«بخشی از بازماندگی تحصیلی به این دلیل است که معلم در دسترس مناطق کمتر برخوردار و محروم نیست یا به تعداد کافی وجود ندارد. البته برای حل این مسأله هم راه‌های جبران وجود دارد، مثلاً سال گذشته که بیش از ۹۶۰ هزار نفر دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشتیم، دولت ۳ هزار معلم در اختیار آموزش و پرورش قرار داد. رئیس‌جمهوری در دو زمینه موضوع عدالت آموزشی را پیگیری می‌کند؛ اول بحث فیزیکی و کالبدی مدارس است که هدف‌گذاری آن روی چهار محور است؛ مدارس سنگی، کانکسی، مدارس تخریبی که عمرشان طی شده و چهارم ساخت مدارس در مناطقی که تراکم بالایی داشته ولی فضایشان محدود است یا برعکس جمعیت اندکی دارند.»
تحصیل حق همه کودکان جهان از جمله کودکان ایران است، اما سالانه تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان به دلایل مختلف از تحصیل باز می‌مانند. طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، میزان بازماندگان از تحصیل در گروه سنی ۶ تا ۱۱ سال (دوره ابتدایی) ۱۹۲ هزار و ۹۹۲ نفر، در گروه سنی ۱۲ تا ۱۴ سال (دوره متوسطه اول) ۲۱۳ هزار و ۷۲۲ نفر و در گروه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال (دوره متوسطه دوم) ۵۸۵ هزار و ۶۰۷ دانش‌آموز اعلام شده است. به طور کلی میزان بازماندگان از تحصیل در سه دوره تحصیلی، ۹۹۲ هزار و ۳۲۱ نفر دانش‌آموز است.
به گزارش ایران، بازماندگان از تحصیل کودکانی هستند که در بازه سنی رسمی یک دوره تحصیلی قرار دارند، اما در هیچ یک از دوره‌های تحصیلی ثبت‌نام نکرده‌اند، در حالی که عمده ترک‌تحصیل‌کرده‌ها افرادی هستند که پس از ثبت‌نام و مدتی تحصیل، مدرسه را ترک می‌کنند. همین جا بحث عدالت آموزشی مطرح می‌شود. عبدالکریم حسین‌زاده، معاون رئیس‌جمهوری در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور با اشاره به تأثیر کمبود فضای فیزیکی در میزان بازماندگان از تحصیل به ایران می‌گوید: «علت باز ماندن برخی از دانش‌آموزان از تحصیل به این دلیل است که فضای آموزشی ندارند. امیدواریم در برنامه یک‌ساله دولت، برای ارتقای این موضوع بتوانیم از محل ساخت فضاهای آموزشی کمبودها را جبران کنیم.»
یکی از مهم‌ترین دلایل بازماندگی از تحصیل کمبود معلم است. حسین‌زاده در این‌باره می‌گوید: «بخشی از بازماندگی تحصیلی به این دلیل است که معلم در دسترس مناطق کمتر برخوردار و محروم نیست یا به تعداد کافی وجود ندارد. البته برای حل این مسأله هم راه‌های جبران وجود دارد، مثلاً سال گذشته که بیش از ۹۶۰ هزار نفر دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشتیم، دولت ۳ هزار معلم در اختیار آموزش و پرورش قرار داد.»
عبدالکریم حسین‌زاده درباره اهداف دولت در اجرای عدالت آموزشی توضیح می‌دهد: «رئیس‌جمهوری در دو زمینه موضوع عدالت آموزشی را پیگیری می‌کند؛ اول بحث فیزیکی و کالبدی مدارس است که هدف‌گذاری آن روی چهار محور است؛ مدارس سنگی، کانکسی، مدارس تخریبی که عمرشان طی شده و چهارم ساخت مدارس در مناطقی که تراکم بالایی داشته ولی فضایشان محدود است یا برعکس جمعیت اندکی دارند. بخش دوم مورد تأکید رئیس‌جمهوری، توسعه و افزایش کیفیت آموزشی است.»
کیفی‌سازی آموزشی هم جزو برنامه‌های اصلی دولت است. معاون رئیس‌جمهوری در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور می‌گوید: «در حال حاضر دولت برای کیفی‌سازی آموزش برنامه دارد و روی این موضوع کار می‌کند تا بتوانیم آموزش و پرورشی کیفی و در دسترس داشته باشیم. یکی از حلقه‌های گمشده در زنجیره کیفی‌سازی در آموزش، مربوط به دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در سراسر کشور است.»
