دریاچه ارومیه

«محمد درویش» فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه می‌گوید: با وضعیت فعلی، اگر میزان بارندگی ماه‌های آینده کمتر از حد نرمال باشد، قطعا باید خودمان را آماده توفان‌های نمکی شدید کنیم و اگر بارندگی نرمال یا بیشتر از نرمال داشته باشیم، این خطر کمی عقب خواهد افتاد.

نفس‌های دریاچه ارومیه این روز‌ها به شماره افتاده و به گفته مدیرکل مدیریت بحران استان آذربایجان‌غربی، ۹۵ درصد از این دریاچه خشک شده است. دریاچه‌ای که قدمت آن به سن کره زمین می‌رسد به لطف افزایش چند برابری سطح زیر کشت در حوزه آبریز، سدسازی و مدیریت غلط آب در طی چند دهه‌ی اخیر، در حال نابودی است.

صدای پای بحران از خیلی وقت پیش به گوش رسیده بود، موضوع از هشدار و خطر گذشته است و حالا شاهد نفس‌های آخر دریاچه ارومیه هستیم. دریاچه‌ای که زمانی عنوان ششمین دریاچه آب شور جهان، بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شور خاورمیانه و بزرگ‌ترین دریاچه ایران را با خود به یدک می‌کشید، محل زندگی بسیاری از حیوانات مهاجر و بومی مثل فلامینگو، پلیکان، حواصیل و اردک بود و سالانه هزاران گردشگر را به خود جلب می‌کرد؛ حالا، تنها یک‌قدم تا خشکی کامل دارد و آمار حکایت از خشک شدن ۹۵ درصد این تالاب بین‌المللی است. خبر تلخ خشکی ارومیه نه‌تن‌ها آذربایجان بلکه برای کل ایران را متأثر خواهد کرد و حتی گفته می‌شود که «در صورت خشک شدن دریاچه، طوفان‌های نمکی به کشور‌های همسایه نیز می‌رسند.»

دریاچه ارومیه دومین دریاچه بزرگ شور جهان است که در سال‌ها اخیر با مشکل کاهش سطح آب و خشکسالی روبرو شده است که در نتیجه آن امسال بدلیل عدم تخصیص حق آبه دریاچه از سد‌های حوزه آبریز دریاچه ارومیه و عدم تکمیل تونل انتقال آب به دریاچه بیش از ۹۵ درصد از آن بطور کامل خشک شده است. با افزایش خطر خشک شدن کامل دریاچه ارومیه و بروز این فاجعه زیست محیطی، کارشناسان طوفان و باد‌های نمکی به شعاع صد‌ها کیلومتر که احتمالا بیشتر شهر‌های شمالی، مرکزی و حتی شمال شرق کشور از جمله تهران را نیز در بر خواهد گرفت را پیش بینی می‌کنند. از راهکار‌های فوری نجات دریاچه ارومیه می‌توان به تخصیص حق آبه دریاچه ارومیه از سد‌های حوضه آبریز آن و تکمیل پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه و اصلاح پل میانگذر دریاچه ارومیه و طرح نکاشت زمستانه اشاره کرد.

برای چندمین‌بار، کمپین‌هایی برای رساندن صدای دریاچه و ساکنان شهر‌ها و روستا‌های اطراف آن راه‌اندازی شده و باز با فشار‌های مردمی اقداماتی که مربوط به پروژه‌های عمرانی و سازه‌ای است، در صدر خبر‌ها قرار گرفته غافل از اینکه آنچه دریاچه ارومیه را نجات می‌دهد اصلاح الگوی مصرف، تغییر الگوی کشت و ایجاد معیشت پایدار برای جوامع محلی به‌منظور کاهش فشار به حقابه دریاچه است.

محمد درویش گفت: تنها امیدی که ستاد احیا ایجاد کرده بود اینکه طرح انتقال آب از رودخانه زاب اجرا شود که اجرایی نشد و بعید است کشاورزان و جامعه محلی منطقه اجازه دهند آب از وسط سرزمین‌شان عبور کرده و وارد دریاچه شود و احتمالا همان بلایی که بر سر طرح‌های انتقال آب در اصفهان آمد، تکرار می‌شود و اجازه نمی‌دهند آب به مقصد برسد.

