مصرف مواد مخدر روانگردان بین نوجوانان کشور افزایش نگران‌کننده‌ای پیدا کرده است و کارشناسان هشدار می‌دهند که این مواد علاوه بر عوارض جسمی، آثار منفی متعددی برای روان هم دارند.
چند روز پیش، فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که مردی در پیاده‌رو، دقایق زیادی در حالت کاملا خمیده، روی یک پای خود ایستاده و تعادلش هم از بین نمی‌رود. کسی که از او فیلم گرفته، در این ویدئو می‌گوید: این حالت، از اثرات مصرف "ماده مخدر کِمیکال" است که مصرف آن جدیداً در کشور زیاد شده و باعث می‌شود که فرد ۲۰ تا ۳۰ دقیقه به حالت خلسه برود و متوجه اطرافش نشود.
به گزارش همشهری آنلاین؛ کارشناسان می‌گویند سن شروع مصرف مواد مخدر در ایران کاهش پیدا کرده و مصرف مواد روانگردان بین جوانان و به خصوص دانش‌آموزان دبیرستانی افزایش نگران‌کننده‌ای پیدا کرده است و فرقی نمی‌کند ساکن شمال شهر باشند یا جنوب شهر؛ همه طبقات اجتماعی گرفتار آن شده‌اند. موضوعی که علاوه بر عوارض جسمی، می‌تواند عوارض روانی متعددی داشته باشد و حتی منجر به مرگ فرد شود. افرادی که عمدتا ۱۵ تا ۱۶ ساله‌اند.
اما کمیکال چیست و آیا ناگهان بر سر زبان‌ها افتاده است؟ کمیکال (Chemical)، یک ماده مخدر روانگردان است که به عنوان ماریجوانای صنعتی هم شناخته می‌شود. البته برخلاف ماریجوانای طبیعی که از گیاه شاهدانه به دست می‌آید، کمیکال در آزمایشگاه‌های غیرقانونی و بدون نظارت تولید می‌شود و ترکیبی از ماریجوانای سنتی و ترکیبات شیمیایی است به گفته کارشناسان، همین ترکیبات، این ماده مخدر را خطرناک‌تر کرده است.
استفاده از کمیکال نه تنها سلامت فرد را به شدت تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به وابستگی شدید، آسیب‌های مغزی، مشکلات رفتاری و حتی مرگ شود. مشکلات قلبی و عروقی مثل افزایش شدید فشارخون و ضربان قلب، سکته مغزی، حمله قلبی و کمای کوتاه‌مدت، اختلالات تنفسی و خطر ایست تنفسی در دوزهای بالا، تشنج، مشکلات گوارشی مثل حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه شدید مخصوصا در مصرف اول، ناباروری به خصوص در مردها (به دلیل تغییر در DNA)، کوچک شدن مغز، کوتاهی قد نوجوانان و تخریب کلیه‌ها، کبد و ریه‌ها مهم‌ترین آثار جسمی مصرف این ماده ارزان و خطرناک هستند.
کمیکال خطرات روانی متعددی هم دارد؛ از توهم و هذیان‌گویی گرفته تا اختلالات روانی مزمن مثل اسکیزوفرنی، اختلالات اضطرابی، افسردگی شدید و حتی زوال عقل. به خصوص براثر مصرف مداوم. انزوا و مشکلات اجتماعی (از دست دادن روابط، شغل، تحصیلات، عدم مسئولیت‌پذیری، از دست دادن قدرت تصمیم‌گیری، بی‌میل شدن به زندگی) از دیگر اثرات مصرف این ماده است.
کمیکال به شدت اعتیادآور است و حتی یک بار مصرف آن می‌تواند وابستگی روانی و جسمی ایجاد کند. این ماده روانگردان خیلی هم جدید نیست و و گزارش‌های موجود نشان می‌دهد که سال ۱۳۸۸ از طریق مسیرهای قاچاق وارد ایران شده است. این ماده به شکل سیگار، اسپری و خوراکی (مخلوط در نوشیدنی‌ها) مصرف می‌شود و به دلیل ارزان بودن، دسترسی آسان، تبلیغات نادرست در شبکه‌های اجتماعی، کنجکاوی، فشار هم‌سالان و باورهای غلط مبنی بر بی‌خطر بودن بین نوجوانان رواج زیادی دارد.
کمیکال به دلیل ترکیبات ناشناخته و دوزهای غیرقابل‌پیش‌بینی می‌تواند حتی در دوزهای کم هم باعث اوردوز و مرگ شود. برخلاف ماریجوانای طبیعی که خطر اوردوز کمتری دارد.
علائمِ بعد از مصرف کمیکال بسته به دوز و روش مصرف آن متفاوت است، اما مهم‌ترین علائم آن اینها هستند؛ افزایش ضربان قلب و فشارخون، تعریق شدید، تهوع و استفراغ، سرگیجه و سردردهای شدید، شل شدن عضلات و عدم تعادل جسمی، کمای کوتاه‌مدت (۱۰ تا ۱۵ دقیقه)، تشنج در موارد شدید، توهم‌های شدید دیداری و شنیداری، سرخوشی کاذب و خنده‌های بی‌دلیل، بی‌قراری، پرخاشگری، هذیان‌گویی و اختلال در ادراک (مثلاً دیدن صدا یا شنیدن رنگ!)، و احساس معلق بودن و حس پرواز.
