اگرچه در ماه‌های اخیر مقام‌هاي ایران و آمریکا بسیار کوشیده‌اند که با اتخاذ مواضعی دیپلماتیک، مشارکت حداکثری و امنیت کافی انتخابات را به‌عنوان دو مقوله مورد انتظار خویش قلمداد کنند؛ اما در کوچه، پس کوچه‌های ذهن مردم افغانستان نقشه‌ای دیگر از حضور ایران و آمریکا در صحنه سیاسی افغانستان و انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور ترسیم شده است.
فردا دومین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در حالی برگزاری می‌شود که شانس «حامد کرزی»، کاندیدای پشتوتبار و رئیس‌جمهوری فعلی افغانستان و «عبدالله عبدالله»، کاندیدای تاجیک و وزیر سابق امور خارجه افغانستان از دیگر کاندیدا بیشتر است.
امام احمد، یک شهروند کابلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به اینکه عبدالله عبدالله از مشهورترین مجاهدان افغان است، می‌گوید: بسیاری ترس دارند که رئیس‌جمهور شدن عبدالله به شروع جنگ‌های داخلی دوباره منجر شود و به‌همین علت به او رای نمی‌دهند.
عبدالله از مشهورترین یاران احمد شاه مسعود است. تصویر احمد شاه مسعود، هشت سال پس از ترور هنوز پشت شیشه بسیاری از ماشین‌ها و مغازه‌ها ديده می‌شود. نام شیر پنجشیر در قلب مردم افغانستان جای دارد؛ با این وجود نام مردانی چون احمد شاه مسعود و عبدالله عبدالله همواره با جنگ گره خورده است و این مانع بزرگي برای پیروزی عبدالله در این انتخابات به‌شمار می‌رود. کما اینکه برخی هواداران عبدالله مانند غلام حیدر، شهردار سابق هرات، در اطراف اين شهر شبه‌نظامیان را تجیهز کرده و درگیری‌های محدودی به‌وجود آورده‌اند.
صدیق حامد، فارغ التحصیل رشته مدیریت بازرگانی است و خانواده‌اش در لندن زندگی می کنند؛ او مانند پدر به امور تجاری مشغول است و از دبی به کابل رفت و آمد دارد. به عقیده او، ایران حمایت‌های بسیاری از جبهه ملی افغانستان و جمعیت اسلامی، تشکیلات حامی عبدالله در انتخابات كرده است. عبدالله در انتخابات ریاست‌جمهوری، رنگ آبی را انتخاب کرده است و به اعتقاد صدیق حامد، مقام‌هاي ایرانی که در انتخابات ریاست‌جمهوری خود، به آمریکایی‌ها این اتهام را می‌زدند که قصد داشته‌اند با حمایت پنهان از میرحسین موسوی، انقلاب رنگی راه بیاندازند، اینک در افغانستان حامی راه افتادن انقلاب رنگی به رهبری عبدالله عبدالله شده‌اند.
نکته دیگر اینکه با توجه به ترکیب جمعیتی افغانستان و حضور 15 میلیون پشتون در این کشور که از حمایت 30 میلیون پشتون ساکن در مرزهای پاکستان با افغانستان نیز برخوردار هستند، بسیاری از تحلیل‌گران اعتقاد دارند که پیروزی عبدالله به‌عنوان کاندیدای تاجیک مورد پذیرش نهایی پشتون‌ها نخواهد بود و در صورت وقوع این اتفاقات، شاهد گسترش نافرمانی عمومی و ایالتی و بروز جنگ‌های داخلی گسترده خواهیم بود. تاجیک‌ها، پیش از این دو بار، در سال ۱۹۲۹ توسط حبیب کلکانی و در سال ۱۹۹۲ توسط برهان الدین ربانی بر افغانستان حکم رانده‌اند.