حسین‌زاده با اشاره به اینکه تفکیک تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شروع شده است، توضیح می‌دهد: «بررسی تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل که معلم ندارند به تفکیک استان و شهرستان در حال استخراج است تا کمبود معلمان را از محل امریه‌های سربازی برای سال تحصیلی پیش رو جبران کنیم. در حال حاضر به شکلی برنامه‌ریزی می‌کنیم تا روند کیفی‌سازی و اتمام و تکمیل کمبودهای فیزیکی دانش‌آموزان، در یک پروژه یک‌ساله به پایان برسد.»
معاون رئیس‌جمهوری در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور در پاسخ به این سؤال که برخی از مناطق کشور از جمله چند روستا در چهارمحال و بختیاری تا آذرماه معلم نداشته‌اند، چرا تا پیش از مهرماه به این موضوع رسیدگی نشده بود، می‌گوید: «اتفاقی که افتاده را قبول داریم، اما ایرادات باید در دولت برطرف شود. ما باید طبق قانون اساسی امکان آموزش رایگان را به وجود بیاوریم و این از حقوق بحق دانش‌آموزان است و عدالت هم می‌طلبد که این مسأله را برطرف کنیم.»
تعداد دانش‌آموزان عشایر که از تحصیل باز مانده‌اند هم کم نیست. امیر مهردادی، مدیر اداره کل دفتر آموزش عشایر وزارت آموزش و پرورش نیز درباره حل مشکلات تحصیل در مناطق عشایری و محروم می‌گوید: «واقعیت این است که چالش‌های تحصیل در این مناطق زیاد است؛ به عنوان مثال، نبود بسترهای لازم برای توسعه رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش در برخی از مناطق، که لزوم توجه آن در راستای سیاست‌های کلی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش محسوس و ملموس است.»
به گفته مهردادی، فاصله معنی‌دار کیفیت آموزش و یادگیری دانش‌آموزان برخی از مناطق در مقایسه با مناطق شهری، یکی از چالش‌های مهم این حوزه است که خود ناقض اصل عدالت آموزشی است. او می‌گوید: «کمبود تجهیزات هوشمند در کلاس‌های درسی و همچنین تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی، نبود معلمان رسمی و پیمانی در مدارس که در برخی از مناطق منجر به پر کردن قسمت عمده‌ای از این خلأ با به‌کارگیری سربازمعلمان در این مناطق می‌شود، نبود منابع مالی کافی برای تشویق معلمان باتجربه و ماندن آن‌ها در این مناطق، کوچ‌رو بودن قسمتی از جامعه عشایری که منجر به کم شدن زمان مفید آموزشی در این مناطق می‌شود و نبود انعطاف در قوانین و مقررات برای مدارس این مناطق، از مهم‌ترین مشکلاتی است که حتماً باید برطرف شود.»
مهردادی در پاسخ به این سؤال که راهکار آموزش و پرورش برای رفع چالش‌ها پس از گذشت سالیان متمادی چه بوده است، می‌گوید: «برای حل چالش‌های موجود در حوزه مدارس عشایری، تعداد حداکثری از این دانش‌آموزان در مدارس شبانه‌روزی عشایری پوشش داده شدند. همچنین از ردیف اعتباری تملک دارایی‌ها و جذب مبلغ قابل توجهی، برای تجهیز مدارس عشایری استفاده شد تا مدارس شبانه‌روزی و هنرستان‌های عشایری تقویت شود.»
یکی از چالش‌های مورد بحث در آموزش عشایران، دانش‌آموزان دختر هستند که سهم قابل توجهی در بازماندگی از تحصیل دارند. مهردادی درباره افزایش پوشش تحصیلی دختران می‌گوید: «افزایش پوشش دانش‌آموزان دختر عشایری به عدد ۴۶.۶۴ درصد از عدد کل ۴۸ درصد رسیده است. در آموزش و پرورش عشایری، ۴۸ درصد دانش‌آموزان دختر و ۵۲ درصد پسر لازم‌التعلیم هستند.»
او همچنین درباره آمار شناسایی دانش‌آموزان مناطق عشایری و کمتربرخوردار توضیح می‌دهد: «بیش از ۵۵۰۰ بازمانده از تحصیل از دانش‌آموزان ما شناسایی شده‌اند که تا کنون موفق به جذب و آموزش ۲ هزار و ۱۰ نفر از آن‌ها شده‌ایم. همچنین برای اینکه سطح یادگیری ارتقا یابد، طرح حامی را در مدارس عشایری اجرا کردیم و میان مدارس عشایری با دبیرستان ماندگار البرز پیوند ایجاد شد تا دانش‌آموزان عشایری به صورت آنلاین و آفلاین از خدمات آموزشی استفاده کنند.»