کمیکال به گفته متخصصان، هم عوارض کوتاه‌مدت دارد و هم عوارض بلندمدت؛ خواب‌های بریده‌بریده و لذت‌بخش که باعث وسوسه مصرف دوباره می‌شود، صحبت‌های نامنسجم و رفتارهای غیرعادی از عوارض کوتاه‌مدت مصرف است و آسیب‌های ساختاری مغز و اختلال حافظه که می‌تواند به آلزایمر زودرس و زوال عقل و تغییرات غیرقابل‌برگشت در ساختار مغز شود، از پیامدهای بلندمدت مصرف آن است. همچنین همان طور که گفته شد، افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی، افسردگی شدید و اضطراب مزمن از دیگر عوارض طولانی‌مدت آن است.
ترک کمیکال به دلیل وابستگی روانی و جسمی بسیار دشوار است و نیاز به سم‌زدایی حرفه‌ای و روان‌درمانی دارد و معمولا ۶ تا ۱۰ هفته زمان می‌برد و ترک خودسرانه آن خطرناک است و احتمال بازگشت شدیدتر را در پی دارد.
براساس آمارهای رسمی، حدود ۴.۵ میلیون نفر در کشور به شکل مستمر یا غیرمستمر مواد مخدر مصرف می‌کنند که ۱۰ درصد آنان زنان هستند.
سن شروع به مصرف مواد در ایران ۲۵ سال و در بین در نوجوانان ۱۵ سال اعلام شده و به گفته کارشناسان با این که نسبت به میانگین جهانی، آمار بالایی نیست اما برای جامعه ایران زنگ خطر محسوب نمی‌شود.
سالانه به طور میانگین ۴ تا ۵ هزار نفر در کشور به دلیل مصرف مواد مخدر جان خود را از دست می‌دهند؛ یعنی حدود ۱۰ تا ۱۳ نفر در هر شبانه‌روز! و تریاک همچنان بالاترین آمار مصرف را دارد؛ طبق آمارها بعد از تریاک و شیشه، گل با ۹ درصد، رتبه سوم را دارد. به خصوص در میان دانش‌آموزان. کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که مصرف ماریجوانا بین دانش‌آموزان دبیرستانی در حال عادی شدن است.
دکتر سعید صفاتیان، کارشناس و پژوهشگر حوزه اعتیاد و مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: چند سال قبل تحقیقی در ایران انجام شد که نتایج آن نشان می‌داد میزان تمایل به مصرف مواد مخدر در افراد بالای ۱۶ سال ایران، ۱۷ درصد است. این عدد همان زمان هم خیلی بالا بود.
دکتر صفاتیان درباره دلایل افزایش گرایش نوجوانان کشور به مواد مخدر می‌گوید: رواج ناامیدی بین جوانان، کنجکاوی، لذت‌جویی، دسترسی آسان به مواد مخدر روانگردان، قیمت پایین این مواد، مصرف والدین در برخی خانواده‌ها، تبلیغات غط شبکه‌های اجتماعی و حتی ارث و ژنتیک در این گرایش نقش دارند. نکته مهم دیگر این است که این موضوع به عنوان یک خرده‌فرهنگ دارد بین نوجوانان عادی می‌شود.
این تحلیلگر و کارشناس حوزه اعتیاد درباره این که چرا جوانان به عوارض مواد روانگردان اهمیت نمی‌دهند، به همشهری می‌گوید: نوجوان ۱۵ – ۱۶ ساله به عوارض مواد مخدر کاری ندارد و برایش مهم نیست. او وقتی می‌بیند همسایه‌اش یا والدینش ۳۰ سال دارند تریاک می‌کشند و مبتلا به بیماری و عوارض خاصی نشده‌اند، به مصرف تشویق می‌شود. در کشوری که ۴ میلیون معتاد دارد و اگر هر خانواده ۳ نفر معتاد داشته باشد، درمجموع می‌شود ۱۲ میلیون نفر که درگیر موادند، نوجوان هم به راحتی گرایش پیدا می‌کند.
دکتر صفاتیان ادامه می‌دهد: البته ارائه اطلاعات غلط در شبکه‌های اجتماعی هم در این موضوع بی‌تاثیر نیست. مثلا گفته می‌شود حشیش به عنوان ماده‌ای روانگردان اعتیادآور نیست. چون مورفین ندارد. خب این حرف غلط است. چون اعتیاد حشیش که به فقط مورفینِ آن نیست.
این کارشناس حوزه اعتیاد در پاسخ به این سوال که مصرف مواد مخدر به طبقه خاصی تعلق دارد، توضیح می‌دهد: الان دیگر، مصرف مواد مخدر بالای شهر و پایین شهر ندارد. یک سری مواد مثل کوکائین که خیلی گران هستند، در شمال شهرش هم مصرف‌کننده‌های خاصی دارند ولی درمورد موادی مثل تریاک و حشیش و گل و ... بالاشهر و پایین شهر و تهران و شهرستان نداریم.
مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در مقایسه کمیکال و موادی مثل گل توضیح می‌دهد: کلا مواد روانگردان مثل کمیکال در مقایسه با مواد مخدر طبیعی (مثل گل) خطرناک‌ترند. چون عوارض روانی شدیدتری دارند.
