روز برای آن‌ها دیگر پیام یک‌روز تازه نیست، نوید ملال است. روز، دیگر نه از ساعتی معمول، که از ساعت چهار، چهارو ۳۰دقیقه صبح آغاز می‌شود. کارمندان بسیاری از ادارات و سازمان‌های دولتی و بانک‌ها از ۱۶ خردادماه، با نارضایتی بیشتری به محل کار می‌روند و در همین مدت با افزایش کرایه تاکسی‌های اینترنتی و مهدهای‌کودک مواجه شده‌اند.
به گزارش هم میهن، آن‌ها که از حومه‌های‌شهر به تهران می‌آیند، دردسر رفت‌وآمد دارند و باید از ساعت سهونیم، چهار صبح از خانه خارج شوند و آن‌ها که فرزند خردسال دارند، با ماجرای ساعت شروع‌به‌کار مهدکودک‌ها، سرگردان شده‌اند. خواب‌آلودگی و خستگی کارمندان، اما در همین ۱۲-۱۰ روز گذشته، مدیران را کلافه کرده و گزارش‌هایی درباره بالا رفتن درصد خطای کارمندان‌شان دریافت کرده‌اند؛ کارمندان بانک در این وضعیت بیشترین آسیب را دیده‌اند.
مجلس تصمیم‌گیری کرد و دولت اجرا. با تصمیم مجلس از ابتدای فروردین‌ماه امسال، ساعت‌ها تغییر نکرد و درنهایت با تصویب هیئت‌وزیران ساعت کاری ادارات از ۶ صبح تعیین شد؛ ساعت کاری که ظاهرا تا ۱۵ شهریورماه اعمال می‌شود. این اختیاری بود که مجلس به دولت داد و درنهایت دولت به هیئت‌وزیران اجازه داد مطابق ماده (۸۷) قانون مدیریت خدمات کشوری نسبت به تنظیم ساعت کار ادارات، سازمان‌ها و مراکز تابعه اقدام کند.
زمزمه‌های تغییر ساعت کار ادارات در تابستان موضوعی بود که از اواخر فروردین‌ماه، شنیده شد. آن‌زمان سخنگوی صنعت برق کشور اعلام کرد که براساس مصوبه هیئت‌دولت، ساعت کار ادارات در زمان اوج مصرف برق یعنی پانزدهم خردادماه تا پانزدهم شهریورماه، از شش‌صبح تا ساعت ۱۳ خواهد بود. او هدف از این‌اقدام را مدیریت مصرف انرژی در بخش اداری و عمومی کشور اعلام کرده بود. به همین دلیل کار یک‌ساعت زودتر شروع می‌شود و یک‌ساعت زودتر تمام. بعد از آن اواسط خردادماه هم معاون نوسازی اداری اعلام کرد که با این تصمیم جدید، فعالیت ناوگان‌های حمل‌ونقل عمومی و مترو از ساعت ۴:۳۰ صبح خواهد بود.
ساعت شروع‌به‌کار بانک‌ها هم از ۶:۳۰ است و کارمندان باید از ساعت ۶ در محل کارشان باشند: «تمام دستگاه‌های اجرایی ستادی مکلف به اجرای ساعت کاری از ۶ صبح تا ۱۴:۴۵ هستند تا سقف ۴۴ ساعت مشخص‌شده مطابق قانون مدیریت خدمات کشوری رعایت شود. فقط دستگاه‌هایی که ۶ روز در هفته خدمت ارائه می‌کنند، انتهای ساعت کاری را می‌توانند با رعایت میزان قانونی، متغیر کنند.» تنها چند روز از اجرای این طرح می‌گذشت که انتقاد‌ها بالا گرفت و صدای اعتراض کارمندان بلند شد.
