آتش‌بس اخیر در غزه، علی‌رغم کاهش موقت رنج‌ها و آزادی گروگان‌ها، یک مصالحه شکننده و کوتاه‌مدت است که نتوانسته راه‌حلی برای بحران‌های ساختاری ارائه دهد. آسیب‌های شدید انسانی و زیرساختی غزه، سیاست‌های تهاجمی اسرائیل و فشار‌های داخلی بر نتانیاهو، احتمال ازسرگیری جنگ را افزایش داده‌اند. همچنین، روابط ترامپ و نتانیاهو و ملاحظات سیاسی آمریکا، آینده صلح پایدار را پیچیده‌تر کرده است.
فرارو- پل پیلار کارشناس ارشد حوزه امنیت ملی و عضو سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا.
به گزارش فرارو به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، توافق آتش‌بس در نوار غزه، هرچند گامی کوچک، می‌تواند تسکینی هرچند اندک برای رنج‌های عظیم مردم آن سرزمین طی ۱۵ ماه گذشته تلقی شود. حملات نظامی اسرائیل به غزه منجر به مرگ بیش از ۴۶،۶۰۰ نفر شده است. با این حال، برآورد‌های رسمی ممکن است واقعیت تعداد جان‌باختگان را بیش از ۴۰ درصد کمتر نشان دهند. اکثر قربانیان زنان، کودکان و سالخوردگان بوده‌اند.
این در حالی است که آسیب‌های ناشی از ادامه عملیات نظامی همچنان باقی است. شمار زخمیان از ۱۱۱،۲۶۵ نفر فراتر رفته و بسیاری از آنان به معلولیت‌های دائمی دچار شده‌اند. این وضعیت در شرایطی رخ داده که اسرائیل سیستم بهداشت و درمان نوار غزه را تا حد زیادی ویران کرده است.
یکی از مفاد توافق، الزام اسرائیل به ورود تعداد بیشتری از کامیون‌های حامل کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه است. از دیگر نتایج آن می‌توان به آزادی تعدادی از گروگان‌های اسرائیلی که حماس در حملات اکتبر ۲۰۲۳ اسیر کرده بود، اشاره کرد. همچنین صد‌ها فلسطینی که اسرائیل در زندان‌های خود نگاه داشته، آزاد خواهند شد. بسیاری از این فلسطینیان، حتی بدون اتهام رسمی یا محاکمه، برای مدت طولانی در بازداشت نگه داشته شده‌اند، شرایطی که آنها را نیز به‌نوعی گروگان تلقی می‌کند.
با وجود این اقدامات مثبت، در توافق اخیر زمینه چندانی برای امید به پیشرفت قابل توجه در مسیر صلح و ثبات در منطقه دیده نمی‌شود. اگرچه توقف عملیات نظامی می‌تواند از شدت رنج‌های آنی بکاهد، اما جبران آسیب‌های گسترده‌ای که نوار غزه را به یک بیابان تقریباً غیرقابل سکونت بدل کرده است، از توان این توافق خارج است. گزارش‌ها حاکی از آن است که این توافق شامل عقب‌نشینی اسرائیل از مراکز پرجمعیت و کریدور نتساریم می‌شود و به طور اصولی به خانواده‌های ساکن شمال غزه امکان بازگشت به خانه‌هایشان را می‌دهد. اما برای بسیاری از این خانواده‌ها، آنچه بازمی‌گردند چیزی جز ویرانه نخواهد بود.
این توافق‌نامه بیشتر یک استراحت موقت محسوب می‌شود. آتش‌بس شش‌هفته‌ای است و هر گونه تمدید آن مشروط به موفقیت مذاکرات بعدی است. همچنین طرح‌هایی برای مراحل دوم و سوم پیشنهاد شده‌اند که شامل آزادسازی بیشتر گروگان‌ها از هر دو طرف، عقب‌نشینی گسترده‌تر نیرو‌های اسرائیلی و اجرای یک برنامه بازسازی است. با این حال، این طرح‌ها هنوز در حد پیشنهاد و هدف باقی مانده‌اند و به توافق نهایی نرسیده‌اند. به عبارت دیگر، مذاکره‌کنندگان به یک توافق کوتاه‌مدت رسیده‌اند و مسائل پیچیده‌تر را به آینده سپرده‌اند.
در حال حاضر، دلایل زیادی برای خوش‌بینی نسبت به موفقیت مذاکرات آتی یا جلوگیری از آغاز مجدد بمباران‌ها وجود ندارد. حماس به حدی آسیب دیده است که احتمالاً رهبری آن تمدید بی‌پایان آتش‌بس را به سود خود می‌داند، اما همچنان از دادن تمامی گروگان‌های اسرائیلی باقی‌مانده بدون دریافت امتیازات بیشتر از سوی اسرائیل خودداری خواهد کرد. موانع عمده برای تمدید آتش‌بس در سمت اسرائیل وجود دارند، جایی که روند‌های سیاسی و سیاست‌گذاری به سمت ادامه بی‌پایان جنگ تمایل دارند.
