کارشناس ارشد روابط بین‌الملل گفت: «جزئیات تحولاتی که در سال ۱۴۰۳ رخ داد و اتفاقاتی که برای ایران و محور مقاومت افتاده را همگان می‌دانند، از نظر داخلی و از جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی، ما با ناترازی‌هایی مواجه هستیم که این ناترازی‌ها یا در مرحله بحران قرار دارند یا از مرحله بحران هم گذشته است و راهی جز دیپلماسی و گفت‌و‌گو برای ایران و مدیریت بحران‌ها وجود ندارد و نباید بگذاریم حواشی، اصل مذاکرات را تحت تأثیر قرار دهد. تهدید‌ها همیشه بوده و خواهند بود، اما مهم این است که ما از فرصت‌ها استفاده کنیم و تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کنیم.»
مرتضی مکی، کارشناس سیاست خارجی و تحلیل‌گر مسائل بین الملل، در رابطه با سفر رافائل گروسی دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران در آستانه مذاکرات ایران و آمریکا و نقش آن در جریان این گفت‌و‌گو‌ها که دور دوم آن شنبه آتی برگزار خواهد شد، به ارائه توضیحاتی پرداخت.
به گزارش ایلنا، مکی تصریح کرد: سفر آقای گروسی به ایران در دو مقطع مهم انجام می‌شود و در فضایی برگزار می‌گردد که به هر حال از اهمیت بسزایی برخوردار است. شاید بتوان گفت این سفر، سرنوشت‌سازترین سفر ایشان به تهران در چند سال گذشته است، از این جهت که می‌تواند روند‌های توافق هسته‌ای ایران را تعیین کند.
وی ادامه داد: مهم‌ترین مسئله در خصوص فعالیت هسته‌ای ایران، مذاکرات ایران و آمریکا است و این مذاکرات اگر بخواهد به یک سرانجامی برسد، نقش آژانس انرژی اتمی و مدیرکل آژانس بسیار تعیین‌کننده و مهم خواهد بود. نکته‌ای که اهمیت سفر آقای گروسی، مدیر کل آژانس را زیادی می‌کند، گزارشی است که آژانس باید ارائه کند و شورای حکام باید در اجلاس بهاره خود آن را منتشر کند و این موضوع می‌تواند روند مذاکرات آمریکا و به طور کلی روند مذاکرات هسته‌ای ایران را تعیین کند.
این پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل با بیان اینکه چگونگی نگارش این گزارش بسیار حائز اهمیت است، عنوان کرد: اگر آقای گروسی بخواهد به سیاق گذشته موضوعات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را همچنان باز بگذارد، این می‌تواند برای ایران بسیار خطرناک باشد، زیرا این گزارش می‌تواند بستر و زمینه‌ای برای کشور‌های اروپایی فراهم کند تا بتوانند مکانیزم ماشه را بر اساس همین گزارش و گزارش تابستانه شورای حکام فراهم سازند.
یکی از موضوعاتی که در مذاکرات ایران و آمریکا مدنظر است، قطعاً موضوع بازرسی‌های آژانس انرژی اتمی درباره سایت‌های ایران است. یکی از موضوعاتی که می‌تواند مورد توجه ایران و آمریکا باشد، افزایش بازرسی‌ها و نظارت‌های آژانس بر سایت‌های هسته‌ای است و همچنین ابهامات و بهانه‌هایی که درباره برخی موضوعات مطرح شده، چه در مذاکرات گذشته و چه در مذاکرات اخیر باید رفع گردد. این گزارشات به استناد پرونده‌هایی است که رژیم صهیونیستی مطرح کرده و در دستور کار آژانس هم قرار گرفته است. این موضوع در روز چهارشنبه بسیار مهم است که آقای گروسی در دیدار با مقامات ایران به چه جمع‌بندی درباره رفع ابهامات و افزایش بازرسی‌های آژانس خواهد رسید.
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در خصوص شیوه و مکان مذاکرات، بیان کرد: در دوره‌های گذشته، برخی تیم‌های اصلی ما محل مذاکرات و نوع مذاکرات را بیشتر از محتوای مذاکرات مورد توجه قرار می‌دادند، اما در این دوره شرایط سیاسی، اقتصادی و امنیتی خاصی چه در داخل و چه در خارج حاکم است. به نظر می‌رسد که باید از بحث مستقیم و غیرمستقیم عبور کنیم. ایران پذیرفته که مذاکره کند و این مذاکره با ارسال نامه ترامپ و جوابیه ایران شروع شده است و دو طرف پذیرفتند که مذاکره کنند.