مجموع این اتفاقات سبب شد تا در جلسه هیئت وزیران که ۲۴ خردادماه برگزار شد، معاون اول رئیس‌جمهوری از سازمان امور اداری و استخدامی کشور درخواست کند با همکاری وزارت نیرو، به انتقادات مطرح توجه و تصمیمات لازم را در جهت اصلاح این طرح بگیرند.
کارمندان در همین مدت کوتاه، با چالش‌های زیادی مواجه شده‌اند. سمیرا، بیش از ۹ سال است که در یکی از بانک‌های خصوصی کار می‌کند. او قبلا ساعت ۶:۳۰ از خانه خارج می‌شد و به محل کارش در خیابان جردن می‌رسید و حالا باید ساعت ۴:۳۰ بیدار شود و ساعت ۵ در خیابان باشد.
با اینکه ساعت کاری باید تا یک‌ظهر تمام شود، اما آن‌ها تا حدود ساعت ۴ بعدازظهر هم در بانک می‌مانند و به گفته او، این تغییر ساعت، کمکی به کاهش مصرف انرژی نکرده است: «کار بانک مانند اداره نیست، ما تا پایان کار مشتری باید در بانک بمانیم و به همین دلیل خیلی وقت‌ها زمان طولانی‌تری در بانک به‌سر می‌بریم. کولر گازی و سیستم‌ها از حدود ساعت ۵ صبح روشن می‌شود تا ساعت ۴ و ۵ بعدازظهر، درحالی‌که قبلا روشن کردن سیستم‌ها یکی، دو ساعت دیرتر صورت می‌گرفت؛ بنابراین این اقدام تاثیر زیادی در کاهش مصرف برق و انرژی نداشته است.»
اینها تمام مشکلات کارمندان بانک نیست، به گفته سمیرا و همکارانش، یکی از دغدغه‌ها، رفت‌وآمد است به‌ویژه اینکه صبح‌ها اگر وسیله شخصی نداشته باشند، باید مدت‌ها منتظر تاکسی اینترنتی بمانند و این مسئله منجر به افزایش هزینه‌های رفت‌وآمدشان شده است: «وقتی صبح ساعت ۵ از خانه بیرون می‌روم تاکسی پیدا نمی‌کنم، به‌همین‌دلیل مجبور می‌شوم از تاکسی اینترنتی استفاده کنم. اما گرفتن تاکسی هم آن‌موقع صبح خیلی سخت است، ساعت ۵ درخواست می‌زنم ساعت ۵:۴۰ پیدا می‌شود.
در هفته گذشته یک‌بار با این تاکسی‌ها آمدم و هزینه یک مسیر ۷۰ هزار تومان شد. نمی‌توانم هرروز این هزینه را پرداخت کنم.» کارمندان می‌گویند تاکسی‌های اینترنتی قیمت‌های آن‌موقع صبح را بالا برده‌اند؛ آن‌ها خوابآلودند و نمی‌توانند خودشان را به تاکسی‌های خطی و مترو برسانند و برای رسیدن به‌موقع به محل‌کار ناچارند از این تاکسی‌ها استفاده کنند.
تنش‌های کارمندان بانک، اما به اینجا ختم نمی‌شود. سمیرا می‌گوید که آن‌ها ساعت ۶ کارشان را شروع می‌کنند درحالی‌که شرکت‌ها و مشتریان از ساعت ۸ مراجعه می‌کنند و بازه زمانی‌ای که آن‌ها با بیشترین میزان کار مواجه‌اند، دقیقا مانند گذشته است؛ یعنی بین ساعت ۹ تا یک ظهر است و این مسئله فشار زیادی به آن‌ها وارد می‌کند: «ما کاری که باید در ۸ ساعت انجام دهیم، حالا باید در ۴ یا ۵ ساعت انجام دهیم. گاهی‌اوقات مشتری ساعت یک مراجعه می‌کند با کلی کار و ما باید تا چندین‌ساعت در شعبه بمانیم تا کارش را تمام کنیم. ازسوی‌دیگر بین ساعت کاری ما و شرکت‌ها تفاوت ایجاد شده است. ما زودتر شروع‌به‌کار می‌کنیم و آن‌ها دیرتر. تا بخواهند به ما برسند ما باید تعطیل کنیم و عملا کار مشتریان روی زمین مانده است.»