بنیامین نتانیاهو به دلایل شخصی و سیاسی تمایل دارد که جنگ ادامه یابد. ادامه جنگ او را از مواجهه کامل با پیامد‌های اتهامات فساد و تحقیقات رسمی در مورد شکست‌های سیاستی که به حمله حماس در اکتبر ۲۰۲۳ منجر شده است، معاف می‌کند. همچنین، قدرت نتانیاهو به حمایت راست‌گرایان افراطی وابسته است، افرادی که تنها راه‌حل برای غزه را نابودی کامل جامعه فلسطینی می‌دانند.
یکی از برجسته‌ترین چهره‌های جناح راست افراطی، ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی، اعلام کرده که به دلیل مخالفت با آتش‌بس، ممکن است دولت را ترک کند. نتانیاهو احتمالاً فکر می‌کند که می‌تواند از طریق تقویت حمایت عمومی ناشی از بازگشت برخی گروگان‌های اسرائیلی و دستیابی به تفاهم‌های خصوصی با بن‌گویر و هم‌پیمان افراطی دیگرش، وزیر دارایی بتسلئل اسموتریچ، این فشار‌های متناقض را مدیریت کند. بخشی از هر تفاهم احتمالی این خواهد بود که پس از یک آتش‌بس موقتی و بازگرداندن برخی گروگان‌ها، حمله نظامی اسرائیل به غزه از سر گرفته شود. تجدید حمله ممکن است پس از انقضای آتش‌بس شش‌هفته‌ای و شکست مذاکرات پیرامون مراحل دوم و سوم رخ دهد، یا ممکن است اسرائیل به بهانه‌هایی برای از سرگیری حمله در زمانی زودتر دست یابد. نتانیاهو پیشینه‌ای طولانی در نقض توافقات بین‌المللی دارد.
اگرچه هر دو طرف در مذاکرات طولانی‌مدت غزه سعی خواهند کرد داستان را به نفع خود بپیچند، تغییر موضعی که امکان رسیدن به توافقی را اکنون فراهم کرده، اما در چند ماه پیش امکان‌پذیر نبود، عمدتاً از جانب اسرائیل رخ داده است. نتانیاهو بار‌ها تأکید کرده بود که برای پایان جنگ در غزه باید حماس نابود شود. مذاکره با کسی که شما برای نابودی‌اش قسم خورده‌اید همیشه تناقض‌آمیز بوده، اما اکنون دولت نتانیاهو توافقی را با حماس انجام داده که به هیچ وجه نابود نشده است.
سیاست‌های داخلی آمریکا، روابط اسرائیل و آمریکا، و تغییر قریب‌الوقوع دولت در واشنگتن، موضع اسرائیل را توضیح می‌دهند. سناریویی که در حال رخ دادن است، آخرین فصل از اتحاد سیاسی بین نتانیاهو و دونالد ترامپ و همچنین اتحاد راست‌گرایان اسرائیل و حزب جمهوری‌خواه است.
نتانیاهو با نگه داشتن جنگ غزه در حال جوشیدن، به ترامپ — نامزد مورد علاقه‌اش در انتخابات آمریکا — کمک کرد و بدین ترتیب شانس دموکرات‌ها را کاهش داد و سپس، پس از انتخاب ترامپ، پیش از آنکه ترامپ به سمت ریاست‌جمهوری برود، دیگ جوشان را از روی اجاق برداشت. این سناریو شباهت زیادی به توافق ویلیام کیسی با ایران دارد که گروگان‌های آمریکایی را تا پس از شکست جیمی کارتر در انتخابات ۱۹۸۰ نگه داشت.
اعلامیه ترامپ هفته پیش مبنی بر اینکه «همه جهنم به پا خواهد شد» اگر حماس گروگان‌های اسرائیلی را آزاد نکند، بعید است که مواضع مذاکره‌کنندگان را تغییر دهد، چرا که جهنم به‌طور کامل توصیفی از وضعیتی است که همه مردم غزه، از جمله حماس، در آن زندگی می‌کنند. با وجود این واقعیت و تلاش دولت بایدن برای گرفتن اعتبار در مورد توافق آتش‌بس، ترامپ قادر خواهد بود ادعا کند که او کسی است که این توافق را به نتیجه رسانده است.
این احتمال وجود دارد که جنگی که دوباره در غزه آغاز خواهد شد، در چند هفته آینده به مشکلی برای ترامپ تبدیل شود، همان‌طور که برای بایدن بود. اما دو عامل اصلی ترامپ را به این سمت سوق می‌دهد که فشاری به دولت اسرائیل وارد نکند تا از تجدید ویرانی و پاکسازی قومی در غزه جلوگیری کند. یکی رابطه ترامپ با پایگاه سیاسی داخلی‌اش، یعنی مسیحیان انجیلی است که از بسیاری از اقدامات اسرائیل به‌طور بی‌قید و شرط حمایت می‌کنند. دیگری این است که متحدش، نتانیاهو، با مدیریت مذاکرات آتش‌بس، لطف بزرگی به ترامپ کرده و اکنون ترامپ مدیون اوست.
این چشم‌انداز برای ماه‌های پیش‌رو تأکید می‌کند که توافق آتش‌بس جدید هیچ راه‌حلی برای درگیری‌های طولانی‌مدت در بخش غزه جهان نخواهد داشت، تا زمانی که ساکنان غزه و دیگر فلسطینی‌ها از حق تعیین سرنوشت خود محروم شوند.
