نقد و بررسی «ملاقات خصوصی»؛ عاشقانه‌ای در دل ویرانی

فراروـ ملاقات خصوصی اولین ساخته بلند امید شمس است و بهمن ارک، کارگردان فیلم متفاوت «پوست» یکی از نویسندگان فیلمنامه ملاقات خصوصی است. در ملاقات خصوصی پریناز ایزدیار، هوتن شکیبا، رویا تیموریان و ریما رامین فر همراه با سیاوش چراغی پور، ایمان شمس، امیر حسین بیات، پیام احمدی نیا، نادر فلاح و شیرین آقا کاشانی به تهیه کنندگی امیر بنان به ایفای نقش پرداخته‌اند.

در خلاصه داستان این فیلم آمده است:

پروانه در محله‌ای در حومه شهر تهران صاحب یک عطاری است و خانواده ضعیفی دارد. پدرش در زندان است و به همین دلیل مجبور می‌شود با فرهاد، هم‌بندی پدرش برای برخی امور ارتباط داشته باشد...

 

هوتن شکیبا بعد از اکران فیلم درباره نقش خود در ملاقات خصوصی به خبرنگاران گفت:
«این نقش باتوجه به زیست زندان خیلی از من دور بود. من برای کسب تجربه چندباری به زندان هم رفتم. فکر می‌کردم این مکانی که در آن هستیم، فضای تلخی است و بعد از پایان کار ما هم همچنان این تلخی ادامه دارد. امیدوارم توانسته باشیم بخشی از این فضا را ساخته بسازیم و تاثیرگذار باشیم.»

 

پریناز ایزدیار در مصاحبه خبری درباره نقش خود گفت:
«ممکن است فضای این فیلم کمی ما را به یاد نقش من در فیلم ابد و یک روز بیاندازد، درحالی که شباهت فقط در همین فضا بود و نقش من در ملاقات خصوصی از زمین تا آسمان با نقشم در ابد و یک روز تفاوت داشت؛ زیرا شرایط متفاوتی داشت. ما زمان زیادی درباره این شخصیت گفتگو و تمرین کردیم و بخش زیادی از شکل‌گیری شخصیت من در این فیلم نتیجه تلاش آقای شمس در پروراندن کاراکتر پروانه بود و من شخصا برای نزدیک شدن به این کاراکتر یا ایجاد تفاوت در آن با کاراکتر ابد و یک روز کاری نکردم.»

 

امید شمس کارگردان ملاقات خصوصی درباره اولین ساخته خود می‌گوید:
«همه شخصیت‌های این فیلم در موقعیتی قرار می‌گیرند که متعلق به آن نیستند و حالا همگی در زندان با یکدیگر رو به رو می‌شوند. ما برای پروژه‌ای کاری در زندان‌ها مشغول به کار بودیم و در آنجا شاهد واقعیاتی بودیم که ما را به سمت نگارش این فیلمنامه سوق داد. محله‌ای که در فیلم می‌بینید، محله زندگی خود من بود و، چون من خودم در جنوب تهران بزرگ شدم، دوستان بسیاری داشتم که در زندان بودند و در زیست شخصی خودم شاهد این ماجرا‌ها بودم. با این حال فکر می‌کردیم که کار ما بستری عاشقانه دارد و سعی کردیم از چیز‌هایی که ما را از این فضا دور می‌کند، اجتناب کنیم. این فیلم ماحصل یک کار گروهی بود.»

علی ملاصالحی
«ملاقات خصوصی از دل جریان نوی درام‌های پایین شهری و طبقه فقیری می‌آید که قصه‌های‌شان درام‌هایی است که حول محور مواد مخدر، جرم و جنایت و زندان بیرون آمده است. این آثار تصویری از اجتماعی است که بیش از همیشه ادامه حیاتش را در بن بستی می‌بیند که تنها راه خلاصی از آن در گروی ارتکاب جرم است؛ اما فهیم مقهور این جریان نشده و همین برگ برنده‌اش است. عاشقانه فرهاد و پروانه این فیلم را تا سطح یک داستان انسانی جهان شمول بالا می‌برد. فرهاد (هوتن شکیبا) در تضادی آشکار با آن‌چه در سینمای این سال‌های ایران دیده‌ایم، یک ناظر منفعل یا عنصر خشونت کور نمی‌شود و فیلم با دستاویزی به نام پایان باز بار قضاوت را به دوش تماشاگرش نمی‌اندازد. فیلم‌ساز تا ته خط قبول مسئولیتش می‌رود.