کارمندان بانک می‌گویند که مردم در ارتباط با این تغییر ساعت دچار آشفتگی شده‌اند و این مسئله خدمات‌رسانی را ضعیف کرده است. آن‌هایی که از شهر‌های اطراف تهران می‌آیند یا فرزند خردسالی دارند مشکلات‌شان دوچندان است. آن‌ها باید زودتر از خواب بیدار شوند و فرزندشان را به مهدکودک ببرند، اما آن‌ساعت از صبح هیچ مهدکودکی باز نیست: «ما همکاری داریم که هرروز دیر به محل کار می‌رسد. چاره‌ای هم ندارد و همیشه باید یکی، دوساعت مرخصی بگیرد. آن‌هایی هم که از شهری مثل کرج می‌آیند همیشه برای رفت‌وآمد با مشکل روبه‌رو بوده‌اند و حالا هم درگیری‌شان بیشتر شده است.»
در یک‌هفته گذشته کارمندان درگیری زیادی با تغییر ساعت کار داشته‌اند، اما حداقل برای کارمندان بانک هیچ چاره‌ای جز پذیرش این شرایط وجود ندارد: «مدیران هم با ما هم‌نظرند، اما چاره‌ای نیست و باید تابع قانون بانک مرکزی باشیم، فرقی نمی‌کند بانک خصوصی باشد یا دولتی؛ باید طبق قانون عمل کنیم. بانک مرکزی می‌گوید که چه ساعتی باید بانک باز شود. شاید موسسه‌های اعتباری اینگونه نباشند، اما بانک‌ها باید طبق قانون بانک مرکزی عمل کنند.»
کارمندان در همین مدت، هر روز را با خستگی به محل کارشان رفته‌اند. کلافه‌اند و می‌گویند که مخصوصا آن‌ها که در بخش مالی فعالیت می‌کنند، باید برای انجام کار کاملا هوشیار باشند، اما خواب‌آلودگی‌ای که این مدت درگیرش بودند درصد خطا را بالا برده است: «یک صفر کم‌وزیاد شود، عواقب سنگینی خواهد داشت.»
آن‌ها می‌گویند که برای اینکه بتوانند ساعت چهار‌ونیم صبح بیدار شوند، باید نهایت ساعت ۱۰ شب بخوابند درحالی‌که سبک زندگی‌ها به این‌صورت نیست و امکان خوابیدن در آن ساعت وجود ندارد.» بااین‌همه آن‌ها می‌گویند که شاید یکی از مزایای این تغییر ساعت، خلوت بودن خیابان‌ها در آن ساعت صبح است.
با اینکه معاون نوسازی اداری گفته بود که ساعت شروع‌به‌کار والدین کارمند، شناور خواهد بود، اما بسیاری از والدین برای نگهداری از فرزندشان در آن ساعت از صبح، دچار مشکل شده‌اند. فرزانه یکی از آنهاست. او در بخش مالی یکی از بانک‌های نیمه‌دولتی کار می‌کند، یک فرزند ۶ ساله دارد که باید هرروز به مهدکودک برود. مدتی است که مادر همسرش در خانه است و تا زمان بازشدن مهدکودک، از او نگهداری می‌کند.
مهدکودک ساعت ۷ باز می‌شود درحالی‌که مادر و پدر ساعت ۶ باید در محل کارشان باشند. مادر می‌گوید که نمی‌داند بعد از رفتن مادر همسرش، چه کسی باید آن دوساعت بچه را نگه دارد. فرزانه می‌گوید که موقعیت کاری‌اش حساس است و در بخش مالی کار می‌کند.
