سرطان پستان ممکن است سال‌ها پس از درمان بازگردد؛ حالتی که «عود» نام دارد. برای درک چگونگی وقوع عود، نشانه‌هایی که باید زیر نظر داشت، و درمان‌هایی که می‌توانند به بهبود کمک کنند، ادامه مطلب را بخوانید.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ پایان درمان سرطان پستان اغلب با امید، آسودگی و احساس شروعی دوباره همراه است. اما برای برخی، این مسیر در همان‌جا تمام نمی‌شود. گاهی اوقات، سرطان پستان بازمی‌گردد؛ حالتی که به آن «عود سرطان» می‌گویند. هرچند این اتفاق می‌تواند دلهره‌آور باشد، اما دانستن دلیل وقوع آن، روش‌های درمانی، و منابع حمایتی موجود می‌تواند تفاوت زیادی در مدیریت این مرحله ایجاد کند.
با توجه به افشاگری اخیر «تهیرا کاشیاب»، فیلم‌ساز و نویسنده، مبنی بر بازگشت سرطان پستانش پس از هفت سال بهبودی، این بحث اهمیتی دوچندان یافته است. پس دقیقاً عود سرطان به چه معناست؟ چرا رخ می‌دهد؟ و وقتی سرطان پستان دوباره ظاهر می‌شود، گام‌های بعدی چیست؟
برای پاسخ به این پرسش‌ها با دکتر سوشیل کومار، فوق تخصص جراحی سرطان پستان و سرطان‌های زنان، و جراح لاپاروسکوپی پیشرفته در بیمارستان مادهوکار رینبو در دهلی‌نو گفتگو کردیم.
عود سرطان پستان چیست؟
عود به حالتی گفته می‌شود که سرطان پستان پس از دوره‌ای از بهبودی – یعنی نبود نشانه‌ای از بیماری پس از درمان اولیه – بازمی‌گردد. عود می‌تواند به شکل‌های مختلفی رخ دهد:
• عود موضعی یا ناحیه‌ای: سرطان در ناحیه‌ی پستان، دیواره‌ی قفسه‌ی سینه یا گره‌های لنفاوی مجاور ظاهر می‌شود.
• عود دوردست یا متاستاتیک: سرطان به اندام‌هایی مانند کبد، استخوان‌ها، مغز یا ریه‌ها گسترش می‌یابد.
عود ممکن است چند ماه یا حتی سال‌ها پس از تشخیص و درمان اولیه رخ دهد.
دلایل عود سرطان پستان چیست؟
دکتر کومار می‌گوید: «حتی پس از درمان کامل، ممکن است سلول‌های سرطانی اندکی در بدن باقی بمانند که از دید پزشکان پنهان بمانند. این سلول‌ها می‌توانند برای سال‌ها خاموش بمانند و سپس دوباره فعال شوند. عود سرطان به معنای شکست درمان اولیه نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ی طبیعت سرسخت و غیرقابل پیش‌بینی سرطان است.»
مطالعه‌ای از دانشگاه ملی ایرلند (گالووی) نشان داد که با وجود کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان به دلیل پیشرفت‌های درمانی و غربالگری، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از بیماران ممکن است دچار عود بیماری شوند؛ که در نهایت می‌تواند به مرگ منجر شود.
عوامل خطر در عود سرطان پستان
برخی عوامل می‌توانند احتمال عود بیماری را افزایش دهند، از جمله:
• اندازه و مرحله‌ی تومور اولیه
• درگیری غدد لنفاوی در زمان تشخیص
• ویژگی‌های زیستی تومور (وضعیت گیرنده‌های هورمونی یا HER2)
• نوع و کفایت درمان‌های پیشین
نشانه‌های هشداردهنده
علائم عود بسته به محل بازگشت سرطان متفاوت است:
• علائم موضعی: توده‌های جدید، تغییر در پوست پستان یا دیواره‌ی قفسه سینه، یا تغییرات در نوک پستان
• علائم ناحیه‌ای: تورم یا توده‌هایی در زیر بغل یا اطراف استخوان ترقوه
• علائم دوردست: درد مداوم استخوان، تنگی نفس، خستگی مزمن، کاهش وزن یا علائم عصبی
تشخیص به‌موقع نیازمند معاینات منظم و توجه به تغییرات بدنی است.