 

این‌جاست که ملاقات خصوصی پوسته تعریف محدود فیلم اجتماعی را می‌ترکاند و از توریسم فلاکت به یک رومانس تاثیرگذار بدل می‌شود و از ویرانه به گلستانی می‌رسد که عشاق آن بعد از سال‌ها عشقی ایرانی را برای مخاطب باورپذیر می‌کنند. پریناز ایزدیار هوشمندانه در بازی‌اش بین یک دختر باهوش و مستقل و یک دختر احساسی و عاشق نوسان می‌کند و شکیبا بین یک کلاه‌بردار و خودخواه و عاشقی از خود گذشته در رفت و آمد است. ملاقات خصوصی پادزهری برای گفتمان مسموم «فیلم اجتماعی» سینمای ایران است. اثری است که نشان می‌دهد در بستر همین اجتماع پر حادثه هم می‌شود رومانس و تعلیق ساخت و برای لحظاتی سینما را خلق کرد.»

 

علی بحرینی
«روی ملاقت خصوصی حساب باز کرده بودم؛ اما نه آنقدر زیاد. در تقسیم‌بندی‌های شخصی‌ام نام این فیلم وارد لیست فیلم‌های لذیذ زندگی من می‌شود. من با تماشای ملاقات خصوصی به اوج لذت رسیدم. در ملاقات خصوصی لحظه‌های بسیاری برای زندگی کردن وجود دارد و من خودم را به این لحظه‌ها می‌سپارم. می‌دانم رابطه فرهاد و پروانه قرار است به جای تلخی برسد؛ اما برایم مهم نیست که چند دقیقه بعد اتفاق بدی خواهد افتاد. امید شمس ما را به نظاره نوعی جدید از عاشقی کردن در عالم سینما دعوت می‌کند، او در معماری رابطه پروانه و فرهاد بی‌نظیر ظاهر می‌شود و فراز و فرود‌های این رابطه دو نفره باورپذیر و دوست داشتنی است. ملاقات خصوصی در این معماری از تمام فیلم‌هایی که به مقوله حاشیه‌نشینی پرداخته‌اند، پیشی می‌گیرد. پایان فیلم را هم بسیار می‌پسندم و آن چهار تلنگر بزرگ به فرهاد من را هم تکان می‌دهد. فرهاد به حیطه آدمیت برمی‌گردد.

 

ملاقات خصوصی قطعا فیلم بی‌اشتباهی نیست و ریشه اصلی اشتباهات این فیلم را در فروع فیلم‌سازی امید شمس می‌دانم، او در اصول برنده شده است. ملاقات خصوصی در تسخیر قدرت و استیصال فرهادی است که شاید فقط با هوتن شکیبا می‌توانست آنقدر کامل و نافذ باشد؛ زیرا هوتن شکیبا بلد است برای هر حرکت و تصمیم فرهاد یک منطق یا بهتر است بگویم حق ایجاد کند. امید شمس و هوتن شکیبا دست فرهاد را گرفته‌اند و او را روی لبه تیغ راه برده‌اند. خوشحالم که هوتن شکیبا بعد از ظلم آشکار هیأت داوران جشنواره سال گذشته فیلم فجر نسبت به بازی‌هایش در فیلم‌های «تی تی» و «ابلق» به غبار نرفت و مسیر را گم نکرد. او سرمایه‌ای بزرگ برای سینمای ماست.»

 

آریا قریشی
«پروانه، شخصیت اصلی فیلم ملاقات خصوصی جایی از فیلم سوالی را مطرح می‌کند که چکیده‌ای از شرایط محیط پیرامون شخصیت‌ها را بیان می‌کند: «این چه دوست داشتنیه که اگر خلاف نکنیم، به هم نمی‌رسیم؟» اولین فیلم بلند امید شمس را می‌توان تلاشی برای درک چگونه زیستن در جهانی بی‌رحم با این ویژگی دانست، جهانی که در آن شخصیت‌ها اشتباهاتی را انجام می‌دهند و تاوان آن اشتباهات تنشی ناگزیر است که برای حل آن تنش و رسیدن به آرامش چاره‌ای جز خطا‌های بیشتر وجود ندارد. ملاقات خصوصی اولین درام اجتماعی سال‌های اخیر سینمای ایران نیست که دنیایی چنین تلخ و مبتنی‌بر تقدیرگرایی منفی را مجسم می‌کند؛ اما این فیلم از یک برگ برنده بزرگ برخوردار است.

