مذاکره

«هنوز تبعات اظهارات امام‌جمعه اردبیل بر دوش دولت سنگینی می‌کند که آن دیگری در تهران و در مقام امام‌جمعه خود را سخنگوی مردم دانسته و می‌گوید: «آتش‌بس برای اسرائیل و آمریکا تحمیل بود و رئیس‌جمهور دبنگ آمریکا از آتش‌بس به توافق بد یاد کرد... کسانی که دم از سازش با آمریکا می‌زنند و به تجارب گذشته و خون شهدا لگد می‌زنند، بدانند مردم ما خون و جوان داده‌اند و عهد کرده‌اند تا ظهور امام‌زمان (عج) مقاومت کرده و از پا ننشینند.»

رسانه‌های رسمی مانند کیهان و صداوسیما طی چند ماه گذشته پس از انتخابات نوامبر خیلی تلاش کردند مذاکره با دولت ترامپ را به‌خاطر اقدام تروریستی او و صدور دستور ترور سردار سپهبد قاسم سلیمانی به‌عنوان یک خط قرمز قطور و محکم جا بیندازند، اما شرایط و مرور مواضع و واکنش‌ها نشان می‌دهد که این خط قرمز مدت‌هاست که وجود ندارد و ایران مذاکره با دولت آینده آمریکا را منتفی نمی‌داند.

رئیس جمهور، چراغ سبز نشان داد و اعلام کرد ما آمادگی گفت‌و‌گو با آمریکا را داریم. هرچند به طور مستقیم کلمه «گفت‌و‌گو» با آمریکا را به کار نبرد، اما شنونده و بیننده به خوبی متوجه می‌شد که اگر آمریکا تقاضا کند که حتما باید مذاکرات به صورت مستقیم باشد، طرف ایرانی نباید در این زمینه، مشکلی داشته باشد. بین گفت‌و‌گو‌های آقای عراقچی در تلویزیون و گفت‌و‌گو‌های دکتر پزشکیان در مصاحبه با خبرنگار NBC، اختلاف نظر‌هایی دیده می‌شد. آقای رئیس جمهور صریح‌تر صحبت می‌کردند و بدون این که اشاره کنند آمریکا باید به برجام برگردد، اعلام کردند که ما آمادگی داریم و آمریکایی‌ها باید اعلام کنند برنامه چیست. اما دکتر عراقچی در مصاحبه با تلویزیون، به نوعی اعلام کردند اگر آمریکا بخواهد در حوزه هسته‌ای با ایران گفت‌و‌گو کند، باید به برجام برگردد.

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت: «در رابطه با آمریکا با توجه به عملکردها و رویکردها در زمان مقتضی تصمیم خواهیم گرفت، ولی این را همیشه تأکید کردیم که قاعدتاً مذاکره چیزی نیست که برای آن التماس کنیم. مذاکره یک جاده دو سویه است که با تأکید و به رسمیت شناختن منافع متقابل و احترام متقابل می‌تواند صورت بگیرد.»

با توجه به اینکه راه طولانی تا تشکیل میز مذاکرات سیاسی ـ هسته‌ای ـ فنی وجود دارد، می‌توان گفت که گفت‌و‌گو‌های ژنو به نوعی تلاشی است برای بازگشت طرفین به جو مذاکرات و زنده نگه داشتن نبض مذاکرات و سنجش «نبض» مواضع و دیدگاه‌های طرفین برای ورود به مذاکرات جدی و احتمالی بعد از روی کار آمدن «دونالد ترامپ» به عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا.

فعال سیاسی اصولگرا گفت: «آمریکا همان آمریکاست، ما هم همان جمهوری اسلامی هستیم؛ پس هر نوع مذاکره در هر سطحی همانگونه که قبلاً زیان بار بوده، الان هم زیانبار خواهد بود؛ به این معنا که بالاترین مصلحت این است که بدانیم با دشمن و از دشمن‌مان توقع دوستی نداشته باشیم. دشمن در واقع راه‌حلی به ما ارائه نمی‌دهد که بر سر آن راه‌حل صحبت کنیم و بهترین مصلحت، دوری گزیدن از دشمن است.»

رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی مذاکرات ایران با اروپا را «بی‌ثمر» توصیف کرد و نوشت: «یادمان نمی‌رود ۱۵ سال پیش دکتر مسعود علیمحمدی شهید شد. قرار است به زودی با سه کشور اروپائی حامی رژیم صهیونیستی مذاکرات قطعا بی‌ثمری صورت گیرد. از یک سوراخ چند بار باید گزیده شویم؟»

در این ویدئو صحبت‌های علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در اقتصاد دریامحور را می‌بینید که می‌گوید: «در انتخابات از من سؤال شد که آقای ترامپ دارد رئیس‌جمهور آمریکا می‌شود، شما با او چه می‌کنید؟ گفتم با او مذاکره می‌کنیم. ما اصلاً ابایی از مذاکره و گفتگو نداریم. باید گفتگو کنیم و نمی‌شود مسائل منطقه را در هوا نگه داشت؛ یا جنگ یا هیچ. گفتگو باید رودرو باشد و به این صورت نباشد که مدام پیک‌ها بیایند و بروند. این گفتگو نیست و پیام از سوی پیک هم ممکن است عوض شود. گفتگو باید مردانه و شرافتمندانه و رودرو باشد و باید از منافع ملی خود دفاع کنیم. خوشبختانه حاکمیت نظام هم به این نتیجه رسیده که با مقامات آمریکا گفتگوی رو در رو داشته باشیم.»

کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در نیویورک می‌گوید: «طبیعی است که برای ایران بسیار دشوارتر خواهد بود که پیشنهاد مذاکره را در صورت همراهی آن با "فشار حداکثری" بپذیرد. به این دلیل، نظر من طی هفته‌های گذشته این بوده که برای اجتناب از چنین شرایطی، درست بود و هست که ایران از برخی کانال‌ها با تیم ترامپ تماس گیرد و بطور غیر علنی در مورد ترتیباتی مناسب به تفاهمی برسد. البته فرصت برای این منظور هنوز باقی است.»

حسینی همدانی، امام جمعه کرج گفت: مدتی است عده‌ی روی مذاکره تاکید و مسیری برای دو قطبی‌سازی دنبال می‌کنند. کسانی که دم از مذاکره می‌زنند دوستدار انقلاب و ایران هستند؟ با وجود این همه خسارت دنبال چه هستند؟ تا وقتی اوضاع اینگونه است شعار ما مرگ بر آمریکا است.

«آمریکا با زبان و عمل می‌گوید اهل مذاکره و تعهد نیست، اما به برخی کشور‌ها می‌گوید بیا با ما مذاکره کن؛ مگر دیوانه‌اند که با شما مذاکره کنند؟ شما به مذاکره ‌ای که به تأیید سازمان ملل رسیده، پایبند نیستید».

فاطمه مهاجرانی از آمادگی برای مذاکره با قدرت‌های دنیا در زمینه رفع تحریم‌ها و برنامه هسته‌ای خبر داد.

« اکنون فقط یک روزنه باریک وجود دارد که به واسطه‌اش ایران تمایل به مذاکره خواهد داشت و از طرفی ترامپ نیز شخصیتی معامله‌گر دارد، اما واقعیت این است که زمان به نفع ترامپ نیست. شاهین‌های امریکایی در اردوگاه ترامپ خواهان مذاکراتی میان ایران و ایالات متحده هستند که ممکن است تهران آماده پذیرش چنین مذاکره ‌ای نباشد، بنابراین احتمالا شرایط سختی پیش روی طرفین قرار خواهد گرفت.»

