودی سعی دارد جو این منطقه را متشنج کند؛ خیلی حرف دقیقی نیست. اتفاقا دولت عربستان به دنبال مهار این منطقه است. ولی این طبیعی است که بازداشت چنین افرادی واکنش هایی اینچنینی در پی داشته باشد.

•    شرایطی که اکنون در شرق عربستان حاکم است نتیجه سیاست های دولت عربستان است. اما نکته ای که وجود دارد این است که چرا دولت عربستان تقریبا همه تحولاتی که در داخل این کشور روی می دهد را پنهان می سازد به جز تحولاتی که در شرق این کشور اتفاق می افتد. یعنی حوادث دیگر مناطق را منعکس نمی کند و به شدت بر روی آن سرپوش می گذارد؛ اما حوادث مناطق الاحساء و القطیف را کاملا منعکس می کند.

•    دلیل این موضوع آن است که این منطقه شیعه نشین بوده و از مناطق نفت خیز عربستان می باشد. لذا دولت عربستان در انعکاس این اعتراضات منافعی دارد. بدین صورت که به مردم عربستان که عمده آنها سنی مذهب هستند اینطور القا کند که شیعیان شرق کشور که منطقه ای نفت خیز می باشد قیام کرده اند و اگر از دولت حمایت نشود ممکن است این منطقه با همه امکانات نفتی از دست برود.

•    لذا به صورت غیرمستقیم پیامی بسیار مهم به مردم سنی مذهب می دهد تا در کنار دولت بسیج شوند و برای حفظ منابع نفتی و اینکه این منابع همچنان در اختیار دولت مرکزی باقی بماند همراه با دولت باشند. لذا انعکاس اخبار شرق عربستان با یک سیاست و هدف خاص از سوی دولت این کشور دنبال می شود.

بهار عربی و آینده عربستان
•    اینکه بهار عربی به عربستان رسیده است حرف درستی است. اما درباره اینکه آیا ما می توانیم آینده ای همچون مصر و تونس برای عربستان متصور شویم، باید گفت ساختارهای کشورهای محافظه کار مانند عربستان، ساختارهای متصلبی است و به کندی تغییر پیدا می کند.

•    ایجاد حرکت در عربستان اتفاقا قابل پیش بینی است؛ اما به دلیل تصلب ساختاری در این کشور سرعت آن ممکن است زمانبر باشد.

•    عربستان جایگاه ویژه ای دارد. اول به دلیل وجود حرمین شرفین که یک چهره مذهبی به این کشور داده است. دوم به دلیل وجود بالاترین ذخایر نفتی جهان که این کشور را به لحاظ نفتی تبدیل به یک قطب اقتصادی در جهان کرده است. در این زمینه وجود ذخایر ارزی بیش از هفتصد میلیارد دلاری نیز جایگاه این کشور را تقویت کرده است.

•    از سوی دیگر عربستان سعودی یکی از مهم ترین هم پیمانان ائتلاف با آمریکا و اسرائیل در منطقه است. این موضوعات تحول در عربستان را با حساسیت فوق العاده ای روبرو کرده است. یعنی کشورهای غربی بیش از مصر نسبت به عربستان حساسیت دارند و اگر عربستان دچار تحول شود بسیاری از سیاست های اقتصادی، قیمت گذاری نفت و ... تغییر پیدا خواهد کرد.

•    به همین دلیل غرب نسبت به تحولات در عربستان حساس است و معلوم نیست اجازه چنین تحولاتی را بدهد.

•    اما باید گفت بهار عربی به عربستان رسیده است و همین الان بیش از 600 روحانی سنی (و نه شیعه) در زندان های آل سعود هستند که این موضوع نشاندهنده آن است که بهار عربی به عربستان رسیده است و دولت در یک اقدام پیشگیرانه بازداشت ها و سرکوب معترضین را شروع کرده است؛ اما دیر یا زود این حرکت مردم نمایان خواهد شد.

نقش مذهب در اعتراضات در عربستان
•    در عربستان سعودی نمی توان تصور کرد که حرکت اجتماعی خارج از چارچوب مذهب باشد. بدلیل اینکه هم نظام سعی می کند مشروعیت خود را جلوه مذهبی دهد و هم مخالفان سعی می کنند بر اساس مذهب مشروعیت خود را تعریف کنند. این موضوع نشان می دهد که در عربستان مذهب از یک حساسیت خاصی برخوردار است.

•    اما اکنون مشروعیت دولت سقوط کرده است، زیرا دولت سعودی اخیرا پنج میلیون و صد هزار برگه تحریم تظاهرات با امضای ده نفر از بزرگترین علمای درباری مبنی بر اینکه تظاهرات حرام و یک پدیده غربی است و مشارکت در تظاهرات تشبه به کفار خواهد بود، در سراسر عربستان توزیع کرده است. اما برگزاری تظاهرات در ریاض، ابها، قسیم، جده و در مناطق سنی نشین نشان می دهد که مشروعیت دینی در عربستان با نگاه درباری و دولتی تا حد زیادی در حال سقوط است و یک نوع مشروعیت دینی دیگری در تقابل با نظام در حال شکل گیری است.

•    لذا موجی از اعتراضات در عربستان وجود دارد که رهبران آن علمای دینی هستند و وجود 600 روحانی سنی در زندان های آل سعود هم شاخص این مسئله است.