تحریم یا مذاکره؛ سردرگمی ترامپ در قبال ایران
دونالد ترامپ اعلام کرد که خواهان «توافق هستهای راستیآزماییشده» با ایران است، اما همزمان با بازگشت به سیاست « فشار حداکثری » فرمان اجرایی تحریمهای شدید را امضا کرد. ایران این رویکرد را شکستخورده دانسته و تأکید کرده که بهدنبال سلاح هستهای نیست. ترامپ، که پیشتر برجام را «فاجعهبار» خوانده بود، اکنون مذاکره را محتمل میداند.
وزیر امور خارجه در واکنش به سخنان اخیر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، سیاست فشار حداکثری را امری شکست خورده توصیف و تصریح کرد افراد زیرک به جای سیاست شکست خورده « فشار حداکثری »، «عقلانیت حداکثری» را انتخاب میکنند.
نیویورک تایمز گزارش میدهد؛
دونالد ترامپ با صدور دستور ریاست جمهوری و تاکید بر فشار حداکثری علیه ایران، خواستار توقف صادرات نفت ایران و مذاکره برای توافقی جدید شده است که شامل برچیدن زیرساختهای هستهای و محدودیت کمک به گروههایی مانند حزبالله و حماس باشد. ترامپ همچنین اعلام کرده است که عجلهای برای درگیری مستقیم ندارد و ترجیح میدهد موضوع از طریق مذاکره حلوفصل شود.
رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی:
یک مقام ارشد آمریکایی اظهار داشت که دونالد ترامپ قصد دارد با صدور یک فرمان اجرایی جدید، سیاست فشار حداکثری علیه ایران را از سر بگیرد. این سیاست شامل تحریمهای جدید و تلاش برای کاهش درآمدهای نفتی ایران خواهد بود.
فرارو گزارش میدهد:
با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، سیاست آمریکا در قبال ایران به دو روایت متضاد تقسیم شده است: جریانهای ضدایرانی بر شکست دیپلماسی و لزوم فشار حداکثری ، از جمله تحریمها و اقدام نظامی تأکید دارند، در حالی که برخی تحلیلگران بر کارآمدی دیپلماسی و هزینههای بالای رویارویی نظامی هشدار میدهند. در این میان، ایران با تقویت بازدارندگی، توسعه دیپلماسی و بهرهگیری از اختلافات داخلی آمریکا تلاش میکند راهبردی متوازن برای مقابله با این چالشها را اتخاذ کند.
نتانیاهو در تلاش برای متقاعد کردن ترامپ
بنیامین نتانیاهو در حالی به دیدار ترامپ میرود که با چالشهای داخلی و فشارهای ائتلاف راستگرای خود روبهرو است. ترامپ با وجود حمایت از اسرائیل، خواهان پایان جنگ غزه برای تسهیل عادیسازی روابط با عربستان است. نتانیاهو تلاش خواهد کرد ترامپ را به افزایش فشار بر ایران و تمدید کمک نظامی آمریکا متقاعد کند، اما رویکرد ترامپ به دیپلماسی و محدودیتهای مالی، مانع امتیازدهی بیقیدوشرط او خواهد شد. نتیجه دیدار، تعیینکننده مسیر روابط دو طرف خواهد بود.
آینده روابط ایران و آمریکا در ابهام
آینده روابط ایران و آمریکا در هالهای از ابهام قرار دارد. دولت جدید آمریکا احتمالاً سیاست « فشار حداکثری » را احیا میکند که میتواند شامل تحریمهای سختگیرانهتر و اقدامات نظامی محدود باشد. اروپا در تنگنای ژئوپلیتیک به دنبال احیای دیپلماسی هستهای است، اما روابطش با ایران به دلیل جنگ اوکراین تیره شده است. در این میان، ایران استراتژی دوگانهای از دیپلماسی و بازدارندگی را دنبال میکند و در حالی که همکاری با چین و روسیه را تقویت کرده، برای کاهش تنشها در منطقه نیز تلاش دارد.
