مسعود میرکاظمی، مدیرعامل سابق اتکا و وزیر پیشین نفت؛ این بار دولت رئیسی در اولین انتصاب‌های خود ریاست «سازمان برنامه‌وبودجه» را برایش کنار گذاشت.
او روز دوم شهریور در اولین جلسه ستاد تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که با حضور معاونان، رؤسای امور و مشاوران این سازمان تشکیل شد، سخن گفت و مسلسل‌وار تعداد زیادی سؤال مطرح کرد: «آیا ما توانسته‌ایم به اهداف برنامه پنج‌ساله برسیم؟ علت این عدم تحقق‌ها چیست؟ اشکال کار کجاست؟ چرا منابع و اثرات آن در جامعه ما کمتر دیده می‌شود؟ آیا در چند سال گذشته توانستیم رشد کنیم؟ چرا رشد نکرده‌ایم؟ آیا نباید آسیب‌شناسی کنیم؟ در ۴۲ سال گذشته شرایط مختلفی مانند افزایش و کاهش قیمت نفت، تحریم، تغییر دولت‌ها و... داشته‌ایم، مشکل کجاست؟ آیا قبول داریم که مشکل داریم و باید تغییر ایجاد کنیم؟ آیا امکان تغییر وجود دارد؟». معاون رئیس‌جمهور سپس گفت: «ادامه روند گذشته برای امروز پاسخ‌گو نیست، باید تجدید‌نظر جدی انجام شود... اگر تغییر اساسی بدهیم می‌توانیم به اثربخش‌بودن آن امیدوار باشیم».
بعضی در کشور هستند که هنگامی که بحث از تغییرات اساسی از زبان آقای میرکاظمی مطرح شود، کمی نگران می‌شوند؛ مخصوصا اگر در جلسه معارفه گفته باشد: «می‌خواهیم بر سر مسائل اصلی کشور تمرکز کنیم. اگر بودجه به این ترتیب باشد با این سازمان عریض و طویل که حدود پنج هزار شاغل در معاونت‌ها و این سازمان وجود دارد، با ۵۰ نفر بودجه را می‌توان جمع کرد و اتفاق خاصی نمی‌افتد». هرچند کمی شیطنت رسانه‌ای در بازتاب این سخنان هست و منظور میرکاظمی این بود که اگر قرار باشد بودجه این‌گونه بسته شود که با ۵۰ نفر هم می‌شود و باید بهتر کار کرد.
اما او هم درباره ناملایماتی که در آینده اتفاق می‌افتد چنین حدسی زد که دیگر شیطنت رسانه‌ای در بازتابش نبود: «در این سازمان باید ریل را عوض کرد؛ چراکه این ریل درستی نیست. ما یک سازمان انقلابی در تراز انقلاب باید داشته باشیم تا بتوانیم جلوی ناملایماتی را که در آینده اتفاق می‌افتد، بگیریم». تعبیر این سخنان قاعدتا به‌زودی مشخص خواهد شد. تا اینجا حواشی ماجرا بود.
برخی درباره او نوشته‌اند که با اینکه عضو جبهه پایداری است عقاید اقتصادی‌اش به کارگزاران شبیه است؛ یعنی لیبرال افراطی است. روز هشتم شهریور آقای میرکاظمی بار دیگر به ایراد سخنانی در باب بودجه پرداخت و درباره بحث کسری بودجه «که اخیرا توسط رسانه‌ها مطرح شده»، گفت: «بودجه سال ۱۴۰۰، اساسا متناسب طراحی نشده است و اگر بخواهیم طبق روال، در سال آینده هم ضریبی را بر بودجه امسال اضافه و بودجه سال ۱۴۰۱ را تدوین کنیم، مشکل جدی خواهیم داشت».
البته بحث کسری بودجه را در دوره دولت جدید اول خود آقای میرکاظمی مطرح کرد و روز ۲۳ مرداد گفت: «بودجه امسال کسری دارد که باید فکری برای آن کرد». سپس این بحث در مجلس مطرح شد. سه روز بعد، روز سه‌شنبه ۲۶ مرداد، شمس‌الدین حسینی، درباره گزارش عملکرد پنج‌ماهه بودجه سال ۱۴۰۰ به رسانه‌ها گفت: «این گزارش نشان داد عملکرد بودجه سال ۱۴۰۰ در پنج‌ماهه اول فاصله زیادی با انتظارات درآمدی و هزینه‌ای مصوب دارد». به گفته حسینی «بودجه کل کشور دوهزارو ۲۵۳ هزار میلیارد تومان است که در پنج ماهه اول امسال باید ۴۸۶ هزار میلیارد تومان آن محقق می‌شد، اما از این مقدار تنها ۲۲۵ هزار میلیارد تومان درآمد بودجه ۱۴۰۰ محقق شده است. به عبارت دیگر، ۴۶ درصد درآمد بودجه پنج‌ماهه و ۱۸ درصد درآمد کل بودجه محقق شده است».
به گفته او «علت این کسری بودجه این است که به درستی تدوین نشده است. سقف اولیه بودجه امسال از حدود ۵۶۶ هزار میلیارد به ۹۳۷ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است؛ این اقدام بر چه اساسی بوده است؟ آیا وضعیت اقتصاد درست شده یا رشد اقتصادی داشته‌ایم که اغلب کمتر از یک درصد و حتی صفر یا منفی بوده و تورم بیشتر دورقمی بوده است».
