ماراتن استیضاح عبدالناصرهمتی در پایان دو ماه کنش و واکنش سیاسی و بحث‌های فراوان بر سر درست یا نادرست بودن، با ۱۸۲ رأی موافق در مقابل ۸۹ رأی مخالف از ۲۷۳ رأی اخذ شده از نمایندگان به پایان رسید. اینکه چگونه عدد نمایندگان مخالف همتی در مجلس از حدود ۷۰ نفر به بیش از ۲ برابر افزایش یافت اتفاقی است که دلایل متفاوتی دارد؛ دلایلی که در هم‌افزایی با یکدیگر، منطق مجلس را در خلاف جهتی تغییر داد که در آن جهت موضوعات مورد اعتراض نمایندگان، بیش از ارتباط با عملکرد و تصمیمات شخص وزیر در جنگ اقتصادی ریشه دارد.
روزنامه ایران در گزارشی تفصیلی به ارزیابی دلایل رأی بالای نمایندگان به استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، پرداخته است.
این روزنامه در گزارش خود آورده است: ماراتن استیضاح عبدالناصرهمتی در پایان دو ماه کنش و واکنش سیاسی و بحث‌های فراوان بر سر درست یا نادرست بودن، با ۱۸۲ رأی موافق در مقابل ۸۹ رأی مخالف از ۲۷۳ رأی اخذ شده از نمایندگان به پایان رسید. اینکه چگونه عدد نمایندگان مخالف همتی در مجلس از حدود ۷۰ نفر به بیش از ۲ برابر افزایش یافت اتفاقی است که دلایل متفاوتی دارد. دلایلی که در هم‌افزایی با یکدیگر، منطق مجلس را در خلاف جهتی تغییر داد که در آن جهت موضوعات مورد اعتراض نمایندگان، بیش از ارتباط با عملکرد و تصمیمات شخص وزیر در جنگ اقتصادی ریشه دارد. رئیس‌جمهوری در دفاعیاتش از وزیر اشارات نسبتاً صریحی به آن واقعیات داشت.
اما اجتناب شخص همتی از تشریح جزئیات و بیان اطلاعاتی که موجب به خطر افتادن منافع ملی می‌شد، سبب شد استدلال‌های نمایندگان موافق استیضاح و از جمله محسن زنگنه عضو کمیسیون اقتصادی غلبه یابد. محسن زنگنه مدعی بود دولت به رغم افزایش ۱۷درصدی صادرات و کاهش ۲ میلیاردی تراز تجاری از نظر منابع ارزی و ریالی وضعیت بهتری دارد و برهمین اساس مدعی شد چیزی با عنوان «نمایش انسداد اقتصادی برای تأکید بر مذاکره و رفع تحریم» درحال اجرا شدن است. آن چیزی که زنگنه عنوان کرد، موضوعی بود که به نظر می‌رسید در دو ماه گذشته زیر پوست انتقادات اقتصادی، بر استیضاح همتی سنگینی می‌کرد.
سهم سیاست هم در استیضاح وزیر اقتصاد آنقدری بود که غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون تلفیق به میان خبرنگاران آمده و گفت: «خیلی نمی‌شود از جریان مقابل پرسید چرا این کار را انجام می‌دهید؛ به عنوان مثال امروز برای من پیامکی آمد که زیر آن نوشته شده «قرارگاه دانشگاهیان دولت سایه» این یعنی اتفاقاتی در حال رخ دادن است.» چه استدلال‌های اقتصادی مطرح شده باشد یا استدلال‌های سیاسی، چه اینکه وزن کدام بیشتر بوده است و وزن کدام کمتر، در نهایت همان چیزی شد که غلامرضا تاجگردون گفت؛ یعنی اینکه «اتفاقاتی در حال رخ دادن است.»
این اتفاق اینطوری افتاد که به رغم دفاع رئیس‌جمهوری از عملکرد اقتصادی دولت که به مدیریت وزیر اقتصادش انجام می‌شد، سرانجام همتی با ۱۸۲ رأی موافق با استیضاح، از ساختمان وزارت اقتصاد در باب همایون رفت.
از نکات جالب توجه جلسه استیضاح دیروز، این بود که برخی رسانه‌ها مدعی شدند که متن استیضاح عبدالناصر همتی از متن استیضاح سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم کپی شده است. اگر این طور بود، چندان عجیب نبود. زیرا خاندوزی و همتی هردو درگیر یک جنگ اقتصادی به نام تحریم بودند و به همین دلیل هم هردو نوسان‌های بازار را در دوره وزارت خود تجربه کردند. البته با این تفاوت که خاندوزی استیضاح نشد و همتی استیضاح شد. همتی هم دیروز به این مسأله که رسانه‌ها به آن اشاره کردند، اشاره کرد. وی گفت: «سؤالات استیضاح من از سؤالات دو سال پیش کپی شده است.»
