از سر زبان اوباما تا ته دل ترامپ؛ یک بام و دو هوای صدا و سیما در ماجرای برجام

یادداشت دریافتی- فاطمه محمدی؛ 1. در تمام دوره گفت و گوهای هسته ای، صدا و سیما با خط مشی سیاسی خاص خود و خلاف رسم و قاعده های تا آن زمانش –یا حداقل خلاف آنچه در دوره دولت های نهم و دهم می دیدیم- در بخش های مختلف خبری خود سخنان و واکنش های مقام های رسمی و رسانه های آمریکایی را درباره سود بردن آمریکا از برجام و تأکید آنان بر قلع و قمع صنعت هسته ای ایران با اجرای برجام، به تیتر یک تبدیل می کرد. در تفسیرها، گزارش ها و سخنان کارشناسان دعوت شده به گفت وگوهای خبری نیز موضع گیری های اینجنینی مقام ها و رسانه های آمریکایی جای محکمی داشت و همچنان دارد.

2. توافق هسته ای به هر ترتیب به دست آمد و یک سال بعد هم انتخابات آمریکا به پیروزی غیر منتظره دونالد ترامپ انجامید. ترامپ چه در دوران تبلیغات، چه در دوره انتظار آغاز رسمی ریاست جمهوری اش و چه حالا، در این اندک روزهایی که از رییس جمهور شدنش می گذرد، بارها اعلام کرده است که برجام بدترین توافقی است که به دست آمده و او مایل است آن را طوری که به نفع آمریکا باشد "اصلاح" کند.

3. اکنون جالب است که همان، و مشابه همان کارشناسان در همان برنامه های خبری صدا و سیما حضور می یابند و تأکید می کنند که اگرچه ترامپ به ظاهر از بد بودن برجام و ضرورت تغییر آن حرف می زند اما "حقیقت" جز این است و حرفهایی که او می زند "حرف دلش" نیست و گرنه ترامپ خودش خوب می داند که برجام چه لقمه دندانگیری برای آمریکا است و بهتر از این برای ایالات متحده به دست نمی آمد.

4. صدا و سیما که از آغاز مذاکرات هسته ای در دولت روحانی، با شیوه ی در پیش گرفته ی تیم جدید مخالف بود و همچنان هست، روزی اظهارات اوباما و کری و دیگر آمریکایی ها را که برجام را همسو با منافع ملی خود توصیف می کنند، حقیقت مسلّم درباره برجام می داند تا جایی که مذاکره کنندگان ایرانی را به واکنش وامی دارد که کاش به ما هم همین قدر اعتماد می داشتید و روزی دیگر، حرف های ترامپ را در نارضایتی از توافق هسته ای، تاکتیکی محض می داند و از عمق دل ترامپ خبر کسب می کند که خیر، برجام خیلی هم برای آمریکا خوب است. آن هم در حالی که همین صدا و سیما چه در روزهای تبلیغات انتخابات آمریکا و چه اکنون، حرف های ترامپ را درباره اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشورش نه لقلقه زبان و تاکتیکی برای کسب رأی گروه‌های ناراضی، که بیان حقیقتی محض می داند.

5. یکی از مهم ترین مبناهای تفسیر و تحلیل اخبار و رویدادها در برنامه های سیاسی صدا و سیما همواره این بوده است که اگر "دشمن" از چیزی درباره ما خوشحال بود، ما باید نتیجه بگیریم که آن پدیده به زیان ماست و اگر ابراز ناخرسندی کرد، کار خود را درست بدانیم.

نگارنده مطمئن نیست که در جهان پیچیده امروزی چنین منطقی اعتبار احتمالی دهه های پیشین را داشته باشد و در همه موارد به کار بیاید اما به هر حال این گزاره همواره در تهیه خبر و برنامه های سیاسی در سازمان صدا و سیما تعیین کننده بوده و هست.

با این منطق، صدا و سیما سخنان اوباما را در حمایت از برجام تیتر یک خود می کند تا بگوید «دیدید امریکا از توافق هسته ای راضی است؟ پس حتما یک جای کار این توافق می لنگد.» اما نکته اینجاست که وقتی با مخالفت های رییس جمهور بعدی مواجه می شود که از برجام ناراضی است، منطق معمول خود را به کناری می نهد و کارشناسانش خبر از ته قلب ترامپ و رضایت درونی او می دهند تا مجبور نباشند به مخاطبانشان توضیح دهند که برجام لابد چیزهایی برای ما هم دارد که ترامپ افراطی را ناخرسند کرده است.

6. صدا و سیما باید توضیح دهد که بالاخره یک بام و چند هوا؟ آیا در تولید و پخش برنامه های خبری، خود را همواره مقید به رعایت منطق خویش می‌داند و بر اساس آن همه رویدادها از جمله اظهارات ترامپ و اوباما را درباره برجام، تفسیر می کند یا برایش هدف وسیله را توجیه می کند و بر خود لازم می داند چرتکه بیاندازد و محاسبه کند که برای منافع گروهی و جناحی اش چه واکنشی بهتر است تا بر اساس آن، همچون بت عیار، هر لحظه به رنگی درآید؟