علی دایی پیشکسوت فوتبال ایران از مسؤولان کشوری درخواست توجه بیشتر به دریاچه ارومیه را دارد.

چند ده نفر از مردم در دو شهر آذربایجان غربی به عدم توجه مسؤولان به خشکیدن دریاچه ارومیه اعتراض کردند.

دریاچه ارومیه به عنوان یکی از پنج دریاچه شور بزرگ جهان، به دلیل خشکسالی های مداوم، استفاده بی رویه از منابع آبی زیرزمینی و ساخت بی رویه سد در حوضه آبریز آن، از دهه ۱۳۸۰ شمسی با مشکل خشکی مواجه است. سطح تراز دریاچه ارومیه در تیرماه نسبت به زمان مشابه در سال گذشته ۴۸ سانتی متر کاهش داشته است. با توجه به وضعیت بارندگی های کشور پیش بینی می شود که در صورت ادامه روند فعلی بخش جنوبی دریاچه ارومیه تا پایان تابستان  به طور کامل خشک شود.

کم‌آبی و خشک شدن دریاچه ارومیه موضوع تازه‌ای نیست، اما به نظر می‌رسد این روز‌ها این بیمار وخیم در آستانه مرگ است. /عصرایران

امیرعباس جعفری مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان‌غربی گفت: بیش از ۲ دهه گذشته، هرسال به طور متوسط ۴۰ سانتی متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و اکنون ۹۵ درصد از آب این دریاچه خشک شده است.

مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی با اشاره به اختصاص اعتبار مناسب برای اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه گفت: دولت سیزدهم و مدیریت ارشد استان مصمم به احیای این دریاچه هستند.

با توجه به افزایش دمای هوا و به تبع آن تبخیر آب و کاهش نزولات آسمانی، دریاچه ارومیه به‌عنوان یکی از بزرگترین دریاچه‌های شور دنیا در شرایط نامناسب و بحرانی قرار گرفته است. اگر اقدامات اساسی هرچه زودتر انجام نگیرد، در آینده نزدیک شاهد خشک شدن نگین فیروزه‌ای آذربایجان خواهیم بود. طرح‌های تونل انتقال آب به دریاچه (از طریق سد کانی سیب) و انتقال پساب تصفیه‌شده فاضلاب تبریز و ارومیه از جمله اقداماتی است که در آینده نزدیک افتتاح خواهند شد و با افتتاح این طرح‌ها امید‌ها برای بازگشت دریاچه به روز‌های خوب زنده و میزان قابل توجهی از کمبود آب این دریاچه جبران خواهد شد.

سطح تراز دریاچه ارومیه در دهم تیرماه سال جاری، ۱۲۷۰/۶۲ متر است که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته ۴۸ سانتی متر کاهش وجود دارد. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای سطح عرصه آبی دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۳۱ درصد کاهش یافته است. دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های ستاد احیا، قرار بود از سال ۱۳۹۴، در مدت ۱۰ سال به تراز اکولوژیک خود برسد، حال بعد از گذشت ۷ سال و اجرای طرح‌های متفاوت، بحرانی‌ترین روز‌های خود را سپری می‌کند. افزایش دما و کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ، از علت‌های خشک شدن این دریاچه هستند. وضعیت قرمز دریاچه ارومیه دریاچه ارومیه ، از بزرگترین دریاچه‌های آب شور جهان است که در دو دهه اخیر دچار بحران کم آبی و خشکسالی شده است.