همتی یک بار دیگر هم این حرف را زد: «چون سؤالات استیضاح از سؤالات دو سال پیش کپی شده است، در مسأله بورس به اشتباه افتادند. چون در این دولت به بورس خیلی اهمیت دادیم.»
حرف‌های موافقان استیضاح چندان جدید نبود. دیروز نمایندگان موافق استیضاح همتی همان حرف‌هایی را تکرار کردند که در این مدت در رسانه‌های همسو یا از تریبون مجلس بار‌ها مطرح شده بود. به عنوان مثال حسینعلی حاجی‌دلیگانی، از طراحان استیضاح در نوبت صحبت خود گفت: «ادامه حضور همتی خطرات بیشتری برای کشور دارد. آقای همتی روی ماشینی سوار است که به تصور ما، اگر ادامه دهد خطرات بیشتری برای کشور دارد؛ لذا می‌گوییم که ایشان پیاده شود و نفر دیگری سوار شود تا اقتصاد کشور بتواند به نتیجه برسد.»، اما حرف‌های مخالفان استیضاح تقریباً تازه و جدید بود و تازه‌ترین آنها، سخنانی بود که پزشکیان دیروز در مجلس گفت و برای اولین بار این سخنان را درباره وضعیت به ارث رسیده از گذشته در یک جلسه عمومی مطرح می‌کرد.
در مقابل نمایندگان مخالف استیضاح هم دفاع قابل قبولی داشتند. مثلاً محمد قسیم عثمانی نماینده بوکان گفت: «بیاییم منصفانه برخورد کنیم؛ یک نفر نتوانست بگوید وزیر سالم نیست و رانت خوار است. وزیر هزار همت رانت را از گلوی رانت خواران بیرون آورده است، همان‌هایی که پیامک‌هایی را ساماندهی کرده و برای ما فرستاده می‌شود، می‌گویند مرد نیستید اگر استیضاح نکنید؛ مرد هستیم، اما به خاطر فشار، گردن یک مسلمان دلسوز را نمی‌زنیم. این مردانگی و عزت مجلس است.» به هر صورت نتیجه این گفت‌و‌گو‌ها و استدلال‌ها، آنطور نشد که دولت می‌خواست. در نهایت همان شد که حسینعلی حاجی دلیگانی گفته بود «همتی باید از این ماشین پیاده شود.» همتی پیاده شد، اما شاید بیشتر از رأی نمایندگان، پیاده شدن او حاصل فعالیت‌های جناحی بود یا شاید تبعات جنگ تمام عیار اقتصادی که پزشکیان بخشی از پیامد‌های آن را برای نمایندگان شرح داد، اما مؤثر نیفتاد.
فتح‌الله توسلی؛ عضو کمیسیون اقتصادی مجلس
رأی نمایندگان به استیضاح همتی دلایل متعددی داشت که نابسامانی بازار و نبود یک برنامه برای مواجهه با این مسأله از دلایل عمده آن بود. در هر صورت انتظار داریم دولت متوجه این مسأله باشد که با پایان یافتن این استیضاح، مسأله نظارت بر عملکرد دولت یا دنبال کردن مطالبات مردم از سوی نمایندگان تمام نشده است.
همچنان که برای معرفی گزینه بعدی نیز دولت محترم نیازمند همدلی مجلس و رأی نمایندگان است. انتظار داریم دیگر اعضای دولت هم متوجه باشند که نمایندگان و مجلس هیچ گاه مباحث شخصی را دنبال نمی‌کنند و حرف‌هایشان براساس موضوعات شخصی نیست. مسأله همه ما، دغدغه‌های ملی است و نکاتی است که مردم مد نظر دارند و از نمایندگان خود مطالبه می‌کنند.
تورم، رشد نقدینگی، عملکرد نادرست بانک‌ها در پرداخت وام‌های فرزندآوری و مانند اینها، دلایلی بود که به استیضاح آقای همتی منجر شد. همه قبول دارند که تحریم‌ها مؤثر است، اما مسأله این است که مدیران و مسئولان ما باید با منابع موجود، کشور را به بهترین شکل اداره کنند و نگذارند تبعات تحریم‌ها بر زندگی مردم اثرات شدید بگذارد. برخی هم میان استیضاح و مسأله وفاق ارتباطی برقرار می‌کنند که اصلاً این گونه نیست و چنین ارتباطی برقرار نیست. مجلس و دولت همچنان رویکرد وفاق را دنبال خواهند کرد و کار‌ها را با همراهی پیش خواهند برد.