خواب‌آلودگی باعث می‌شود تا خطا رخ دهد: «بانک مثل اداره‌ها نیست. کارمندان بانک از همان صبح زود تا تعطیلی کار، باید با همان کیفیت، خدمات ارائه دهند. یعنی مثل کارمندان ادارات نیستند. بیشتر همکارانم در این‌مدت با جابه‌جایی ساعت کار، گیج و عصبی‌اند و به‌طور مدام گلایه می‌کنند. حتی می‌گویند که به‌طور مکرر دچار خطا می‌شوند.» به‌گفته‌او، کارمندانی که فرزند دارند و باید در مهدکودک نگهداری شوند در این مدت بیشترین دردسر را داشته‌اند.
یکی از آن‌ها خود اوست: «مهدکودک فرزند من در سرای‌محله است که متعلق به شهرداری است. شهرداری این تغییر ساعت را اعمال نکرده به‌همین‌دلیل ساعت کار مهد‌های سرای‌محله همان ۷ صبح است. وقتی ما باید ساعت ۶ ساعت بزنیم، چطور می‌توانیم ساعت ۷ بچه را به مهدکودک ببریم. همکارانی داریم که مجبورند ساعت ۶ با بچه بیایند، ساعت بزنند و دوباره بروند مهدکودک بچه را بگذارند و تمام این‌مدت با استرس برای‌شان می‌گذرد. آن بچه هم به‌جای اینکه کمی بخوابد، باید همراه با پدر و مادرش ساعت چهار‌ونیم از خواب بیدار شود.»
به گفته او، حتی نانوایی ساعت ۷ شروع‌به‌کار می‌کند، اما ادارات و سازمان‌های دولتی ساعت ۶: «شروع‌به‌کار یک‌ساعت زودتر، عملا بی‌فایده است چراکه مشتریان همان ساعت همیشگی که ۹ تا ۱۲ است مراجعه می‌کنند. این ساعت‌ها پیک مراجعه‌کنندگان است. نزدیک ساعت تعطیلی ما که می‌شود، می‌بینیم که بانک پر از مشتری است. ساعت یک در را می‌بندیم، اما تعداد زیادی از مشتریان داخل شعبه هستند و باید کارشان را انجام دهیم و عملا تا ساعت سه در محل کار بمانیم.»
او هم می‌گوید که این وضعیت منجر به کاهش مصرف‌انرژی نشده است: «قبلا کولر از ساعت ۷ کار می‌کرد تا ساعت سهونیم. اما حالا از ساعت ۶ روشن است تا همان ساعت همیشگی.»
به گفته این کارمند بانک، در این وضعیت، خطای کارمندان بالاتر می‌رود: «سال گذشته یک اقدام مشابهی انجام شد، بعد از مدتی مشخص شد یکی از کارمندان که از کرج می‌آمد دچار خطا‌های زیادی می‌شد. او برای اینکه بتواند به‌موقع به محل کار برسد، ساعت سهونیم صبح از خانه بیرون می‌آمد.» یکی دیگر از کارمندان هم می‌گوید که این تغییر ساعت روابط خانوادگی را مختل کرده است. وقتی یکی از زوج‌ها کارمند باشد و دیگری نباشد، یکی از آن‌ها ناچار است برای صبح زود بیدار شدن، زودتر بخوابد و این مسئله روی روابط خانوادگی تاثیر می‌گذارد.
نرگس هم کارمند یکی از دانشگاه‌هاست. او می‌گوید که فرزندش را باید ساعت ۶ صبح به مهدکودک ببرد. قبل از آن شهریه مهدکودک ۷ میلیون تومان بود و حالا به او گفته‌اند، باید دو میلیون تومان دیگر پرداخت کند تا فرزندش را از ساعت ۶ صبح پذیرش کنند.
