در طول قرن‌ها تعداد بسیار زیادی از بناهای مورد استفاده و موردتوجه انسان‌ها به دلایل مختلف از بین رفته‌اند. در میان آنها بناهایی که بازسازی شده و کاربرد پیشین خود را کاملا یا نزدیک به آن بازیافته‌اند، کم نیستند. چنین اتفاقاتی بی‌شک در آینده نیز رخ خواهد داد. در این تلاش‌ها آنچه اهمیت بسزایی دارد، تفکر و مدیریت کارآمد و درخور است. هدف، برنامه‌ریزی و اجرای درست بخش‌های به هم پیوسته و حیاتی این روند هستند.
علي كيافر معمار، شهرساز، استاد دانشگاه - امريكا طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: آتش‌سوزی و انفجار اخیر در بندرعباس، به هر دلیلی که اتفاق افتاده است، بار دیگر فاجعه‌های آتش‌سوزی و تبعات آن را پر رنگ می‌کند و دل هر انسانی را به درد می‌آورد. تا این تاریخ (هفت اردیبهشت ۱۴۰۴) جان سی‌وشش نفر گرفته شده و بیش از هفتصد نفر دچار مصدومیت شده‌اند. آلودگی هوا و خسارات مالی هول‌آور هستند.
متاسفانه این آتش‌سوزی مورد تک یا نادری نیست. در ایران ما آتش‌سوزی‌های مهیب در دهه‌های اخیر کم نبوده‌اند. از پردامنه‌ترین یا پر اثرترین آنها می‌توان به نمونه‌های زیر فقط در یک دهه پیش اشاره کرد:
از زاویه بناهای تاریخی یا پربهای فرهنگی و اقتصادی - آتش‌سوزی در میدان تاریخی حسن‌آباد تهران، حریقی که اثر ملی را ویران کرد. مجموعه حسن‌آباد تهران که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد و در ۱۳۷۷ خورشیدی به ثبت ملی رسید، در سال ۱۳۹۸ دچار آتش‌سوزی شد. در جریان این آتش‌سوزی، ۲ گنبد از ۸ گنبد تاریخی میدان حسن‌آباد که در شمال‌غربی این میدان قرار گرفته است، بر اثر آتش ویران شدند؛ آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکوی تهران در سال ۱۳۹۵؛ آتش‌سوزی در مسجد ارگ تهران در سال ۱۳۸۳.
از زاویه بهداشت، فرهنگ و طبیعت - بیمارستان گاندی ۱۴۰۲؛ آتش‌سوزی در مرکز ترک اعتیاد لنگرود در سال ۱۴۰۲؛ آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران در سال ۱۳۹۸؛ آتش‌سوزی در مدرسه شین‌آباد پیرانشهر در سال ۱۳۹۱.
به‌طور مشابه آتش‌سوزی‌های اخیر در شهر محل اقامت من - لس‌آنجلس – و نیز تعداد بسیاری آتش‌سوزی در سال‌های اخیرتنها در ایالت کالیفرنیای امریکا –که به دلایل گوناگون از تاثیرات تغییرات جوی تا آتش‌زدن‌های اختیاری و به عمد رخ داده‌اند - نیز تبعات زیادی به همراه آورده‌اند. یکی از آن تبعات مشخص، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای بازسازی آنچه از بین رفته یا خسارات مهم دیده‌اند، است، به ویژه ساختمان‌های شاخص، تاریخی یا دارای ارزش‌های گوناگون فرهنگی و هویتی و حتی اداری و سیاسی. در طول تاریخ بناهای شناخته شده بسیاری در دنیا بر اثر حوادث از بین رفته‌اند که با این معضل روبه‌رو و خوشبختانه بخش مهمی از آنها بازسازی یا حتی جایگزین شدند.
نوشته زیر به ۹ بنای بسیار مشهور در دنیا که اکثرا در یک آتش‌سوزی از بین رفتند و از نو بازسازی شدند، همان‌گونه که ساختمان پلاسکو در تهران اشاره دارد. امید است که آگاهی از این سابقه تاریخی و آنچه درباره آنها به انجام رسید سرمشقی برای ما باشد، در عین حالی که آرزو باید داشت که اصلا چنین خساراتی به بار نیایند.
این بنا در سال ۱۵۷۱ در لندن افتتاح شد و در سال ۱۶۶۶ در حادثه آتش‌سوزی بزرگ این شهر از بین رفت ولی چند سال بعد دوباره ساخته شد. ساختمان جدید در یک آتش‌سوزی دیگر در سال ۱۸۳۸ از بین رفت. مرکز سلطنتی مبادلات بازرگانی لندن باز هم برای بار سوم بر اساس طرح اولیه در قرن شانزدهم میلادی ساخته و در سال ۱۸۴۴ افتتاح شد.
کاخ سفید، محل زندگی روسای جمهوری امریکا که در ابتدا «خانه رییس‌جمهور» نام داشت، در سال ۱۸۱۴ بر اثر آتش‌سوزی کاملا از بین رفت. این آتش‌سوزی توسط نیروهای انگلیسی که در سال ۱۸۱۲ با امریکای تازه استقلال یافته وارد جنگ شدند و چندی بعد شهر واشنگتن را اشغال کردند، اتفاق افتاد.
در سال ۱۸۱۷ بخشی از بنای جدید که «کاخ سفید» نام گرفت، ساخته شد تا رییس‌جمهور وقت امریکا بتواند در آن اقامت کند. ساخت بقیه کاخ سفید سالیانی طول کشید. این مجموعه تاکنون چندین بار نوسازی شده است.
