بعد از مرگ گربه محبوب ناصرالیدن شاه، برادرزادۀ خردسال امینه اقدس که همیشه همبازی گربه بود، در نزد شاه عزیز و ملقب به «ملیجک دوم» و «عزیزالسلطان» میشود و جایگاه این زن به واسطۀ برادرزادهاش باز هم بالاتر میرود.
ناصرالدین شاه به قتل رسید، مظفرالدینشاه در مقابل خیزش مشروطهخواهان ناچار به امضای فرمان مشروطیت شد و بعد او نیز دیگر هیچ پادشاهی دوران سلطنتش را در ایران به پایان نبرد. انگار نظام سلطنتی در ایران دههها قبل از فروپاشی کامل به بنبست رسیده بود.
امروز دهم مهر ماه یک صد و سی و نهمین سالروز تولد اشرفالملوک فخرالدوله یکی از سرشناس ترین زنان سلسله قاجار در سال ۱۲۶۲ است.
فراشباشی، نسقچی یا شکنجهگر دربار قاجار بود. به همینخاطر وقتی به زیرزمین این عمارت سرک میکشیم با شگفتیهای بیشماری روبهرو میشویم. در طبقه زیرین این عمارت یکی از عجایب تهران وجود دارد. اینجا نَسَقخانه بوده است. هنوز بخشی از اسباب نَسَق و شکنجه مانند درفش در میان اتاقهای گچبری شده با درهای چوبی معرقکاری و کاشیهای نقاشی شده خوشرنگ و لعاب با نقوش سرباز قاجار ی و... به چشم میخورد. برسردر یکی از اتاقها ابزارهای به صلابه کشیدن و تنبیه هنوز باقی است.
در اینجا تصویری از چند آگهی چاپ شده در روزنامههای اواخر دوران قاجار را ملاحظه میکنید.
آخرین مجلس دوره سلطنت قاجار یه (مجلس پنجم) در بهمنماه ۱۳۰۲ گشایش یافت. انتخابات دوره پنجم در فضایی از تقلب انجام شد و با موافقت رضاخان، قزاقهای سابق به مداخله در آن پرداختند.۱ در این مرحله، احزاب سیاسی به تکاپو افتادند و در رقابتهای حزبی بهشدت درگیر شدند. رضاخان و مأموران او برای انتخاب نامزدهای معتمد خویش در مجلس و هموار کردن راه صعود به قدرت، تلاش گستردهای کردند.
دو نامه از ژنرالهای فرانسوی در عهد قاجار
آنچه میخوانید نامهای از ژنرال بارتلمی سمینو -که در دوره فتحعلیشاه و محمدشاه و ناصرالدینشاه ۲۵ سال در ایران خدمت کرد - و نیز نامهای از ژنرال فریه به سمینو است.
در سالهای اولیه راهاندازی کبابخوری یا همان چلو کبابیها بانوان اجازه خرید و حضور در چلو کبابیها را نداشتند. با توجه به فرهنگ و فضای مرد سالارانه دوره قاجار در غذافروشیها هیچجایی برای بانوان در نظر گرفته نمیشد و این ماجرا فرقی نمیکرد در چلو کبابی یا دیزیسرا و... باشد.
نخ قصه ورود قند به ایران را که دنبال میکنیم به سال ۱۲۳۷ شمسی و دوره قاجار میرسیم. زمانی که دکتر «یاکوب ادوارد پولاک»، پزشک اتریشی دربار ناصرالدین شاه، یک مشت بذر چغندر قند را از اروپا آورد.
«منصوره اتحادیه»، ٨٨ساله، ساکن پایتخت و یکی از نوادگان مظفرالدین شاه است که اصالتش از مادری به خاندان قاجار و از سمت پدری به فرمانفرماییان، از تاجران آذربایجانی ساکن تهران میرسد. او بهواسطه همین نسبت خانوادگی و با استناد به خاطرات مشترکی که همنشینی با مادربزرگ و دیگر بانوان قاجار برایش رقمزده است، درباره غذاها، آداب و رسوم تهرانیهای قدیم حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
شاید برایتان جالب باشد بدانید در زمان قاجار محبوبترین نوع برنج مربوط به کدام منطقه بوده است. البته در زمان قاجار بیشتر افراد متمکن و اعیان از برنج استفاده میکردند. زیرا کاشت برنج در دوره قاجار کم بود و منطقه اصلی کشت آن در شمال کشور و قیمت آن نیز برای مردم عادی بالا بود.
با توجه به نبود پزشک ایرانی زن برای کار در بیمارستان، قرار شد دو قابله اروپایی استخدام شوند، اما این موضوع به دلایلی میسر نشد و در نهایت زنی به نام «فراسکینا» که دیپلم قابلگی داشت و در تهران ساکن بود، مسئول اداره درمانگاه عمومی شد.
محمدعلی قاجار که مشروطه را از اصل و اساس قبول نداشت، پس از فتح تهران توسط مشروطهطلبان از سلطنت خلع شد و از ایران اخراج شد؛ به جای وی فرزندش احمدشاه قاجار به سلطنت رسید که او هم طفل بود و برایش نایبالسلطنه تعیین شد و این یعنی عملا کار مملکت افتاد دست مجلس مشروطه و سران مشروطهطلب.
اهمیت آش به حدی بود که حتی ناصرالدین شاه هم آش نذری داشت که هر سال میپختند. این آش معروف به «آش ییلاقی» شهرت داشت. این شاه قاجار درباره اولین آش نذریاش در سال ۱۲۴۷ شمسی که به دستور وی پخته شد، نوشت: «برای شب آش آبگوشت غریبی به اختراع من پخته شد. دیگ را آقا ابراهیم بار کرد. علیرضاخان و محمدعلیخان خدمت میکردند. ۴۰ قسم ادویه و سبزی، گوشت و غیره، مخلوط بههم کرده، چیز غریبی شده است».
حدود یک قرن و نیم پیش در دولت ناصری، برای نخستین بار ریختن زباله در تهران ممنوع اعلام و طبق اعلاناتی که از سوی حکومت داده شد، دولت کسانی را برای خارج کردن خاکروبه از شهر تهران منصوب کرد که در واقع مقدمهای برای به وجود آمدن رفتگران در دارالخلافه بود.
نام این غذا «کِرک بَپِرِس» است. به مرغ در زبان مازندرانی کرک گفته میشود و بپرس هم به معنی پریده است؛ بنابراین کرک بپرس یعنی مرغ پریده.
محرم سال ١٢٨٢خورشیدی امتیاز تلفن ایران به مدت ٦٠ سال به داماد ناصرالدین شاه «دوستمحمدخان معیرالممالک» واگذار شد تا در طول ٣ سال در تهران و ١٠ سال در سایر شهرهای ایران تلفن را با هزینه شخصی راهاندازی کند.
عمه مظفرالدینشاه، عزتالدوله، همان ملکزاده خانم دختر محمدشاه قاجار و مهدعلیا و خواهر ناصرالدینشاه بدون اینکه شغل و منصبی داشته باشد سالیانه ۱۲ هزار و ۸ تومان حقوق دریافت میکرده است.
در دوران قاجار نبود فاضلاب و آب لولهکشی سبب شیوع بیماریهای مختلف شده بود.
در دوره قاجار ، حدود ۱۵۰ سال پیش، بیشتر مردم تهران به مانند امروز اجارهنشین بودند. گواه این مطلب، شمار زیاد اجارهنامههایی است که از آن روزگار به جا مانده است.