در کناره جنوبی دریاچه ارومیه و جنوب شرقی استان آذربایجان غربی در کنار تالاب زیبای نوروزلو روستایی با نام ابراهیم آباد وجود دارد که سالهاست میزبان لک لک هاست و بیشتر از هر روستا و شهری در کشور مردم این سرزمین با خاطرات لک لک‌ها و جوجه آوری آن‌ها بزرگ شده اند، لک لک‌ها در کوچه‌های روستا و در بالای تیر‌های برق و حتی پشت بام خانه‌ها لانه سازی کرده و اهالی روستا با مهربانی تمام از‌ان‌ها میزبانی میکنند. همین امر باعث ازدیاد هرساله تعداد لک لک‌های مهاجر شده است. تالاب نوروزلو به دلیل داشتن شرایط آب و هوایی مناسب زیستگاه مناسبی برای گونه‌های محاتلف گیاهی و جانوری از جمله لک لک‌ها است.

زمین به عنوان کهن‌ترین محیط زیست انسان در کیهان، تحت تاثیر استفاده‌ی بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی به دست کشور‌های صنعتی و به تبع آن افزایش تولید و تساعد گاز‌های گلخانه‌ای به جو آن، دچار گرمایش جهانی و تغییرات بحرانی اقلیمی شده است. اقدامات نامناسب در برابر تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های پی در پی و سدسازی در مسیر رودخانه‌ها باعث خشکی بسیاری از دریاچه ها، تالاب‌ها و رودخانه‌های ایران طی دو دهه گذشته شده است. در شمال غرب کشور در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، دریاچه ارومیه که یکی از شش دریاچه بزرگ نمک در کره زمین بشمار می‌آید، از مهمترین آن‌ها است. در سال ۱۳۷۶ مساحت دریاچه ارومیه ۵۰۰۰ کیلومتر مربع بود که تا آبان ماه ۱۴۰۰ به ۱۷۱۹ کیلومتر مربع رسیده بود. ۸ متر از آب باقیمانده خود را از دست داد و تا مرز نابودی کامل پیش رفت. در نتیجه این خشکسالی دریاچه ارومیه به کویر نمک تبدیل شده است. طوفان‌های نمک بهره وری زمین‌های کشاورزی اطراف را کاهش داده و سلامتی مردم منطقه را به خطر انداخته و زندگی آبزیان مثل میگوی آب نمک «آرتمیا» و برخی از پرندگان مهاجر مانند پلیکان، فلامینگو و ... در خطر قرارگرفته است.

فلات پهناور ایران دیدنی‌های بسیاری دارد که یکی از آن‌ها دریاچه زیبای ارومیه است. مشهورترین مکان تفریحی در ارومیه دریاچه‌ی آن است که امروز مقصد سفر طبیعت گردی و ایرانگردی می‌باشد. دریاچه ارومیه از جا‌های طبیعی ایران است که عنوان ششمین دریاچه آب شور جهان، بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگ‌ترین دریاچه ایران را با خود یدک می‌کشید. علاوه بر این، دریاچه ارومیه محل زندگی بسیاری از حیوانات مهاجر و بومی از جمله فلامینگو، پلیکان، حواصیل و اردک بود و سالانه صد‌ها گردشگر را به خود جلب می‌کرد که ضمن تماشای این دریاچه زیبا به‌دنبال استفاده از خواص درمانی لجن و آب دریاچه آن بودند. وجود سواحل زیبای ماسه‌ای، صخره‌ای و لجنی در دور دریاچه، حدود ۱۰۲ جزیره منحصربه‌فرد، انواع گوناگون پرندگان و پستانداران و... بخشی از جاذبه‌های اکوتوریستی این پارک ملی هستند که گوشه‌ای از عظمت خالق را پیش روی گردشگران قرار می‌دهند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گفت: کاهش بارش‌ها طی ۲ سال اخیر به ویژه بارش برف در سال گذشته، عاملی بر کاهش تراز دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.

جباری با بیان اینکه سطح ارتفاع آب دریاچه در آبان‌ماه ۱۲۷۰.۵۲ متر از سطح آب‌های آزاد بود، گفت: هم اکنون با ۲۵ سانتیمتر افزایش آبگیری نسبت به آبانماه مواجهیم که ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب را شامل می‌شود.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان تصریح کرد: در حال حاضر دریاچه ارومیه ۲ میلیارد و ۹۵۰ میلیون متر مکعب آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۹۸۰ میلیون متر مکعب بود.