"اگر ترامپ با ایران مذاکره نکند، سکته خواهد کرد"

رییس‌جمهور ایالات متحده نظرسنجی‌ها را درست مانند مناظره اول و مناظره معاونان دو کاندیدا به جو بایدن، رقیب دموکرات خود واگذار می‌کند و این در حالی است که ویروس کرونا نیز به جان کمپین انتخاباتی ترامپ افتاده است.

اعتماد در ادامه نوشت: در چنین شرایطی رییس‌جمهور ایالات متحده بر شدت لفاظی‌هایش علیه ایران افزوده و در تازه‌ترین موضع‌گیری غیردیپلماتیک که صدای انتقاد‌های بسیاری را بلند کرده هشدار داده که اگر ایران کار بدی علیه امریکا انجام بدهد بلایی سرش خواهد آمد که تاکنون سابقه نداشته است.

حمیدرضا آصفی، دیپلمات و سخنگوی وزارت‌خارجه در دولت اصلاحات این سخنان ترامپ را ریشه داشتن در فشاری می‌داند که در عرصه انتخاباتی بر رییس‌جمهور مستقر وارد می‌شود و شانس او را برای پیروزی هر روزکمتر از دیروز می‌کند. آصفی تاکید می‌کند که ترامپ همچنان رویای حضور ایران پای میز مذاکره را در سر دارد؛ رویایی که تا تغییر کامل رویکرد ترامپ در قبال تهران هرگز محقق نخواهد شد.

شامگاه جمعه به وقت ایالات متحده شاهد اظهارات تند و تیز و البته بی‌ادبانه دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران بودیم. سخنانی که علاوه بر ادبیات نامتعارف و زننده آن به نوعی تهدید ایران نیز به حساب می‌آمد. این اظهارات در حالی مطرح شد که ترامپ تا انتخابات ریاست‌جمهوری تنها چند هفته فاصله دارد. به نظر شما دلیل این موضع‌گیری تند ترامپ در این مقطع علیه تهران چیست؟

همان طور که شما اشاره کردید ما تا انتخابات ایالات متحده کمتر از ۳ هفته زمان داریم و وضعیت برای دونالد ترامپ نه تنها مناسب نیست که بسیار ناگوار است. دونالد ترامپ در نظرسنجی‌های چند هفته اخیر از جو بایدن، نامزد دموکرات‌ها عقب افتاده و امیدوار بود که بتواند در مناظره‌ها این عقب‌افتادگی را جبران کند. در مناظره نخست، جو بایدن به شیوه دونالد ترامپ وارد میدان شد و درست مانند شخص رییس‌جمهور با ادبیات کابویی امریکایی مناظره را پیش برد. در نهایت دونالد ترامپ بازنده این مناظره شد. پس از این شکست، ابتلای دونالد ترامپ به کرونا وضعیت را برای او وخیم‌تر از قبل کرد.

ابتلای ترامپ به کرونا موجی از انتقاد‌ها نسبت به دست‌کم گرفته شدن این بیماری توسط رییس‌جمهور را به راه انداخت. ترامپ در چند ماه گذشته به ندرت از ماسک استفاده کرده بود و حتی در مناظره نخست با جو بایدن ماسک زدن او را مسخره کرد. زمانی که ترامپ به کرونا مبتلا شد از سوی بسیاری از مقام‌های امریکایی و افکار عمومی متهم به رفتار غیرمسئولانه در برابر سلامت شهروندان امریکایی شد. با ابتلای قریب به ۲۰ نفر به کرونا در کاخ سفید، میزان انتقاد‌ها از ترامپ افزایش پیدا کرد.

در میانه این وضعیت، مناظره معاونان دو کاندیدا برگزار شد که در این مناظره هم معاون انتخابی جو بایدن یعنی خانم کاملا هریس گوی سبقت را از مایک پنس ربوده و برنده میدان شد. در بسیاری از نظرسنجی‌ها جز یک مورد که منبع آن به حزب جمهوری‌خواه نزدیک بود کاملا هریس به عنوان برنده مناظره شناخته شد.