برخی بر این باورند که باید اطمینان و جدیت لازم را در مذاکرات به دست آوریم و بعد وارد مذاکرات مستقیم با آمریکایی‌ها شویم تا آمریکایی‌ها نتوانند از این مذاکرات بهانه‌ای برای اعمال فشار‌های حداکثری خود استفاده کنند و بگویند این ایرانی‌ها بودند که حاضر به مذاکره و توافق نیستند. پس از دور اول مذاکرات در عمان، دو طرف به یک جمع‌بندی مثبت از تداوم مذاکرات رسیدند و بر اراده و جدیت لازم برای مذاکرات تأکید کردند. به نظرم مذاکرات مستقیم و غیر مستقیم در این مرحله از اهمیتی برخوردار نیست و ما باید عبور کنیم.
وی افزود: اگر بخواهیم به یک جمع‌بندی در خصوص توافق هسته‌ای با آمریکایی‌ها دست یابیم، این در شکل مذاکره مستقیم به دست خواهد آمد. در خصوص مکان مذاکره به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها تمایل دارند که این مذاکرات در کشوری دیگر برگزار شود. به هر حال، دوری یا نزدیکی راه و گرمای عمان را مطرح کردند که بنظرم این هم موضوع مهمی نیست؛ عمان، رم یا وین مهم نیست. مهم محتوای مذاکرات و چارچوب اهدافی است که توسط طرفین مذاکرات تعیین می‌شود.
مکی در پاسخ به این سوال که آیا میزان و چگونگی غنی‌سازی می‌تواند موضوع مذاکره باشد، تصریح کرد: قطعاً اگر دو طرف بخواهند به توافق هسته‌ای دست یابند، باید یک ما‌به‌ازایی بدهند یکی از موضوعاتی که می‌تواند در دستور کار مذاکرات برای رسیدن به توافق درباره برنامه هسته‌ای ایران باشد، بحث غنی‌سازی است. ایران می‌تواند به ازای فریز کردن یا کاهش غنی‌سازی، بخشی از پول‌های بلوکه شده را آزاد کند یا بخشی از تحریم‌ها به حالت فریز یا تعلیق درآید.
به ازای بازرسی‌های بیشتر یا رقیق کردن ذخایر غنی سازی شده، اینها موضوعاتی است که می‌تواند مورد مذاکره طرفین برای رسیدن به توافق اصلی باشد. به هر حال، ترامپ گفته است که ما می‌خواهیم ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد و ما هم که گفته‌ایم سلاح هسته‌ای را نمی‌خواهیم. به ازای محدودیت‌هایی که ایران برای برنامه هسته‌ای خود می‌پذیرد، می‌تواند به بخشی از پول‌های بلوکه شده خود دسترسی داشته باشد
مکی در رابطه با استمرار تهدیدات نظامی توامان با مذاکره از سوی آمریکا، عنوان کرد: به هر حال، آمریکایی‌ها یک سبک خاص مذاکره دارند. سبک و شیوه ترامپ و دولت‌های قبلی همواره بر این اساس بوده و سیاست چماق و هویج را به کار می‌بردند که بتوانند بیشترین امتیاز را در مذاکرات به دست آورند. این سیاست در سه دهه گذشته میان ایران و آمریکا همواره وجود داشته و گزینه نظامی روی میز، سخنی بوده که چه اوباما و چه بایدن همواره تکرار می‌کردند که در این چارچوب امتیاز بیشتری بدست بیاورند. نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم این است که جمهوری اسلامی در یک موقعیت مخاطره‌آمیز و قرمز قرار دارد.
این کارشناس سیاست خارجی ایران تاکید کرد: جزئیات تحولاتی که در سال ۱۴۰۳ رخ داد و اتفاقاتی که برای ایران و محور مقاومت افتاده را همگان می‌دانند، از نظر داخلی و از جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی، ما با ناترازی‌هایی مواجه هستیم که این ناترازی‌ها یا در مرحله بحران قرار دارند یا از مرحله بحران هم گذشته است و راهی جز دیپلماسی و گفت‌و‌گو برای ایران و مدیریت بحران‌ها وجود ندارد و نباید بگذاریم حواشی، اصل مذاکرات را تحت تأثیر قرار دهد. تهدید‌ها همیشه بوده و خواهند بود، اما مهم این است که ما از فرصت‌ها استفاده کنیم و تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کنیم.
وی خاطرنشان کرد: به هر حال، تهدیدات آمریکا یا کشور‌های اروپایی در مورد برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد. نظام بین الملل بر اساس نظم قدرت اعمال می‌شود و ما نمی‌توانیم و توان تغییر همه چیز را نداریم. بنظرم باید از حواشی پیرامون مذاکرات آمریکا عبور کنیم و یا آنها را بولد نکنیم و یا به هر حال پاسخ مناسب بدهیم که اصل موضوع مذاکره ایران و آمریکا است