در سوی دیگر این ماجرا، حامد کرزی نشسته است. اگر در ایران، ضرب المثل معروف «کار، کار انگلیسی‌هاست»، جهت‌دهی افکار عمومی را تعیین می‌کند؛ در افغانستان، جای انگلیسی‌ها با آمریکایی‌ها عوض شده و بسیاری از مردم اعتقاد دارند که همه مقدرات این کشور توسط آمریکایی‌ها تعیین شده و در انتخابات فردا نیز رئیس‌جمهوري از پیش توسط آمریکایی‌ها تعیین شده است و این روند چیزی جز نمایش دموکراسی نیست. در این میان خوش‌بین‌ها اعتقاد دارند که آمریکایی‌ها، حامد کرزی را انتخاب کرده و او قطعا رئیس‌جمهوري می‌شود و بدبین‌ها می‌گویند، شاید آمریکایی‌ها، چهره جدیدي را به صحنه سیاسی افغانستان معرفی کنند.
در میان انبوه انتظاراتی که از کاندیداهای ریاست‌جمهوری افغانستان وجود دارد، ناامنی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، توسعه، مبارزه با فساد و تداوم نبرد علیه طالبان بیشتر به چشم می‌خورند و حامد کرزی در هیچ‌کدام از این موارد موفق نبوده است. ناامنی کماکان در شهرها وجود دارد و در تازه‌ترین انفجار که روز سه‌شنبه در کابل رخ داد، 10 تن کشته و 50 تن ديگر زخمی شدند.
کشت و تجارت مواد مخدر به‌شدت افزایش یافته است و بسیاری از مقامات دولتی و محلی مانند رمضان بشردوست، عضو کابینه کرزی، مشهور به فساد هستند و برخی نیز در این زمینه بازداشت شده‌اند.
در شهرهای افغانستان، تلاش‌های زیادی برای آبادانی و توسعه شهری شده است. اما آثار سال‌ها جنگ بسیار بیشتر از آن است که با چند سال برنامه‌ریزی بتوان از پیامدهای آن کاست. تازه‌ترین ترفند کرزی برای مذاکره با مقامات میانه‌روی طالبان مانند ملا عبدالسلام و مولوی احمد متوکل نیز نتیجه ملموسی نداشته است. در واقع بخشی از مقامات طالبان به‌دلیل گستردگی حملات ناتو و آیساف، فشار پاکستان و کاهش کمک‌های مالی هواداران و عدم امکان حضور گسترده در تجارت مواد مخدر، متوجه شده‌اند که باید در دوران کنونی بقای خویش را به هر قیمت ممکن حفظ کنند و به همین جهت به مذاکره با کرزی روی آورده‌اند. از سوی دیگر، لایه‌های تندروی طالبان برای چنین مذاکراتی اهمیتی قائل نیستند و راه خود را می‌روند.
راهکار دیگر کرزی که تا حدودی نتیجه‌بخش است، جلب حمایت برخی مقامات ذی‌نفوذ محلی مانند اسماعیل خان، عبدالرشيد دوستم و گل آقای شیرزای بوده است. انصراف برخی کاندیداها به نفع كرزي، تبلیغات وسیع، اهدای کمک‌های مالی، جلب حمایت برخی شخصیت‌های موثر سیاسی و موجه مانند علی احمد جلالی و زلمای خلیل زاد، دوست دیرین کرزی و همکار او در شرکت آمریکایی یونوکال و مارشال فهیم، از دیگر راهکارهایی بوده است که حامد کرزی کوشیده است با توسل به آن، برای 5 سال دیگر بر صندلی ریاست‌جمهوری انتخابات افغانستان تکیه زند؛ جایی‌که آخرین نظرسنجی‌ها حکایت از بخت بلند او برای رسیدن به آن دارند.
با این توصیف امروز یک روز پس از نودمین سالروز استقلال در یکی از تاریخی‌ترین روزهای تاریخی سیاسی افغانستان، میلیون‌ها افغان در 34 ایالت به پای صندوق‌های رای می‌روند تا مرد اول پنج سال آینده افغانستان را برگزینند. پنج سالی که نه تنها برای رای‌دهندگان، بلکه برای همه کشورهای دخیل در سرنوشت این کشور و منطقه دورانی سرنوشت‌ساز است.
گزارش از:رضا حقيقت‌نژاد
