انفجار بندر رجایی؛ چه کسی جواب این هفت شایعه را می‌داند؟

فرارو – انفجار گمرک شهید رجایی بندرعباس و آتش‌سوزی‌های متعاقب آن داغی بزرگ روی دل ایران گذاشت. جدای غم جان‌های عزیز از دست‌رفته و خسارت‌ مالی، شایعه‌ها هم تن و بدنمان را لرزانده‌اند. 

به گزارش فرارو؛ آتش‌سوزی شنبه ۶ اردیبهشت شروع شد و با وجود تلاش‌های مستمر در روز‌های بعد با سماجت ادامه پیدا کرد. بامداد دوشنبه هشت اردیبهشت، چند هواپیمای روسی به عملیات اطفای حریق اضافه شدند و به هر ترتیبی هست، آتش مهار خواهد شد. التیام زخم‌ها مدتی زمان می‌برد، اما هم‌زمان لازم است مسئولان با شفاف‌سازی درباره ابعاد مختلف ماجرا، نگذارند حرف و حدیث‌ها درباره اختلال عملیات واردات و صادرات کشور، از بین رفتن حجم بالای کالای اساسی، سوختن خودرو‌های وارداتی و چیز‌هایی از این دست کام مردم را تلخ کند. تا وقتی کسی زحمت بکشد و این کار‌ها را انجام دهد در این گزارش با جست‌و‌جو میان اخبار رسمی تلاش کرده‌ایم پاسخ چند شایعه مهم را بین اظهارات پراکنده مقامات و مسئولان پیدا کنیم.
(توضیح: عکس‌‌ها تزئینی است و توسط هوش مصنوعی ساخته شده)

اهمیت بندر رجایی و زمینه‌های شکل‌گیری شایعات اقتصادی

انفجار بندرعباس روز شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، در اسکله شهید رجایی رخ داد. با اینکه هنوز دلیل واقعه به شکل رسمی اعلام نشده، این اتفاق را به خاطر تلفات انسانی و خسارات مالی قابل‌توجه، یکی از حوادث تلخ سال‌های اخیر کشورمان می‌دانند.

بندر شهید رجایی با ظرفیت سالیانه جابجایی ۹۰ میلیون تن انواع کالا و ظرفیت سالانه پذیرش چهار هزار کشتی فله بر، کانتینری و نفتکش، بیش از ۵۳ درصد عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

فعالیت بندر رجایی پس از انفجار به‌طور موقت مختل شد ولی گزارش‌های رسمی می‌گویند، تنها ۱.۵ درصد محموله‌ها تحت تأثیر انفجار قرار گرفته‌اند. یعنی از ۱۴۰ هزار کانتینر، حدود دو هزار کانتینر خسارت دیده است. مقامات دولتی می‌گویند ۹۸ درصد ظرفیت بندر فعال است.

انفجار‌ و حریق‌های بعدی پشت هم رخ داد و تا ظهر سه‌شنبه نهم اردیبهشت، نبرد تن به تن با آتش ادامه داشت هرچند منابع رسمی مدعی هستند ۳۰ ساعت پس از وقوع حادثه فعالیت بندر به حالت عادی برگشت.

بندر رجایی واقع در بندرعباس، پیشرفته‌ترین بندر تجاری ایران به حساب می‌آید. در عین حال از آن به عنوان بزرگ‌ترین بندر کانتینری کشور یاد می‌کنند.

در تصاویر و عکس‌ها می‌بینیم آتش‌سوزی باعث شده انواع کالا‌ها از جمله مواد غذایی مانند ماهی، خودرو، مواد شیمیایی و حتی پارچه در کانتینر‌ها دچار خسارت شوند. علاوه بر این موارد نگرانی‌هایی پیرامون افزایش هزینه‌های بیمه، حمل‌ونقل و تأخیر در زنجیره به وجود آمده است. ضمن اینکه با توجه به نقش کلیدی بندر شهید رجایی در صادرات کشور، این حادثه ممکن است بر درآمد‌های گمرکی تأثیرگذار باشد چرا که این بندر سالانه حدود ۹ میلیارد دلار ارزآوری دارد.

گمرک شهید رجایی بندرعباس، نقش مهمی در تجارت خارجی دارد؛ بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات کشور از طریق این گمرک انجام می‌شود. حدود ۷۰ درصد از ترانزیت بنادر کشور از این مسیر عبور می‌کند و ۹۰ درصد تخلیه و بارگیری کالا‌های کانتینری در این مجتمع صورت می‌گیرد.

با توجه به اینکه بیش از ۷۵ درصد از کالا‌های وارداتی به این گمرک شامل کالا‌های واسطه‌ای و مواد اولیه صنایع است، اختلال در عملکرد این گمرک تأثیر مستقیمی بر تولید داخلی و زنجیره تأمین کشور می‌گذارد. 

سال گذشته، بیش از ۷۷ میلیون تن کالای نفتی و غیرنفتی در این بندر جابجا شد که بیش از ۴۰ میلیون تن آن به کشور‌های هدف صادر شده است. 

پیگیری‌ها نشان می‌دهد بندر شهید رجایی، پیش از حادثه روز شنبه ۶ اردیبهشت، دارای ۲۳ اسکله با عمق ۱۵ متر بوده و حدود ۸۸ درصد از کالا‌های کانتینری کشور در این بندر تخلیه یا بارگیری می‌شد، اما پس از اینکه نگرانی‌ها شدت گرفت، سهم این بندر از واردات کالا‌های اساسی تنها حدود هشت درصد اعلام شد.