ضربه بعدی به ترامپ زمانی زده شد که کمیسیون نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری به دلیل بیم از ناقل بودن دونالد ترامپ اعلام کرد که مناظره بعدی باید به شکل مجازی صورت بگیرد. دونالد ترامپ این‌بار نیز از موضع بالا و قلدرمابانه اعلام کرد که شرکت در مناظره مجازی وقت تلف کردن است لذا به حضور در این مناظره تن نداد.

با لغو برگزاری حضوری مناظره دوم از سوی کمیسیون ناظر بر انتخابات، دونالد ترامپ فرصت دیگری را برای مقابله با جو بایدن از دست داد. براساس آخرین نظرسنجی‌ها دونالد ترامپ در ۵ ایالت از مجموع ۶ ایالت مهم که آرای الکترال آن‌ها در تعیین رییس‌جمهور سرنوشت‌ساز است از جو بایدن عقب مانده است. همزمان ترامپ در نظرسنجی‌های ملی هم قریب به ۱۵درصد از جو بایدن عقب است. براساس یک نظرسنجی دیگر هم فعلا ترامپ ۸۰ رای الکترال از بایدن عقب است.

شما اظهارنظر اخیر ایشان درباره ایران که البته در ادامه زنجیره تهدید و تحریم ایران است را در راستای شکستن فضایی می‌دانید که تشریح کردید؟

من پیش از این هم گفته بودم که اگر دونالد ترامپ با ایران مذاکره نکند، سکته خواهد کرد و امروز فکر می‌کنم که به این وضعیت نزدیک شدیم. دونالد ترامپ به شدت تحت فشار قرار دارد و وضعیت او در انتخابات پیش‌رو نگران‌کننده است. البته این را هم بگویم که دونالد ترامپ به اصطلاح عامیانه لات کوچه خلوت است و اظهارات گستاخانه اخیر او درباره ایران نیز نشان‌دهنده فرهنگ امریکایی است که ترامپ در آن تربیت شده است. نکته حائز اهمیت دیگر این است که جمهوری اسلامی ایران در این مدت بسیار مدبرانه و حکیمانه از گفتگو با دولت ترامپ حذر کرده است.

پیش از آنکه به تحلیل رفتار ایران بپردازیم سوالی که سخنان شما مطرح می‌کند این است که آنچه شما از آن با عنوان وضعیت خطرناک ترامپ نام بردید همگی دال بر مسائل داخلی این کشور هستند و این در حالی است که گفته می‌شود، سهم سیاست خارجی در پیروزی یک نامزد در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا آنقدر زیاد نیست. با چنین تفسیری چرا ترامپ برای عبور از بحران داخلی باید به زبان تهدید در حوزه سیاست خارجی روی بیاورد و چرا قرعه به نام ایران افتاده است؟

اصطلاحی داریم مبنی بر اینکه کسی که در حال غرق شدن است به هر خس و خاشاکی برای نجات متوسل می‌شود. سخن شما مبنی بر آنکه سیاست خارجی سهم چندانی در پیروزی یک نامزد در انتخابات ایالات متحده ندارد، درست است و مسائلی، چون اشتغال و اوضاع اقتصاد داخلی بسیار بیشتر است، اما باید گفت که میزان فشار بر ترامپ عملا قدرت تصمیم‌گیری او را زایل کرده است. از سوی دیگر نکته‌ای که نباید فراموش بشود این است که اگر دونالد ترامپ موفق شود ایران را در ۳ هفته آتی پای میز مذاکره بیاورد مانور تبلیغاتی بسیار مهمی در آستانه انتخابات به حساب خواهد آمد و حتی احساس می‌کند که شاید با این مانور بتواند بر تعداد آرای ریخته شده به صندوق رای خود بیفزاید.

شما اعتقاد دارید که دلیل این موضع‌گیری‌های تند و تیز ترامپ این است که ایران را در همین ۳ هفته باقی مانده تا انتخابات پای میز مذاکره بنشاند؟

بله.

تحقق چنین سناریویی بسیار دور از ذهن است.