انتصاب ویتکاف؛ تمایل به دیپلماسی یا همسویی با سیاستهای اسرائیل
با آغاز دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ، سیاستهای وی درباره ایران دوباره مورد توجه قرار گرفت. با خروج از برجام و اعمال فشار حداکثری در دوره اول، ترامپ اکنون ترکیبی از دیپلماسی و تهدید را دنبال میکند. انتصاب استیو ویتکاف و مواضع متناقض ترامپ درباره ایران، تحلیلگران را در پیشبینی اقدامات آینده او سردرگم کرده است. همزمان، با نزدیک شدن به پایان اعتبار برجام، سرنوشت این توافق و برنامه هستهای ایران در هالهای از ابهام قرار دارد.
رضا نصری در نشریه هیل نوشت
سیاستگذاریهای واشنگتن اغلب تحت تأثیر روایتهای نادرستی درباره ایران است که به ضعف و فروپاشی قریبالوقوع این کشور اشاره دارند. این برداشتهای اشتباه میتوانند منجر به تصمیمگیریهای پرریسک و سیاستهای ناپایدار شوند. ایران با جمعیت زیاد، توانمندیهای دفاعی پیشرفته و موقعیت ژئوپلیتیکی راهبردی همچنان بازیگری قوی در منطقه است. دولت آمریکا باید از روایتهای غالب و افسانههای تغییر نظام دوری کرده و بر دیپلماسی، واقعگرایی و راهحلهای پایدار تأکید کند.
کاهش نفوذ نئوکانها در ساختار امنیتی آمریکا؛
دوره دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ با تغییرات در سیاست خارجی و کاهش نفوذ نئوکانها همراه است. دولت جدید ضمن حفظ رویکرد دیپلماتیک با ایران، بر پایان جنگهای منطقهای تأکید دارد. انتصاب شخصیتهایی با دیدگاههای واقعگرایانه و محدودگرایانه، بهجای جنگطلبان قبلی، نشاندهنده تغییر رویکرد کاخ سفید است.
توافق دوجانبه یا مذاکرات چندجانبه
تنش و اختلافات ایران و آمریکا در حالی تشدید شده که ترامپ بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای تأکید کرده است. برنامه هستهای ایران پیشرفتهایی داشته و اختلافات داخلی بر سر رویکرد مذاکرات ادامه دارد. اصلاحطلبان خواهان توافق محدود برای کاهش تنش و اختلاف هستند، در حالی که محافظهکاران بر بی اعتمادی و ضرروت اقدامات اعتمادساز تاکید میکنند.
توافق استراتژیک ایران و روسیه با اهداف اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک، تردیدهایی درباره پایبندی روسیه ایجاد کرده است. همزمان، سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران نتیجهای معکوس داشت و به توسعه فعالیتهای هستهای ایران انجامید. اکنون پرسش اصلی این است که دولت ترامپ جنگ یا دیپلماسی را برای مواجهه با ایران انتخاب خواهد کرد.
نقش تیم جدید پنتاگون در بازتعریف اولویتهای نظامی واشنگتن
محمدجواد ظریف در مجمع جهانی اقتصاد به امید اتخاذ رویکردی عقلانیتر از سوی ترامپ در دوره دوم ریاستجمهوری او اشاره کرد. ایران که در پی تحریمهای شدید آمریکا با بحران اقتصادی مواجه است، آمادگی خود را برای بهبود روابط اعلام کرده. با این حال، اگر ترامپ همچنان مواضع سختگیرانهای اتخاذ میکند، اما انتصاب مقاماتی با دیدگاههای محتاطتر نشان میدهد ممکن است مسیر متفاوتی در پیش گیرد.
امریکن کانسروتیو:
برخی از منابع مطلع در واشنگتن میگویند که علت حذف برایان هوک، نماینده ویژه ترامپ درامور ایران، از تیم انتقالی دولت جدید در وزارت خارجه، سخنان او درمورد ایران بوده است. تیم ترامپ از این اظهارات هوک ناراضی بوده است، چراکه این سخنان بدون ارزیابی مناسب گزینهها ایراد شده بود.