کارمندان ناوگان حمل‌ونقل عمومی هم در این ماجرا گرفتار شده‌اند. آقای «میم»، راهبر خط ۴ متروست و می‌گوید که آن‌ها قبلا ساعت یک‌ربع به ۵ باید سر کار حاضر می‌شدند و از ساعت ۵:۳۰ کارشان را شروع می‌کردند، اما حالا باید یک‌ربع به ۴ سر کار باشند. اولین سرویس‌شان ساعت ۴:۳۰ است و این مسئله کارمندان مترو را دچار چالش کرده است: «همه درگیر این زود بیدارشدن شده‌اند. ساعت کاری از ۶ شروع می‌شود و ما باید مردم را به محل کارشان برسانیم. آن ساعت، اما زمان استراحت شب است، همه کارمندان خوابآلودند، چراکه ساعت‌هایی که بدن نیاز به استراحت دارد، باید بیدار شود و یک فعالیت جدی را انجام دهد.»
به گفته او از خردادماه که این طرح اجرا شد، از ساعت ۴:۳۰ مسافران از راه می‌رسند و مترو فعال است، البته خط‌ها شلوغ نیست چراکه این طرح شامل تمام کارمندان نشده است. هرچند خط ۴ یکی از خط‌های شلوغ به‌شمار می‌رود. او می‌گوید که راهبران قطار مترو شیفت‌های مختلفی دارند که برخی ۱۲ ساعته و برخی ۹ ساعته است. شروع روز از نیمه‌های شب، کل روزشان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند میزان خطا را بالا ببرد.
حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس است. او نسبت به تصمیم‌گیری‌ها بدون در نظر گرفتن جوانب و پیامد‌های اجتماعی آن، انتقاد می‌کند و به هم‌میهن می‌گوید که بیشتر سیاست‌گذاری‌ها بدون پشتوانه مطالعاتی صورت می‌گیرد.
به‌گفته‌او حتی از تجربه‌های قبلی استفاده نمی‌شود: «نزدیک ۲۰۰ کشور در دنیا درگیر مسئله مصرف انرژی هستند. باید یک‌تیم کارشناسی وجود داشته باشد و این مسئله را بررسی کند. یعنی قبل از اینکه تصمیمی گرفته شود، باید تبعات آن بررسی شود و کار ارزیابی تاثیرات اجتماعی آن صورت گیرد.
باید تیمی متخصص وجود داشته باشد و تاثیر اقدامات و تصمیم‌گیری‌ها روی ادارات و اصناف و رانندگان تاکسی و مترو و نگهبانان و حتی نیرو‌های انتظامی و نظامی را مورد بررسی قرار دهد. باید مطالعه شود که آیا راه دیگری وجود ندارد و آیا منطقی است چنین تصمیم‌هایی گرفته شود که تا این میزان روی زندگی مردم تاثیرگذار باشد؟ تجربه نشان می‌دهد که معمولا برای تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها چنین اقداماتی صورت نمی‌گیرد.»
این جامعه‌شناس می‌گوید که حکمرانان پیشنهادی می‌دهند بدون اینکه جوانب‌اش سنجیده یا به بحث گذاشته شده باشد. یعنی اساسا مشارکت‌های گروهی برای تصمیم‌گیری‌ها جلب نمی‌شود. درحالی‌که برای تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌هایی که با زندگی مردم ارتباط دارد، باید از انجمن‌های جامعه‌شناسی و روانشناسی، اتحادیه کارمندان و اصناف و... هم نظرسنجی شود، بعد تصمیم‌گیری شود. جالب است که اول تصمیم می‌گیرند و بعد که عواقب‌اش مشخص می‌شود، کاسه چه‌کنم دست‌شان می‌گیرند. درحالی‌که به‌راحتی می‌توان از تجربه کشور‌هایی مثل ترکیه، انگلستان، مالزی و... استفاده کرد.