مقامات می‌گویند بیش از ۵۸ درصد نیاز کشور به واردات کالا‌های اساسی از طریق گمرک بندر امام خمینی انجام می‌شود. ۱۳ درصد آن بر عهده بندر امیرآباد در استان مازندران اختصاص دارد و گمرک نوشهر، چابهار و بندر انزلی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. پارسال بیش از ۲۵ میلیون و ۳۵۴ هزار تن انواع کالا‌های اساسی وارد کشور شد که فقط دو میلیون تن به بندر رجایی بندرعباس اختصاص پیدا کرد.

بیشتر بدانید | مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی وعده داده کارگران و خانواده‌های متوفیان بیمه‌شده تأمین اجتماعی که بر اثر حادثه دلخراش آتش‌سوزی اسکله شهید رجایی بیکار شده‌اند، مقرری بیمه بیکاری دریافت خواهند کرد

 بندر شهید رجایی بیش از ۵۳ درصد عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور را به خود اختصاص می‌دهد

جزئیات شایعات اقتصادی پس از انفجار بندر رجایی

انفجار بندر رجایی به برخی شایعات دامن‌زده است. بعضی از این موارد پیرامون دلایل حادثه شکل گرفته و برخی دیگر شدت و آثار آن را هدف گرفته‌اند. به عنوان مثال گروهی از کاربران فضای مجازی مدعی هستند تعداد زیادی خودرو وارداتی در انبار‌های گمرک به‌طور کامل در آتش‌سوزی از بین رفته‌اند.

عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو، نه به عنوان مقام رسمی بلکه به‌عنوان مقامی صنفی و احتمالا یک مطلع گفته خودرو‌های مربوط به انجمن جانبازان نخاعی در گمرک باهنر بوده و آسیبی ندیده‌اند. تصاویر منتشر شده، اما تعدادی خودرو وارداتی را نشان می‌دهد که در سوله‌های بندر متحمل خسارت شده‌اند. به گفته جهانگیر امیراصلانی، تنها شیشه برخی از این خودرو‌ها در اثر افتادن اجسام شکسته است.

فیلمی دیگر از انفجار بندر رجایی منتشر شده که به احتمال زیاد مال یکی، دو روز بعد است و خسارت وارده به ماهی، گوشت و پای مرغ را نشان می‌دهد. ویدئو شایعه آسیب دیدن جدی کالا‌های اساسی در انفجار گمرک شهید رجایی را تقویت کرد، اما قبل از اینکه کسی بتواند از آن سناریو‌های بدبینانه استفاده کند، اعلام شد کانتینر‌های آسیب‌دیده در صف صادرات قرار داشته‌اند.

گمرک شهید رجایی قطعا میزبان کالای اساسی هم بوده است، اما مقامات رسمی هنوز اطلاعات دقیقی درباره میزان خسارت این بخش منتشر نکرده‌اند. گروهی از صنایع تولیدی به مواد اولیه وارداتی از طریق این بندر وابسته هستند. توقف ورود این مواد منجر به کاهش تولید یا حتی توقف خطوط تولید در کوتاه‌مدت خواهد شد و از آن طرف صادرات محصولات نیز با تاخیر مواجه می‌شود.

کشتی‌ها و کانتینر‌هایی که قادر به تخلیه یا بارگیری نیستند، مشمول هزینه‌های سنگین دموراژ (جریمه دیرکرد) می‌شوند که به صاحبان کالا و خطوط کشتیرانی تحمیل می‌گردد. توقف کامل یا کندی شدید در عملیات تخلیه، بارگیری، و ترخیص کالا در اسکله‌ها و انبار‌های آسیب‌دیده یا مجاور هم می‌تواند کالا‌های فاسدشدنی را در معرض خطر نابودی قرار دهد.

شرکت‌های بیمه ممکن است به دلیل افزایش ریسک، نرخ حق بیمه کالا‌هایی که از این بندر عبور می‌کنند را افزایش دهند. خطوط کشتیرانی نیز هزینه‌های اضافی ناشی از ریسک یا تاخیر را به کرایه حمل اضافه خواهند کرد.

بندر شهید رجایی در بخش واردات کالا‌های اساسی روی محصولاتی مانند غلات و روغن متمرکز است. همچنین نقش پررنگی در واردات مواد اولیه صنعتی، ماشین‌آلات و تجهیزات، قطعات خودرو، لوازم خانگی، کالا‌های مصرفی، و مواد شیمیایی دارد. از آن طرف در صادرات محصولات پتروشیمی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی (مانند خشکبار، میوه)، مصالح ساختمانی و سایر کالا‌های تولیدی مشارکت می‌کند.

مقامات رسمی به همین خاطر تلاش کرده‌اند با ارائه آمار از محدوده حادثه، تعداد کانتینر‌ها یا انبار‌های آسیب‌دیده و میزان خسارت اولیه نشان دهند عملیات در سایر بخش‌های بندر به صورت عادی ادامه دارد و از ایجاد نگرانی بی‌مورد جلوگیری کنند.

پاسخ رسمی مقامات به شایعات اقتصادی انفجار بندر رجایی