اشتباه دیپلماتیک آقای نماینده ویژه

وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به اعتراض داوود اوغلو، وزير امور خارجه تركيه تاکید کرده که بقایی خود در مورد سخنانش توضیح خواهد داد. این اعترض داوود اوغلو باعث شد تا سفارت ایران در ترکیه باصدور بیانیه ای اعلام کند که سخنان بقایی به طرز صحیحی منعکس نشده است. 

«برخي سايت‌هاي سياسي كه سعي دارند آب را گل‌آلود كنند به ميدان آمده و تلاش می کنند با تكرار خبر غلط منعكس شده اين موضوع را به عنوان يك خطاي ديپلماتيك مطرح كنند.» این سخنان حمید بقایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی در اعتراض به خبری است که دیروز بلافاصله در رسانه‌های ایرانی در سطحی وسیع منتشر شد. 

در حالی که « نخستین گاف بقایی در سمت جدیدش» به تیترنخست بسیاری از رسانه‌ها و سایت های ایرانی تبدیل شد رئیس سازمان میراث فرهنگی که به تازگی به عنوان نماینده ویژه محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور کشورمان در امور آسیا انتخاب شده است اعتقاد دارد سخنانش در مورد نسل‌کشی ارمنی‌ها توسط ترک‌ها به درستی منعکس نشده‌ است. 

با وجود این انکار سخنان نماینده ویژه رئیس‌جمهور در نشست تخصصي تحت عنوان «ايران؛ پل پيروزي» که باهدف بررسی خسارت‌های جنگ جهانی دوم در ایران در تاریخ سوم شهریور ماه بر گزار شده بود دردسرساز شد. حمید بقایی که به همراه اسفندیار رحيم مشایی موضوع پرداخت غرامت جنگ جهانی دوم را به ایران مطرح کرده‌اند در سخنرانی خود برای اثبات سخنانش در مورد حقانیت ایران در بحث پرداخت غرامت به بحث پر‌تنش نسل کشی ارامنه از سوی امپراتوري عثمانی اشاره کرد و گفت:« دولت امپراتوري عثمانی 100سال قبل علیه گروهی از ارمنی‌ها نسل کشی کرد.» شاید اگر بقایی سابقه دیپلماتیک داشت و یا اینکه دیپلماتی پر تجربه بود از خیر این اشاره می‌گذشت. این اشاره کافی بود که وزارت امور خارجه ترکیه خواستار توضیح ایران در مورد اظهارات معاون رئیس جمهور شود.

هر چند که نماینده ویژه رئیس جمهور در گفت و‌گو با خبرگزاری فارس در توضیح این خبر اعلام کرد که وی بدون تحلیل خاصی تنها اشاره‌ای به مناقشه میان ارمنستان و ترکیه کرده است تا از این طریق حقانیت دعوی ایران را در مورد طلب خسارات جنگ جهانی دوم ثابت کند اما این موضوع نشان داد که دیپلماسی عرصه ظریفی است که دیپلمات های نکته‌بین و محتاط می‌خواهد. در این عرصه حتی اشاره های کوتاه برای بیان مواضع از سوی دیپلمات‌ها می‌تواند دردسرساز باشد. به همین دلیل است که اشاره بقایی از سویی با استقبال مطبوعات ارمنی روبه‌رو شد و از سوی دیگر باعث شد احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه از وزارت امورخارجه کشورمان توضیح بخواهد. 

سایت عصر ایران گزارش داد که وزیر امور خارجه ترکیه که این روزها از او به عنوان جانشین اردوغان نام برده می شود به روزنامه حریت گفته است: «به دلیل سخنان معاون رئیس جمهور علاوه بر گفت‌وگوی تلفنی من با منوچهر متکی، سفیر ترکیه در ایران نیز از وزارت امور خارجه ایران توضیح خواسته است.» جالب اینجاست که وزیر امور خارجه کشورمان نیز در پاسخ به اوغلو تاکید کرده که بقایی خود در مورد سخنانش توضیح خواهد داد. این موضع داوود اوغلو باعث شد تا سفارت ایران در ترکیه با صدور بیانیه ای اعلام کند که سخنان بقایی به طرز صحیحی منعکس نشده است. اما این توضیحات نیز باعث نشدند که رسانه های ترک از سخنان بقایی بگذرند.
 
مسئله نسل‌کشی ارامنه در ترکیه تابویی بزرگ است که خط قرمز دیپلماسی آنکارا محسوب می‌شود. به دلیل حساسیت این موضوع بود که محمود احمدی نژاد رئیس جمهور کشورمان در سال 1386 در سفر به ارمنستان در مراسمی که به خاطر یادبود قربانیان نسل کشی ارامنه برگزار شده بود شرکت نکرد. 

بسیاری از این رسانه‌ها از فضا سوءاستفاده کرده و سیاست نزدیکی دولت اردوغان به ایران را نقد کرده اند. به گزارش فارس برخی از رسانه‌های ترک از جمله شبکه NTV اعلام کردند: «اكنون ادعاهاي معاون رئيس‌جمهور موقعيت تركيه را نزد سازمان ملل بسيار تضعيف كرده و مقام رياست‌جمهوري ارمنستان گفتار وي را به عنوان يك سند ديپلماتيك و رسمي از مقامات ايراني به سازمان ملل و سازمان‌هاي مربوطه ارسال كرده و به اين دليل از بقايي تشكر كرده است.» این در حالی است که ایران دیروز دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه را در شهر ارومیه افتتاح کرد. موضوعی که نشان می دهد ایران برای گسترش روابط خارجی با کشورهای همسایه خود مانند ترکیه اهمیت فراوانی قائل است.

مطمئنا این اشاره‌ها ولو با هدف تبیین یک موضوع مانند پرداخت غرامت می تواند تلاش های وزارت امور خارجه را در معرض خطر قرار دهد. به خصوص اینکه در ماه‌های اخیر ترکیه یکی از کشورهای اصلی حامی كشورمان در پرونده هسته ای بوده است و مقامات آنکارا علاوه بر اینکه در تدوین بیانیه تهران نقش مهمی داشته‌اند به قطعنامه تحریمی ایران در شورای امنیت نیز رای منفی دادند و از سوی دیگر به‌رغم فشار ایالات متحده و سفر جان استوارت لوی معاون خزانه داری ایالات متحده برای متقاعد کردن ترک‌ها به همراهی با تحریم ایران، آنکارا از اجرای تحریم‌ها خودداری کرده است. سخنان تحریک‌آمیز می‌تواند مخالفان تقویت روابط ترکیه با ایران را درعرصه داخلی این کشور تقویت کند. به‌خصوص اینکه اگر تا چند روز پیش بقایی به عنوان رئیس سازمان گردشگری و میراث فرهنگی مطرح بود امروز به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور در آسیا نیز مطرح است و به همین دلیل مواضع وی می تواند مورد توجه بسیاری از کشورهای آسیایی ازجمله ارمنستان قرار گیرد و از سویی موجب دلخوری ترک‌ها شود. 

با توجه به اینکه بقایی نماینده ویژه رئیس جمهور است وی باید در انتخاب مواضع و سخنان خود دقت فراوانی داشته باشد. اینجاست که حساسیت‌ها در مورد انتخاب اخیر نمایندگان ویژه رئیس جمهور در مناطق استراتژیک آشکار می شود.