فرارو- ورای برنامه خروج نهایی نیروها که باراک اوباما روز جمعه اعلام کرد، مشکلات مالی آمریکا عقبگردی شدید از برنامه های دیپلماتیک، اقتصادی و فرهنگی که روزی برای ثبات عراق حیاتی به نظر می رسید را امر می کند. عراقی که آمریکا با امید تبدیل کردن آن به متحدی همیشگی و دور کردن آن از همسایه سرسختی چون ایران، نیروها را راهی خاکش کرد.
به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از نیویورک تایمز، تابستان سال جاری بود که وزارت امور خارجه آمریکا برنامه ای را برای تاسیس اداره کنسولی 700 پرسنلی در شهر همچنان ناآرام موصل در شمال ارائه داد. بهار همین سال نیز برنامه ای را برای یک اداره کنسولی در شهر کرکوک که هنوز با تقسیمات قومی روبرو است، مطرح کرد.
حال تمام این برنامه ها یا به کناری نهاده شده و یا به طور نامحدود به تعویق افتاده اند، و این در حالی است که درخواست برخی رهبران عراقی برای راه اندازی دفاتر دیپلماتیک در بخش جنوبی که مملو از شیعیان است و ایران نفوذ بسیاری در آن دارد، با شتاب رد می شود.
دو مسئله کاهش نیروهای نظامی و بلندپروازی های دیپلماتیک آمریکا در کنار هم، این واقعیت که عراق پس از آمریکا بسیار سریعتر از آنچه بسیاری از آمریکایی ها و عراقی ها تصور می کردند، در حال شکل گیری است را تحت تاثیر قرار داده است. این امر بسیاری از عراقی ها که برای هشت سال جنگ و اشغال را تحمل کرده اند را دلگرم می کند اما دیگران را به ترس می اندازد.
لبید عباوی، معاون وزیر امور خارجه عراق با بیان اینکه آمریکا نباید به عراق پشت کند تصریح کرد: «عراق به آمریکا نیاز دارد و آمریکا به عراق.»
تغییر رویکرد در روابط دو کشور در شرایط حساسی برای عراق و منطقه روی می دهد. عراق در میان کشورهایی احاطه شده که تحت تاثیر تغییرات قابل ملاحظه ای قرار گرفته اند. ایران که تلاش بسیاری برای افزایش نفوذ بر همسایه خود داشته است، با شکل گیری بهار عربی که حذف یا سرنگونی چندین رهبر متمایل به غرب را در پی داشته، جسارت بیشتری یافته است. ضمن اینکه سوریه با ماه ها ناآرامی روبرو بوده که رهبران عراقی ترس از عبور این درگیری ها از مرز و بازگشایی مسیری که زمانی گذرگاه نیروهای القاعده بود را دارند.
در مورد مسائل داخلی عراق نیز بسیاری موضوعات حل نشده باقی مانده اند. 20 ماه پس از برگزاری انتخابات ملی، بلوک های سیاسی این کشور هنوز در مورد اینکه وزرای دفاع و داخلی چه کسانی باید باشند، به توافق نرسیده اند. پارلمان عراق هنوز قانونی را در مورد چگونگی تقسیم درآمدهای نفتی و گازی را به تصویب نرسانده و مسئله اینکه بغداد یا منطقه کردنشین باید بر کرکوک تسلط داشته باشند نیز هنوز لاینحل مانده است.
مقامات آمریکایی تاکید دارند که هنوز برای افزایش برنامه های دیپلماتیک و فرهنگی و گسترش شعب دفاتر در عراق طرح دارند. شنبه هفته جاری بود که هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا بر تداوم روابط با عراق تاکید کرد- مسئله ای که بسیاری معتقدند هشداری ضمنی به ایران بوده است.