چرا؟

چرا ایران که در ۳ سال گذشته بر موضع خود پافشاری کرده و با ترامپ وارد مذاکره نشده باید در ۳ هفته زمان باقی مانده تا انتخاباتی که وضعیت ترامپ در آن مناسب هم نیست با رییس‌جمهور امریکا وارد مذاکره شود؟

می‌دانیم که این مذاکره حتی در صورت وقوع چیزی بیش از یک فرصت عکاسی تبلیغاتی برای ترامپ نخواهد بود و هیچ گونه دستاوردی برای تهران نخواهد داشت.

این استدلال‌های شما درباره سیاستمداری عاقل و نه دونالد ترامپ مصداق دارد. اگر ترامپ براساس عقل و منطق تصمیم‌گیری می‌کرد هرگز دست به ترور سردار سلیمانی نمی‌زد و می‌فهمید که با این قبیل اقدامات اتفاقا ایران را از میز مذاکره دور و دورتر می‌کند.

برخی اعتقاد دارند که ترامپ نه تنها به دنبال مذاکره در این بازه زمانی نیست بلکه به دنبال تحریک ایران و سوق دادن این کشور به سمت یک واکنش قهرآمیز است.

به این مساله هم می‌پردازم. شما تصور نکنید که دونالد ترامپ تحلیل‌گری است که با محاسبه کار‌های خود را پیش می‌برد. کاندولیزا رایس پس از ترور سردار شهید قاسم سلیمانی گفت ما هم در دولت‌های پیشین امریکا به این نتیجه رسیده بودیم که این مقام ایرانی را ترور کنیم، اما محاسبه‌های ما نشان داد که هزینه این اقدام برای ایالات متحده بیش از منافع‌آن خواهد بود، اما مساله اینجاست که ترامپ ابله (نقل به مضمون) این محاسبه‌ها را نکرده بود. به سوال شما بازگردم، دونالد ترامپ سه احتمال را در نظر گرفته است: یا ایران به پای میز مذاکره می‌آید، یا کاسه صبر ایران لبریز می‌شود و دست به اقدام قهرآمیز می‌زند یا امریکا برای تحریک ایران دست به حرکتی در عراق یا لبنان یا نزدیکی مرز‌های ایران خواهد زد.

فکر می‌کنید کاسه صبر ایران تا انتخابات پیش روی امریکال لبریز نخواهد شد؟

دونالد ترامپ هم در تعریف هدف نخست که به پای میز مذاکره نشستن ایران در ۳ هفته آتی است، اشتباه کرده و هم در تبیین هدف دوم که تحریک ایران به اقدام قهرآمیز است. جمهوری اسلامی ایران ۴۰ سال با تهدید و تحریم و جنگ مواجه بوده و همواره نشان داده که در مسیر تعقل با تدبیر حرکت کرده است. به عنوان نمونه به رفتار‌های ایران در طول جنگ تحمیلی نگاه کنید. ایران روز به روز آن ۸ سال را با تدبیر پیش برد. درباره گزینه سوم که توسل به اقدام نظامی هم باشد باید به این نکته توجه داشت که افکار عمومی امریکا مخالف چنین ماجراجویی نظامی است.

البته ترامپ در تصمیم‌گیری‌هایش چندان به افکار عمومی ایالات متحده توجهی ندارد. باید دید که آیا در مسیر تندروی بیشتر علیه ایران از حمایت حزب جمهوری‌خواه و طبقه سیاسی بالاتر برخوردار خواهد بود یا خیر.

شواهد امر حاکی از آن است که ساختار سیاسی یا قوه عاقله در ایالات متحده نیز به این نتیجه رسیده که تمدید دوره ریاست‌جمهوری ترامپ برای ۴ سال دیگر به نفع منافع ایالات متحده هم نخواهد بود. این تحلیل در خارج از امریکا هم جای خود را پیدا کرده است. به عنوان نمونه ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه اخیرا در مصاحبه‌ای تاکید کرده بود که حزب دموکرات ایالات متحده از سوسیال دموکراسی مشتق شده و رویکرد و نگاه روسیه نیز به رویکرد سوسیال دموکرات‌ها نزدیک است. معنای این سخنان پوتین این است که حزب دموکرات در امریکا می‌تواند شریک خوبی برای روسیه باشد. توجه داشته باشید که روسیه در ۴سال گذشته متهم به جانبداری از دونالد ترامپ بوده است.