در زلزله بسیار شدید سال ۱۹۰۶ که بخش عمده‌ای از شهر سان فرانسیسکو را تخریب کرد، ۳۰۰۰ نفر جان خود را از دست دادند و بیش از ۲۸۰۰۰ ساختمان کاملا تخریب شدند. در آتش‌سوزی مهیبی که بر اثر این زلزله رخ داد، هتل مشهور فرمانت که در زلزله سالم مانده بود از بین رفت. اما کمتر از یک‌سال بعد این هتل باز ساخته شد. هم‌اکنون این هتل که در مرکز شهر سان‌فرانسیسکو قرار دارد از ساختماهای نمادین در تمام ایالت کالیفرنیاست.
کلیسای جامع سینت پال در طول تاریخ بارها از بین رفت. این بنا که از نمادهای جامعه مذهبی انگلستان است، آخرین بار در بمباران سال ۱۹۴۰ توسط نیروهای آلمانی صدمه‌ای جدی دید. در سال ۱۹۴۵ پس از پایان جنگ جهانی دوم، کلیسا که بازسازی اساسی شده و گسترش یافته بود، مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این کلیسا که در مرتفع‌ترین نقطه شهر لندن قرار دارد، معتبرترین مرکز مذهبی انگلستان و مقر اسقف اعظم لندن است.
پایتخت لهستان از مجموعه شهرهایی بود که در جنگ جهانی دوم آسیب شدید دیدند. بر اثر حملات آلمانی‌ها بیش از ۸۵درصد بخش تاریخی ورشو از بین رفت. اهالی شهر، اما، بلافاصله به بازسازی خرابه‌ها پرداختند. تا سال ۱۹۵۵ تقریبا تمام شهر قدیمی از بین رفته، با استفاده از نقاشی‌هایی که نمای شهر و ساختمان‌های آن را مستند کرده بودند، دوباره ساخته شد. خیابان‌های ورشو امروزه زیبایی‌های معماری تاریخی شهرهای اروپای شرقی را عرضه می‌کنند.
شهر درِسدن در آلمان، همانند شهر ورشو در لهستان، اما در جنگ جهانی دوم آسیب بسیار دید. در طول سه روز بمباران در سال ۱۹۴۵، سال پایان جنگ، درسدن در آلمان تقریبا با خاک یکسان شد. کلیسای فرائنکرش یکی از مشهورترین ساختمان‌های درسدن بود که از بین رفت. تا سال ۱۹۹۴ که گروهی از شهروندان برای بازسازی و برگرداندن کلیسا اقدام کردند، این کلیسا به صورت مخروبه باقی ماند تا آنکه در سال ۲۰۰۵ برای نخستین‌بار پس از نیم قرن بازگشایی شد.
گران تئاتر دل لیسو که در سال ۱۸۳۷ در مکانی دیگر ساخته شده بود در سال ۱۸۴۷ به محل کنونی انتقال پیدا کرد. این سالن اپرا با گنجایش ۴۰۰۰ نفربرای ۱۵۰ سال نماد فرهنگی- اجتماعی شهر بارسلونا بود، اما بر اثر آتش‌سوزی در سال ۱۹۹۴ از میان رفت. تاثیر احساسی این حادثه بر مردم اسپانیا بسیار بود. از این بابت بازسازی آن در دستور کار فوری دولت قرار گرفت. پنج سال بعد، این سالن اپرا با همان طرح و مشخصات اولیه دوباره در ۱۹۹۹ ساخته شد. سالن گران تئاتر دل لیسو یکی از مراکز عمده اپرا در اروپا و جهان است.
صبح روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به فاصله زمانی کمی با دو هواپیما به برج‌های دوقلوی شهر نیویورک که نمادی از قدرت اقتصادی این شهر و حتی تمام امریکا بودند، حمله شد. در کمتر از دوساعت هر دو برج کاملا از بین رفتند. برنامه‌ریزی برای بازسازی ساختمان‌ها همراه با ساخت یک بنای یادمان و موزه یادبود پس از مدت کوتاهی آغازشد. ساختمان نخستین بنای جایگزین در سال ۲۰۰۶ شروع و در سال ۲۰۱۴ به پایان رسید. در این ساختمان که برای بسیاری از مردمان امریکا برج آزادی نام دارد، از نمادهای بسیاری استفاده شده است. به‌طور مثال، ارتفاع آن ۱۷۷۶ فوت است، عددی که نمایانگر سال استقلال امریکاست.
مشهورترین کلیسای فرانسه و یکی از جاذبه‌های شهر پاریس، کلیسای نوتردام در قرن یازدهم میلادی ساخته شد. این ساختمان در بهار ۲۰۱۹ دچار آتش‌سوزی دامنه‌داری شد و بخش‌های مهمی از آن سوخت. اهمیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این کلیسا به میزانی بوده است که رییس‌جمهور فرانسه برنامه‌ای برای تعمیر و بازسازی آن ظرف پنج سال به مردم خود ارایه کرد. عملیات ساختمانی این کلیسا که عمدتا بازسازی دقیق آنچه از بین رفت است، کمتر از سه ماه گذشته به پایان رسید.
اشاره پایانی و تاکید بر آنچه در ابتدای این نوشته آمد:
در طول قرن‌ها تعداد بسیار زیادی از بناهای مورد استفاده و موردتوجه انسان‌ها به دلایل مختلف از بین رفته‌اند. در میان آنها بناهایی که بازسازی شده و کاربرد پیشین خود را کاملا یا نزدیک به آن بازیافته‌اند، کم نیستند. چنین اتفاقاتی بی‌شک در آینده نیز رخ خواهد داد. در این تلاش‌ها آنچه اهمیت بسزایی دارد، تفکر و مدیریت کارآمد و درخور است. هدف، برنامه‌ریزی و اجرای درست بخش‌های به هم پیوسته و حیاتی این روند هستند.