برآیند و مجموع اظهارات و اخبار غیررسمی نشان میدهد که بار دیگر قرار است فروش نفت ایران زیر ذرهبین برود. در حال حاضر چین به صورت انحصاری، خریدار نفت ایران برای استفاده در پالایشگاههای کوچک است. آمارها به ما نشان میدهد که روزانه یک میلیون و ۴۵۰ هزار بشکه نفت از ایران به چین فروخته میشود. افزایش فروش نفت پس از تحولات ۶ سال اخیر، خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریمهای آمریکا، یکی از دستاوردهای دولتی معرفی میشد.
نشریه آتلانتیک بررسی کرد:
ترامپ با جهانی بیثباتتر روبهرو خواهد شد. برنامههایش برای جنگهای اوکراین و خاورمیانه مبهم است و حمایت از دموکراسیها را کاهش میدهد. نگرانیها درباره تمایل او به گرینلند و احتمال تعامل با روسیه وجود دارد. سیاست خارجی ترامپ با هدف تقویت نفوذ داخلی و کاهش وابستگی به ناتو است، اما احتمال افزایش تنشها در آسیا و خاورمیانه را در پی دارد.
آیا دیپلماسی میتواند جایگزین فشار حداکثری شود؟
روابط پرتنش ایران و آمریکا، بهرغم چالشهای عمیق، همچنان فرصتی برای جلوگیری از فاجعهای بزرگتر در منطقه دارد. تجربه سیاست فشار حداکثری و اقدامات تهاجمی نشان داده که این رویکردها نهتنها برنامه هستهای ایران را متوقف نکرده، بلکه موجب تقویت تندروها و تشدید مقاومت داخلی در ایران شده است. در مقابل، دیپلماسی، هرچند دشوار و پرهزینه، بهترین راه برای کاهش تنشها، دستیابی به توافقی پایدار و حفظ ثبات منطقه است. اکنون بیش از هر زمان دیگری، واشنگتن و تهران نیازمند تصمیمات واقعبینانه و اجتناب از مسیر تقابل نظامی هستند تا از پیامدهای فاجعهبار برای دو طرف و منطقه جلوگیری کنند.
دولت ترامپ و فرصتی برای دیپلماسی هستهای
تحلیلگران معتقدند که تهدید اصلی برای آمریکا چین است، نه ایران. ایران با توجه به تاریخ مداخلات غرب، بهویژه کودتای ۱۹۵۳، به سیاستهای واقعبینانه و عملگرایانه در برابر اسرائیل و برنامه هستهای نیاز دارد. دستیابی به توافق هستهای پایدار، با کاهش تحریمها و تقویت امنیت منطقهای، میتواند روابط ایران و غرب را بهبود بخشد و به امنیت بینالمللی کمک کند.
مسیر پرپیچوخم تنشزدایی میان واشنگتن و تهران
مانند گشایش تاریخی نیکسون به سوی چین، دونالد ترامپ نیز با لحظهای سرنوشتساز روبهروست که میتواند روابط دیرینه و پرتنش ایران و ایالات متحده را بازتعریف کند و اثری ماندگار بر سیاست خارجی آمریکا برجای بگذارد. با این حال، در حالی که تنشزدایی کامل میان دو کشور، به دلیل دشمنیهای عمیق و ریشهدار، چشماندازی بعید به نظر میرسد، دستیابی به توافقهایی هدفمند و مبتنی بر معامله، میتواند نتایج ملموسی به همراه داشته باشد. تمرکز بر منافع مشترک، نظیر امنیت منطقهای یا محدودیتهای هستهای، میتواند زمینهای برای پیشرفت محدود، اما معنادار در روابط واشنگتن و تهران فراهم کند.
تحلیلگر ارشد «شورای روابط خارجی آمریکا» بررسی کرد؛
«جیمز لیندسی» تحلیلگر ارشد «شورای روابط خارجی آمریکا» معتقد است سیاست فشار حداکثری ترامپ در دولت دوم نیز احتمالاً تکرار خواهد شد، اما موفقیت آن به عوامل ژئوپلیتیکی، نقش چین و روسیه و چالشهای داخلی بستگی دارد. او بر پیچیدگی محاسبات ایران و پیامدهای احتمالی نظامی تأکید دارد و هشدار میدهد که مذاکرات هستهای به دلیل اختلافات داخلی دولت ترامپ و مقاومت ایران ممکن است به نتیجه نرسد.