به اعتقاد ایمانی جاجرمی، وقتی جوانب تصمیم‌گیری‌ها سنجیده می‌شود، درصد خطا و هزینه‌های اجرای نادرست هم کمتر می‌شود و در مقابل سیاست‌گذاری مسئولان اعتبار پیدا می‌کند. وقتی این اتفاق نمی‌افتد هم هزینه‌ها و خطا‌ها بالا می‌رود، هم مسئولان بی‌اعتبار می‌شوند: «شما هرتصمیمی که بگیری یک تعداد برنده و بازنده دارد. این مسئله یک دانش است، به‌هرحال برنده‌ها طرفدار هستند، اما بازنده‌ها حتی خبری از این تصمیم‌گیری‌ها ندارند و عملا غافلگیر می‌شوند. ضعف مطالعاتی و بی‌پشتوانه بودن تصمیمات، همچنین ارزیابی نکردن تاثیرات اجتماعی، این مشکلات را به‌وجود آورده است. این نشان‌دهنده کیفیت پایین تصمیم‌گیری‌ها در ارکان اداری کشور است.»
این جامعه‌شناس می‌گوید که نگاه عموم سیاست‌مداران به جامعه، مکانیکال است، درحالی‌که جامعه یک پدیده پیچیده، زنده و غیرقابل پیش‌بینی است. به همین دلیل است که دانشگاه راه‌اندازی می‌شود، مهندس مشاور و... استخدام می‌شود تا میزان هزینه‌های تصمیم‌گیری‌ها کم و اعتبار و کارایی آن‌ها بالا رود.
همه اینها درحالی‌است که همین مسائل بدیهی، نادیده گرفته می‌شود. به گفته او، تصمیم‌هایی مانند همین سحرخیزی اجباری کارمندان، تبعات دیگری دارد، مثل بالا بردن قیمت مهدکودک‌ها، فشار روی حمل‌ونقل عمومی و دردسر و گرفتاری کارمندان. مسئله‌ای که وجود دارد این است که تصمیم‌گیری‌ها مشارکتی نیست: «برای یک مشکل فقط یک راه‌حل وجود ندارد، حداقل ۱۰ تا ۱۵ راه‌حل برای هر مشکل می‌توان در نظر داشت و بهترین آن را انتخاب کرد، اما این شکل از اداره امور در کشور ما دیده نمی‌شود.»
به اعتقاد او، تغییر ساعت کار کارمندان، وارد کردن شوک به زندگی آنهاست، کارمندان به یک نظم خو گرفته و خودشان را تنظیم کرده‌اند. زندگی مدرن، پیچیده است و صد‌ها متغیر برای آن وجود دارد، افراد تعادل نسبی با آن برقرار کرده‌اند و در این وضعیت تصمیم‌گیری برای زندگی مردم، بسیار مهم است: «نمی‌توان به این راحتی درباره زندگی افراد تصمیم‌گیری کرد. عقب کشیدن ساعت سیاستی بود که جامعه خودش را با آن تنظیم کرده بود و مشکلات‌اش هم کمتر بود. حالا، اما بحث بر سر کاهش مصرف انرژی است درحالی‌که من خیلی از استدلال‌هایی که درباره آن می‌شود را قبول ندارم و باید دید که پشتوانه تحقیقاتی آن چه بوده است.
تصمیماتی که گرفته می‌شود نپخته است. از‌آن‌سو هم مسئولان وقتی می‌بینند اجرا مشکل داشته است، یا تصمیم را لغو می‌کنند یا از آن چشم‌پوشی می‌کنند. این مسئله کیفیت اداره امور و اعتبار تصمیم‌گیری‌ها را پایین می‌آورد.»
در سال ۱۴۰۰ مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرد که در آن به دیدگاه مخالفان تغییرساعت اشاره کرده بود. در بخشی از این گزارش آمده: «آمار مصرف انرژی کشور‌های مختلف در داده‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که میزان مصرف انرژی کشور‌هایی مثل آلمان، جمهوری چک، یونان و شیلی روند افزایشی دارند و اجرای تغییرساعت را نمی‌توان عاملی برای پایین آوردن میزان‌مصرف برشمرد. آلمان به‌عنوان عمده‌ترین تولیدکننده انرژی تجدیدپذیر اخیرا در میان کشور‌های اروپایی اجراکننده طرح تغییر ساعت، پیشنهاد بازنگری آن را مطرح کرده است.