تشخیص عود سرطان
اگر پزشک به عود مشکوک شود، آزمایش‌هایی برای تأیید و تعیین محل آن انجام می‌گیرد:
• تصویربرداری مانند ماموگرافی، MRI، سی‌تی‌اسکن یا PET
• نمونه‌برداری از بافت برای بررسی مجدد ویژگی‌های سرطان
گاه رفتار و شاخص‌های سرطان، مانند وضعیت گیرنده‌های هورمونی یا HER2، نسبت به دوره‌ی اولیه تغییر می‌کند و همین امر می‌تواند بر طرح درمان تأثیرگذار باشد.
گزینه‌های درمانی در صورت عود سرطان
نوع درمان بستگی به محل عود، درمان‌های قبلی و وضعیت سلامت عمومی بیمار دارد:
1. جراحی و پرتودرمانی در صورت امکان، برای عود موضعی
2. درمان سیستمیک برای متاستاز دوردست، شامل:
• هورمون‌درمانی (به‌ویژه در تومورهای گیرنده مثبت)
• شیمی‌درمانی
• درمان هدفمند (در سرطان‌های HER2 مثبت)
• ایمنی‌درمانی (در برخی سرطان‌های سه‌گانه منفی)
• داروهای جدید مانند مهارکننده‌های CDK4/6 یا PARP
• شرکت در کارآزمایی‌های بالینی برای دسترسی به درمان‌های پیشرفته
هر طرح درمانی متناسب با بیمار انتخاب می‌شود تا بهترین نتیجه ممکن با حفظ کیفیت زندگی حاصل شود.
مقابله با جنبه‌ی روانی عود
دکتر کومار می‌گوید: «شنیدن خبر بازگشت سرطان از نظر روانی دشوار است. بسیاری احساس اندوه، ناامیدی یا ترس می‌کنند، که کاملاً طبیعی است. سلامت روان به اندازه‌ی درمان پزشکی اهمیت دارد. مشاوره با متخصصان سلامت روان، پیوستن به گروه‌های حمایتی، و اتکا به خانواده و دوستان می‌تواند دلگرمی و آرامش لازم را فراهم کند.»
پیشرفت‌های علمی، امیدبخش هستند
پیشرفت‌های علمی و درمانی با سرعتی چشمگیر در حال حرکت‌اند. امروزه ابزارهای تشخیصی دقیق‌تر و درمان‌هایی شخصی‌سازی‌شده‌تر در اختیار داریم. درمان‌های جدید کمک می‌کنند حتی بیماران مبتلا به عود یا متاستاز نیز بتوانند طول عمر بیشتری داشته باشند و کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کنند.
پیامی برای دلگرمی
دکتر کومار در پایان گفت: «عود سرطان پستان قطعاً چالشی بزرگ است، اما به‌هیچ‌وجه پایان راه نیست. درمان‌های مؤثر بسیاری در دسترس است، و افراد زیادی پس از عود، همچنان زندگی‌ای فعال و پرمعنا را تجربه می‌کنند. شما تنها نیستید؛ تیم درمانی و شبکه‌ی حمایتی‌تان با شجاعت، دقت و دلسوزی در کنار شما خواهند بود.»
[یادآوری: این مقاله حاوی اطلاعات ارائه‌شده توسط یک متخصص است و تنها جهت اطلاع‌رسانی منتشر شده است. در صورت ابتلا به هرگونه مشکل سلامتی، توصیه می‌شود حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.]