میرکاظمی در ادامه مقداری آمار از وضعیت بودجه تا اینجا ارائه کرد؛ از مصارف دولت و محل تأمین آن گرفته تا پرداختن به اشتباهات دولت قبل: «در پایان سال ۹۱، عملکرد مصارف دولت، ۸۹ هزار میلیارد تومان بوده است؛ چگونه در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۳۷ هزار میلیارد تومان رسید؟ متوسط رشد اقتصادی در هشت سال گذشته از صفر تا هشت‌دهم درصد بوده و عمدتا تورم دورقمی بوده است».
میرکاظمی طرح دولت قبل در روز‌های آخر برای افزایش حقوق معلمان را «بی‌انضباطی» خواند و گفت تعهد دارد جلوی بی‌انضباطی را بگیرد؛ «چون حدود اختلاف آن هزارو ۸۰۰ میلیارد تومان در سال است که مغایر با برنامه است» و گلایه کرد: «بعضی از اتفاقات در روز‌های آخر دولت قبلی اتفاق افتاده که خیلی اخلاق‌مدارانه نبوده و امروز ما را در تنگنا قرار داده است».
اما مهم اینکه گفت: «فعلا به این نتیجه نرسیدیم که به متمم نیاز باشد و تلاش می‌کنیم همین بودجه را مدیریت کنیم»، ولی «قاعدتا درآمد‌ها محقق نمی‌شود، در نتیجه هزینه‌ها هم نباید در این سقف محقق شود؛ اما اگر مجبور شویم حتما در چارچوب قانون حرکت می‌کنیم و اصلاحیه می‌دهیم». رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در همین جهت گفت برای کسری بودجه «باید مصارف خود را کنترل کنیم و حالت انقباضی در هزینه‌ها داشته باشیم».
این در حالی است که پیش از این مجلس از نیاز به ارائه متمم از سوی دولت سخن گفته بود. «علیرضا بیگی» روز ۲۵ مرداد پس از اتمام جلسه غیرعلنی مجلس گفت: «عدم توازن در تخصیص بودجه باعث بروز مشکلاتی در رسیدگی به محرومان و تأمین هزینه‌های جاری شده که لازم است توازن در بودجه ایجاد شود. درخواست مجلس از دولت این است که لایحه متمم برای بودجه سال جاری به مجلس ارائه کند تا این عدم توازن برطرف شود». همچنین حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس، زودتر عنوان کرده بود که «بودجه سال جاری مطمئن نیست، احتمالا دولت آینده مجبور شود تا متمم بودجه سال جاری را به مجلس ارائه کند».
ابتدا با حاجی‌بابایی تماس گرفتیم که علاقه‌ای به گفتگو درباره این موضوع نشان نداد. از «میرتاج‌الدینی»، نایب‌رئیس کمیسیون بودجه می‌پرسیم که آقای میرکاظمی می‌گوید نیازی به ارائه متمم نیست، درحالی‌که پیش از این مجلس از لزوم آن سخن گفته بود. می‌گوید هیچ‌کدام از دولت‌ها تا به‌حال متمم ارائه نکرده‌اند و همان بودجه تصویب‌شده را مدیریت کرده‌اند. ایشان هم آدم با‌تجربه‌ای است و اگر چنین نظری دارند که با اصلاحیه بشود همین بودجه را اجرا کرد، بسیار ارزشمند است و مجلس هم از ایشان پشتیبانی می‌کند.
می‌پرسیم میرکاظمی معتقد است علت کسری تصویب افزایش سقف اولیه بودجه در مجلس است، درست است؟ می‌گوید خب این روشن است که با توجه به اقدامات دولت قبلی مبنی بر افزایش حقوق بازنشستگان و فرهنگیان مجلس ناگزیر از این اقدام بود. یعنی می‌فرمایید تحمیل دولت بوده؟ خیر، پیشنهاد بوده است. با توجه به یکسان‌سازی حقوق نمی‌شد در سال ۱۴۰۰ این را نبینید. با افزایش حقوق بازنشستگان، کارگران و فرهنگیان ناگزیر بود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان فقط برای این تغییرات در نظر گرفته شود. از چه محلی؟ از منبع واگذاری. این بودجه انقباضی که آقای میرکاظمی می‌گوید منظورش چیست؟ این را دولت باید تعیین کند و ما جلساتی با هم خواهیم داشت، اما منظور بودجه‌های غیرضرور و تشریفاتی است. یعنی افزایش حقوق معلمان تشریفاتی است؟ آن را هم مجلس پیگیر است... نایب‌رئیس کمیسیون بودجه اینجا گفتگو را پایان می‌دهد؛ هرچند که ماجرای بودجه ۱۴۰۰ به این راحتی به پایان نخواهد رسید.
در سخنان تازه میرکاظمی نه‌تن‌ها از تنظیم و ارسال متمم بودجه به مجلس خبری نیست، بلکه حتی به نظر می‌آید اصلاحیه‌ای هم در کار نخواهد بود و احتمالا انرژی و توان خود را معطوف سال مالی پیش‌رو و بودجه ۱۴۰۱ خواهند کرد. به عبارت دیگر توضیحات تازه میرکاظمی درباره برنامه او و سازمانش برای این بودجه خبرساز، قطعیتی ندارد و همچنان فضای مه‌آلود نسبت دولت سیزدهم و آخرین بودجه دولت روحانی به قوت خود باقی است.