نکته قابل‌توجه در نظام تأمین برق این کشور این است که در آلمان پیکسایی یا جابه‌جایی بار شبکه به‌واسطه تغییر ساعت اهمیت چندانی ندارد و در سال ۲۰۱۷، بیش از ۳۸ درصد از منابع تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است.» بااین‌همه، اما براساس گزارش مرکز پژوهش‌ها، مطالعه‌ای در سال ۱۳۹۷ نشان داده که بررسی‌های انجام‌شده روی منحنی بار ۲۴ساعته کل کشور طی سال‌های ۱۳۹۳ الی ۱۳۹۷، مشخص می‌کند که به‌طور متوسط حدود ۴ درصد از مصرف برق در شش‌ماه نخست سال از محل اجرای این طرح صرفه‌جویی شده که معادل ۱۳۰ میلیون کیلووات‌ساعت است.
کارشناسان انرژی، اما درباره تاثیر این تصمیم‌گیری‌ها بر کاهش مصرف انرژی اختلاف‌نظر دارند. یکی از آن‌ها که نخواست نام‌اش در این گزارش بیاید می‌گوید که اوج مصرف‌انرژی از ساعت ۱۱ تا ۵ بعدازظهر است و اگر بتوان در این‌مدت میزان مصرف را کاهش داد، انرژی زیادی صرفه‌جویی می‌شود؛ بنابراین تعطیلی زودهنگام ادارات می‌تواند به این موضوع کمک کند.
به گفته او برخی از مسئولان می‌گویند که این تصمیم‌گیری‌ها منجر به کاهش مصرف انرژی شده، شاید هم در جایی حرف‌شان درست باشد، چراکه در اوج مصرف، نیروگاه‌های حرارتی افت تولید را به‌دلیل افزایش حرارت تجربه می‌کنند و این اقدامات می‌تواند به این مسئله کمک کند. بااین‌همه این کارشناس معتقد است که جلووعقب‌کشیدن ساعت‌ها تصمیمی است که در مجلس گرفته شده و یک ناهماهنگی ایجاد کرده و تبعات آن به این شکل خودش را نشان داده است.
به‌هرحال مسئولان وقتی هم خبر از کاهش مصرف می‌دهند مشخص نیست استنادشان به چه آماری است یا اساسا چطور این کاهش‌مصرف را اندازه‌گیری کرده‌اند. به اعتقاد او برای کاهش مصرف، باید نظام تعرفه و قیمت‌گذاری به شیوه درستی اعمال شود. در کشور‌های دیگر این اتفاق صورت گرفته است. یعنی تعرفه‌گذاری به‌نحوی‌است که به‌نفع مصرف‌کننده نیست که مصرف زیادی داشته باشد. به‌هرحال اصلاح نظام تعرفه، مسئله مهمی است، اما تبعات اجتماعی زیادی دارد که شاید حاکمیت خیلی تمایلی به اجرای آن نداشته باشد.
سفر به دژهای باستانی ایران؛ حیرتانگیزترین قلعههای تاریخی ایران که باید ببینید 
۱۰نگرانی بیمورد که بعدها میفهمید ارزشش را نداشت! 
چطور مینیمالیسم را به بخشی از سبک زندگی خود تبدیل کنیم؟ 
زیباترین بنادر جنوبی ایران برای گردش و خرید ارزان در فصل سرما 
چرا کلاچ خودرو سفت می‌شود؟ چگونه آن را نرم کنیم؟ 
قطع رابطه با بینظمی به روش مینیمالیستها؛ ۸ حقه ضروری برای منظم کردن خانه 