بابک رضا زاده؛ عضو کمیسیون بهداشت و درمان
می‌دانیم که با تغییر وزیر امور اقتصادی و دارایی مشکلات حل نمی‌شود. به قول آقای رئیس‌جمهوری باید با هم همفکری کنیم و راهکاری برای حل مشکلات پیدا کنیم. این خواسته دشمن است که مسئولان و بخش‌های مختلف کشور باهم نباشند و دچار اختلاف شوند.
در مقابل نمایندگان می‌توانستند با دولت همکاری و همراهی بیشتری داشته باشند. زیرا اکنون نزدیک تعطیلات عید نوروز است و درعین حال ماه مبارک رمضان هم فرارسیده است.
این امر به این معنی است که بازار‌ها به برنامه‌ریزی و مدیریت ویژه‌ای نیاز دارند. براین اساس معتقدم استیضاح آقای همتی می‌توانست در ماه تابستان مطرح شود یا اینکه حداقل یک سال به وزیر سابق زمان می‌دادیم تا برنامه‌های خود را اجرا کند.
هرچند زمان استیضاح مناسب نبود، اما انتظار داریم دولت چهره موفق‌تر و مؤثرتری را به عنوان وزیر بعدی اقتصاد به مجلس معرفی کند. اکنون باید با پیروی از رهبر معظم انقلاب، تلاش کنیم آرامش و اتحاد خود را تقویت کنیم.
کشور درگیر یک جنگ اقتصادی است و ایستادگی در این جنگ نیازمند همدلی همه بخش‌ها است. اکنون انتظار داریم دولت وزیر بهتری را به مجلس معرفی کند تا پس از همه این فراز و فرود‌ها بتواند نقش بهتری در مقابل این جنگ اقتصادی ایفا کند.
عباس صوفی؛ عضو کمیسیون عمران
اینطور به نظر می‌رسید که آقای همتی برنامه‌ای برای دفاع از خود نداشت و چهارچوب‌های ضروری برای دفاع از عملکرد خود مقابل طراحان استیضاح را پیش‌بینی نکرده بود. به همین دلیل بود که ایشان نتوانست نمایندگان را قانع کند و با رأی عدم اعتماد مواجه شد. جلسه استیضاح فرصت خوبی بود تا آقای همتی به بازار یا مردمی که دغدغه معیشت دارند این پیام یا آگاهی را منتقل کند که برنامه او برای رفع این دغدغه‌ها چیست.
به عبارت دیگر، انتظار ما دفاع کارشناسانه وزیر سابق اقتصاد از سیاست‌های خود و توضیح دقیق چرایی گرانی‌ها بود. استیضاح حتی اگر در مرحله اول و هنگام اعلام وصول دلایل سیاسی داشته باشد، روز استیضاح مسأله سیاسی نبود و قاطبه نمایندگان به دلایل اقتصادی رأی دادند و در این مرحله نوع دفاع، اظهارات و توضیحات وزیر می‌توانست بسیار مؤثر باشد.
هیچ‌کدام از نمایندگانی که رأی اعتماد خود به آقای همتی را پس گرفتند، منکر این واقعیت نیستند که تحریم‌ها بر اقتصاد کشور تأثیر دارد، اما انتظار نمایندگان از دولت و وزیر اقتصاد این بود که باوجود همه این مشکلات بهتر عمل کنند. ما معتقدیم بانک مرکزی هم باید نقش خود را در این مسأله پذیرفته و با اصلاح سیاست‌ها و رویکرد‌های خود درباره نوسان‌های بازار پاسخگو باشد.
احمدآریایی نژاد؛ نماینده مردم ملایر
اشکال آقای همتی این بود که برنامه خود را مشخص نکرد و معلوم نبود که برای حوزه‌های مختلف چه برنامه یا تدابیری دارد. به این ترتیب طبیعی بود که نمایندگان هم قانع نشوند و به کسی که از نظر آنان برنامه خاصی برای مواجه شدن با چالش‌های اقتصادی ندارد، رأی اعتماد دوباره ندهند. بویژه اینکه بخش قابل توجهی از نمایندگان حتی تا لحظه آخر هم درباره اینکه چه رأیی بدهند تردید داشتند. اما درنهایت هیچ چیز به اندازه استدلال‌های خود آقای همتی زمینه را برای برکناری ایشان فراهم نکرد. در این میان همگان باید توجه داشته باشند که دلیل اصلی استیضاح نارضایتی مردم و به همراه آن سوء مدیریت تیم اقتصادی دولت بود.