شما در سخنان خود تلاش ترامپ برای تحریک ایران به انجام اقدام قهرآمیز را تایید کرده و از لبنان، عراق یا زمینی خارج از ایران به عنوان بستر این منازعه‌سازی یاد می‌کنید. شما احتمال منازعه مستقیم با تهران در ۳ هفته پیش رو را اندک می‌دانید؟

من حمله گسترده نظامی مستقیم ایالات متحده به ایران را منتفی می‌دانم.

شما در سخنان خود از ترامپ به عنوان لات کوچه خلوت یاد کردید، اما ترور سردار شهید قاسم سلیمانی نشان داد که دونالد ترامپ برخلاف روسای جمهور پیشین امریکا بدون تدبیر هر تهدیدی را قابل اجرا می‌داند. این رویکرد ترامپ نباید برای ما در این فضا نگران‌کننده باشد؟

اتفاقا ترور سردار شهید سلیمانی در خاک عراق نشان داد که ترامپ لات کوچه خلوت است.

بحث من شکل ترور سردار شهید نیست که البته بزدلانه و در خاک کشور ثالث بود. بحث من شخصیت ترامپ است که هر تهدیدی را بدون در نظر گرفتن هزینه و فایده آن عملیاتی می‌کند. این رفتار ترامپ نباید ما را نگران کند، اما باید هوشیار باشیم.

فکر نمی‌کنید بخشی از رفتار تخریبی ترامپ در قبال ایران را باید تلاشی برای مین‌گذاری زمین هرگونه مذاکره میان تهران و واشنگتن در صورت پیروزی جو بایدن دانست؟

اینکه دونالد ترامپ آدم اشتباهی در مکان اشتباهی و زمان اشتباهی بود، شکی وجود ندارد. این تعبیر را قبول دارم که ترامپ تا حدودی به فردای انتخابات و پیروزی جو بایدن هم فکر و تلاش می‌کند مسیر پیش روی او و ایران را تخریب کند. اما اشتباه ترامپ این بود که فکر می‌کرد، مذاکره با ایران کار سختی است. جمهوری اسلامی ایران برای گفتگو شروط عجیب و غریبی نداشته و ندارد.

ایران می‌گوید ایالات متحده به حقوق ما احترام بگذارد. از موضع برابر با ایران سخن بگوید و مانند جورج بوش نگوید هرکه با من نیست بر من است. حرف ایران این است که تهران و واشنگتن با هم اختلاف‌هایی دارند، اما اگر ترامپ فکر می‌کند که ایران مانند عربستان سعودی نوکر حلقه به گوش ایالات متحده است باید عقربه‌های زمان را ۵۰ سال به عقب بازگرداند و زمانی رییس‌جمهور امریکا می‌شد که در ایران رژیمی فرمانبردار امریکا مانند امروز عربستان سعودی در راس کار بود.

اگر دونالد ترامپ برنده انتخابات ۳ نوامبر باشد با وجود همه مسیری که در ۴ سال نخست آمد هنوز فرصت مذاکره با امریکای ترامپ وجود خواهد داشت؟

با این «رویکرد» ترامپ حتی در صورتی که پیروز انتخابات هم بشود، مذاکره با ایران منتفی خواهد بود. اما اگر رویکرد او کاملا برعکس شده و تغییر کند در دنیای سیاست غیرممکن وجود نخواهد داشت. البته که این مساله یک شرط دارد و آن‌هم این است که دونالد ترامپ نشان بدهد که از گذشته درس آموخته است.

تغییر رویکرد به نوعی اعتراف به شکست سیاست فشار حداکثری در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش خواهد بود.

در سیاست نیازی به اعتراف نیست البته از ابتدا مشخص بود که سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران محکوم به شکست است. مهم این است که دونالد ترامپ رویکرد خود در قبال ایران را تغییر بدهد.