 

این بار قرار نیست جبر روزگار به توجیهی برای انفعال و سستی شخصیت‌ها بدل شود و صرفا با چند قربانی رو به رو باشیم که باران بلایا بر سر آن‌ها نازل می‌شود. از نظر اجرایی شروع فیلم یک خرق عادت قابل توجه است. ملاقات خصوصی با وجود داشتن برخی مشکلات نه فقط به عنوان اولین ساخته یک فیلم‌ساز جوان قابل توجه است؛ نشان می‌دهد هنوز می‌توان به الگو‌های تکراری شده نزدیک شد و مسیر تازه‌ای را در دل آن الگو‌ها پیدا کرد. همچینن ملاقات خصوصی ثابت می‌کند که می‌شود تلخی‌ها را با لحنی گزنده نشان داد؛ اما به دام توجیه انفعال شخصیت‌ها نیفتاد. ملاقات خصوصی فیلم قابل احترامی است که هم می‌تواند در چند رشته از مدعیان نامزدی سیمرغ بلورین باشد و هم ما را برای دیدن فیلم‌های بعدی امید شمس کنجکاو می‌کند.»

 

احسان منصوری
«ملاقات خصوصی برگرفته از اتفاقی واقعی است و توان ایجاد یک زاویه جدید و جذاب به مقوله‌ای تکراری را دارد. روند داستان بدیع و درگیر کننده است. فیلم‌نامه در این اثر قدرتمندترین عنصر پروژه است، درحالی که فیلم باید در همه زمینه‌ها سرش را بالا بگیرد.»

 

رضا صائمی
«امید شمس از فیلم کوتاه آغاز کرد و حاصل تجربه اندوزی او تولید فیلم قابل قبولی در نخستین تجربه فیلم بلندش است. ملاقات خصوصی را هم می‌توان ملودرام خانوداگی دانست و هم ژانر زندان البته نه به معنای متعارف ژانری آن. زندانی که در محیط محبوس خود تصویری از جامعه آشفته و آسیب‌پذیر بیرون را بازنمایی می‌کند. تصویری از فقر و اعتیاد و قاچاق و دزدری که همه در ذیل حس حقارت و حسرت‌های ناشی از آرزو‌های از دست رفته آدم‌ها صورت‌بندی می‌شود.

 

اما در دل این همه تلخی و تباهی‌ها رد رنگی از عشق پیدا می‌شود تا زندگی را شیرین کند. این عاشقانه در حبس خود عشق را هم محبوس می‌کند تا مصداقی از این سخن حافظ شود که عشق آسان نمود اول، ولی افتاد مشکل‌ها. فیلم از ریتم و تعلیق آرفینی درستی برخوردار است، با بازی‌های خوب و دیالوگ‌های تاثیرگذار؛ اما اضافاتی دارد که زمان قصه را کش می‌دهد و با چند پایان مواجهه می‌کند. ملاقات خصوصی را باید به لیست کم فیلم‌های خوب جشنواره اضافه کرد.»

 

نغمه خدابخش
«ملاقات خصوصی غافلگیر کننده است. یک فیلمنامه فکر شده و مستحکم دارد. تلخ است و شیرین و شیرین است و گیرنده. تقابل عشق و نفرت است. عاشقانه‌ای است جذاب در دل پلیدی‌ها و حکایت تلخی است از عشقی غیر معمول درست مانند دشتی پر از گل و خار‌هایی لا به لای آن. فضایی که پروانه قصه مدام در آن پرسه می‌زند، سر انگشتانش لطافت گل‌های ظریف را لمس می‌کند و خار‌ها دستش را خراش می‌دهند. گاه سیاه و گاه سفید است، حس آزادی و رهایی دارد و رنج دربند بودن. ملاقات خصوصی یک فرهاد کوهکن دارد که دیوار‌های زندان دست و پای او را بسته‌اند. یک پروانه آزاد دارد در میان گل و گیاه. پروانه‌ای که به عشق فرهادش به چهار دیواری نچسب و نمور راضی می‌شود.»