هرچند خود من موافق استیضاح آقای همتی بودم، باوجود این معتقدم ما زمان ۶ ماهه گذشته را از دست دادیم. حالا هم در شرایط جدیدی که ایجاد شده، امیدواریم دولت چهره بهتری را برای تصدی این وزارتخانه معرفی کند و در این مسیر حتماً به ظرفیت‌های علمی و نخبگانی کشور در حوزه اقتصاد توجه داشته باشد. از ابتدا انتخاب آقای همتی برای وزارت اقتصاد اشتباه بود و حالا امیداریم فردی برای این وزارتخانه معرفی و انتخاب شود که همت خود را صرف حل مشکلات با نگاه از درون بکند.
علیرضا نثاری؛ نماینده نهاوند و عضو کمیسیون عمران
در دو ماه گذشته بار‌ها و بار‌ها نمایندگان در کمیسیون‌های مختلف مجلس در جلساتی که با حضور وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی برگزار می‌شد، درباره نگرانی‌های خود نسبت به نوسان‌های بازار و وضع اقتصادی مردم صحبت کردند. همه نمایندگان به دنبال آرامش و تثیبت قیمت‌ها بودند و هیچ دغدغه دیگری غیر از حل مسائل سیاسی نداشتند. اما در مقابل همه این مسائل و مشکلاتی که نمایندگان مطرح می‌کردند، هیچ گاه ما صحبت علمی یا اظهارات کارشناسی از طرف وزارت اقتصاد نشنیدیم که برای نمایندگان قانع کننده باشد. نمایندگان صرفاً دنبال یک جواب قانع کننده بودند تا بعداً بتوانند به موکلان خود توضیح بدهند که چرا دوباره به سیاست‌های آقای وزیر اعتماد کردند. اما چون چنین چیزی از ایشان و وزارت اقتصاد شنیده نشد، در نهایت استیضاح ایشان در مجلس رأی آورد.
امروز همه ما امیدواریم که به‌زودی شاهد پایان یافتن آشفتگی‌ها باشیم. در این بین از شخص آقای پزشکیان که او را انسانی صادق و عادل می‌دانیم، انتظار داریم تا زمان مشخص شدن وزیر جایگزین، خودشان سکان اجرای سیاست‌های اقتصادی کشور را برعهده بگیرند و با مدیریت عالیه خود، دست‌کم از افزایش نرخ کالا‌های اساسی جلوگیری کنند. انتظار دیگر ما انتخاب وزیر اقتصادی است که بتواند با تعهد خویش، شرایط اقتصادی را مدیریت کرده و مانع تداوم آشفتگی‌ها شود.
برخی‌ها از اثر رأی عدم اعتماد مجلس به وزیر اقتصاد بر رویکرد وفاق ملی می‌پرسند. باید توجه داشت که هنگام معرفی کابینه به مجلس، نمایندگان همراهی خود را با رویکرد وفاق نشان دادند. بر همین اساس بود که وزرای راه و شهرسازی یا اقتصاد که نمایندگان نظر مثبت چندانی روی آنان نداشتند، باز هم از مجلس رأی اعتماد گرفتند. اما وفاق راهبردی دوجانبه است، به این معنی که اگر مجلس همراهی کرد، دولت هم باید پاسخ مثبتی به این همراهی بدهد. البته باید اشاره کرد که نمایندگان بر این واقعیت اذعان دارند که همه مشکلات اقتصادی ناشی از مدیریت وزارت اقتصاد و شخص وزیر نیست.
اما اگر نمایندگان در جلسه استیضاح هم سخنی درباره وجود یک برنامه زمان‌بندی شده برای مدیریت بازار و ثبات قیمت‌ها از ایشان می‌شنیدند، قطعاً به گونه دیگری به ایشان رأی می‌دادند. اما این سخن شنیده و این برنامه دیده نشد و نمایندگان چاره‌ای جز حرکت بر مسیر خواست مردم نداشتند. باوجود همه اینها، آنچه همه باید توجه داشته باشند این است که مسیر وفاق از سوی مجلس و با این رأی مخدوش نشده است و رویکرد وفاق همچنان باید از سوی دولت و مجلس دنبال شود.