وی در جمع خبرنگاران در دوشنبه تاجیکستان گفت: «در حالی که فصلی جدید از روابط را با عراق آغاز می کنیم، به عراقی ها می گوییم: ضمن اینکه گام بعدی را در مسیر دموکراسی برمی دارید، آمریکا با شما است. و در مورد کشورهای منطقه، به خصوص همسایگان عراق، ما تاکید داریم که آمریکا در مسیر دفاع از امنیت و منافع ما در کنار دوستان و متحدان خود، به خصوص عراق خواهد ماند.»
با وجود محدودیت بودجه و اهمیت این موضوع که تصمیم برای خروج سربازان آمریکایی می تواند امنیت دیپلمات هایی که در عراق فعال هستند را به خطر بیاندازد، گسترش حضور دیپلماتیک آمریکا بسیار کمتر از آنچه تصور می شد، خواهد بود. این در حالی است که کریستوفر هیل، سفیر سابق آمریکا در عراق، حضور کمرنگ در عراق را خطرناک و نگران کننده می داند.
وی در اینباره می گوید:«من و بسیاری از افراد حاضر در عراق نگران تداوم حفظ تعداد زیادی از دیپلمات ها در مناطق پرت و دور افتاده هستیم. اگر آزادی عمل وجود ندارد، بازهم این سوال مطرح می شود که آیا خرج کردن بودجه، خطرپذیری و پرسنل برای نگه داشتن این افراد در عراق ارزشش را دارد.»
واکنش به اظهارات اوباما در عراق طی جمعه شب و شنبه سکوت بود، بازتابی که در شرایط ضد و نقیض این کشور قابل پیش بینی بود. بسیاری از عراقی ها- به خصوص کردهای قومی، روشنفکران سکولار و اقلیت سنی در برابر قدرت شیعه- نارضایتی خود از شرایطی که ممکن است بدون حضور نظامی آمریکا ایجاد شود را ابراز داشته اند.
حیدر الملا، سخنگوی العراقیه، بلوک سیاسی که در انتخابات پارلمانی سال گذشته بیشترین کرسی را به خود اختصاص داد تصریح کرد: «اظهارات اوباما برای خروج تمام سربازان آمریکایی از عراق برای کشور یک پیروزی محسوب می شود اما ما باید در مورد نفوذ ایران و تلاش آنها برای تسلط بر عراق هشیار باشیم.»
اما دیگر افراد، مانند کسانی که اخیراً بسته شدن یکی از پایگاه های اصلی آمریکا در موصل را جشن گرفتند، این امر را نشانه ای از عقب نشینی کامل آمریکا دانستند. بحث هایی که سال گذشته در مورد نقش آتی آمریکا در عراق، هم در دولت آمریکا و هم میان دو کشور صورت گرفات، بیانگر ناتوانی ایالات متحده در نتیجه گیری از حضور هشت ساله در عراق و کاهش نسبی علاقه کنگره به این مسئله است.
با این حال سوالاتی اجتناب ناپذیر در مورد آینده همچنان باقی است. آیا یک دولت شکنننده بیشتر به سمت استبداد و خشونت سوق می یابد و یا باثبات و دموکراتیک خواهد شد؟ آیا آمریکا میراثی مثبت از خود برجای می گذارد و نتیجه ای از دلارها و جان هایی که بر سر جنگ هزینه کرده، می گیرد؟ این همان هدفی است که حتی تعداد بی شمار نیروهای نظامی نیز قادر به تضمین اش نیستند.
هیل، سفیر سابق آمریکا معتقد است ادامه مداخله در عراق نمی تواند تضمینی برای تبدیل شدن این کشور به متحدی قدرتمند باشد؛ همان امری که آمریکا امیدوار است میراث جنگی باشد که بسیاری از جان های آمریکایی و عراقی را گرفت و اندوخته خرانه آمریکا را به یغما برد. هیل می گوید: «می توان گفت عراق متحد آمریکا است اما حمله هرگز راه خوبی برای کسب اتحاد کشورها نیست.»