یک تحلیل‌گر دیپلماسی می‌گوید: «برجام نمونه پیروزی دیپلماسی است، هر چند که برخی معتقدند که اجرای آن به‌طور کامل محقق نشد، اما پول‌هایی که طی مراحل مختلف به‌واسطه این توافق کشور وارد شدند، نشان‌دهنده جنبه‌های مثبت این توافق بود.»

برخی سیاستگذاران در واشنگتن به این واقعیت رسیده‌اند که با وجود اجرای تحریم‌های خارجی و افزایش فشار اقتصادی بر ایران از جمله مواردی که می‌تواند در جلوگیری از فروپاشی آن و در عوض تقویت تاب‌آوری ایران مؤثر باشد، رسیدن به مرحله‌ای از بازدارندگی است که سبب شده تا این‌بار توصیه‌ای شتابزده‌تر از ادوار پیشین برای مذاکره با ایران به دولت ایالات متحده ارائه شود.

«به‌طور قطعی یکی از مسائلی که سیاست خارجی امریکا و منافع این کشور را برای چندین دهه تحت تأثیر قرارداده، ایران است. برای ترامپ و دولتش، پایان دادن به این مسئله از اهمیت و اولویت برخوردار خواهد بود؛ بنابراین، باید انتظار داشت که ایران و امریکا در دوره جدید وارد یک رودررویی جدی شوند. این رودررویی ممکن است در نهایت به جنگ و تقابل نظامی چه محدود و چه گسترده تبدیل شود و این مسئله حتی در دوره ترامپ بر خلاف بسیاری گمانه‌زنی‌ها، بعید به نظر نمی‌رسد.»

تنها دو هفته مانده تا آغاز‌به‌کار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ سفید، وزیر خارجه ایران فرمول تهران برای ورود به مذاکرات جدید را ارائه کرد و گفت: «ما همچنان آمادگی داریم وارد مذاکرات "سازنده" و "بدون تأخیر" در خصوص برنامه هسته‌ای خود شویم؛ مذاکراتی که با هدف رسیدن به یک توافق باشد.»

ترامپ علاقه خود را به آنچه او یک توافق «ساده» برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای توصیف کرده، نشان داده است. اما شرایط هر توافقی باید پیچیده باشد تا تأثیر معناداری داشته باشد. تهران و واشنگتن باید درباره محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران، قوانین مربوط به رفتار منطقه‌ای این کشور و میزان کاهش تحریم‌ها و تضمین‌های امنیتی که ایران ممکن است دریافت کند، به توافق برسند. حل این مسائل نیازمند مذاکرات گسترده‌ای است به‌ویژه برای اطمینان از اینکه توافق پایدار، قابل راستی‌آزمایی و اجرایی است.

یک روزنامه اصولگرا نوشت: «کسانی که این روز‌ها به جای تلاش برای حل برخی از مشکلات پیش روی، نسخه مذاکره با آمریکا را می‌پیچند، یا "ساده‌لوحند" و از هوشمندی چندانی برخوردار نیستند، یا "ناکارآمدند" و ناتوانی خود در حل مشکلات را زیر پوشش مذاکره با آمریکا پنهان می‌کنند، یا خدای نخواسته به فریب یا به طمع "سر و سری با دشمن دارند" و یا به قول آقای روحانی -که البته با بینش و منش خود ایشان همخوانی چندانی نداشت! - "دیوانه‌اند".»

عراقچی درباره موضوع هسته‌ای نیز گفت: ما برای ازسرگیری مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران آمادگی داریم. ما بیش از ۲ سال با کشور‌های ۱+۵ با حسن‌نیت مذاکره کردیم و نهایتا موفق شدیم به توافقی برسیم که تمام دنیا این توافق را به‌عنوان یک دستاورد دیپلماسی قبول و تحسین کرد. ما با حسن‌نیت آن را اجرا کردیم، اما این آمریکا بود که تصمیم گرفت بدون هیچ دلیل و توجیهی از آن خارج شود و شرایط را به این نقطه برساند.