تورم

باید در نظر داشته باشیم که مشکلات چندین ساله ایران را نمی‌توان یک ماهه و چند ماهه حل کرد. رشد بی‌رویه نقدینگی نسبت به رشد تولید، انتظارات تورم ی در آینده، نااطمینانی که از بیرون مرز‌ها به اقتصاد ایران وارد می‌شود و سایر مشکلات، مسائلی نیستند که صرفا در این دولت اتفاق افتاده باشد و سابقه چندین دهه‌ای دارند؛ بنابراین نباید انتظار داشت که همه این‌ها به سرعت رفع شود.

چند روز پیش یک گردشگر خارجی با موتورسیکلت خود به ایران آمد. او برای پر کردن باک موتور خود به پمپ بنزین رفت و متوجه شد با پرداخت تنها یک دلار می‌تواند ۱۵ لیتر بنزین داخل باک موتورش بریزد. این اتفاق آنقدر برای گردشگر خارجی عجیب و باورنکردنی بود که هیجان زده در ایستاگرام خود پستی درباره آن منتشر کرد. این پست با واکنش‌های زیادی روبرو شد. بعضی دنبال کننده‌ها فکر می‌کردند دستشان انداخته اند، اما بیشتر آن‌ها به حال من و شما در ایران غبطه خوردند.

نتایج گزارش بانک مرکزی از ۱۱ گروه خوراکی حاکی از این است که گروه گوشت مرغ با افزایش ۸.۳ درصدی نسبت به هفته گذشته، بیشترین رشد قیمت را در میان گروه‌های بررسی شده در تهران داشته است. کمترین افزایش قیمت نیز مربوط به گروه‌های گوشت قرمز و قندوشکر با افزایش ۰.۱ درصدی نسبت به هفته گذشته است. بررسی اقلام زیرگروه‌ها نیز نشان دهنده افزایش ۲۸.۲ درصدی سیب‌زمینی نسبت به هفته پیش است.

مهدی طحان پور رئیس اتحادیه لوازم خانگی، درباره افزایش قیمت لوازم خانگی گفت: از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری تا کنون، ۶۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش قیمت در لوازم خانگی رخ داده است.

بانک جهانی با انتشار گزارشی از رشد ۱.۵- درصدی ایران در سال جاری میلادی خبر داد. به اعتقاد این نهاد مهم جهانی، رشد اقتصادی ایران به قیمت ثابت بازار در سال ۲۰۱۹ به ۳.۶- و در سال ۲۰۲۰ به ۱.۱ درصد خواهد رسید. بررسی بیشتر این گزارش حاکی از افزایش قابل توجه تورم و کاهش مصرف کالا و خدمات توسط خانوار‌ها در دو سال آتی است که اثرات رفاهی مناسبی را نوید نمی‌دهند. مشکلات خدمات و صنعت و رشد منفی آن‌ها در سال آینده نیز، در صورت محقق شدن، خبر بد دیگری برای اقتصاد ایران خواهد بود. با توجه به این پیش‌بینی‌ها، سیاستگذاران باید نسبت به مواجهه با آثار تحریمی که ریشه در خارج دارند، تلاش کنند و برخی مسائل داخلی از جمله کاهش فساد، بهبود تجارت، برخی اصلاحات در نهاد‌های مالی و اقتصادی و نیز دستیابی به شبکه‌های انتقال ارزی بین‌المللی را در دستور کار خود قرار دهند تا بتوان جلوی محقق شدن آثار نامناسب اقتصادی را گرفت.

مروری بر این گزارش نشان می‌دهد که میزان تورم خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات از تورم کالا‌های غیرخوراکی و خدمات بیشتر بوده است. همچنین با افزایش درآمد دهک‌ها، تورم ی که تجربه کرده‌اند بالاتر رفته که البته این مساله ناشی از مصرف بالاتر دهک‌های درآمدی بالاتر است.

تا زمانی که نرخ بهره واقعی به حد کافی مثبت باشد، رشد نقدینگی ناشی از رشد حجم شبه‌پول، تبعات تورم ی نخواهد داشت. همان‌طور که از سال ۱۳۹۳ به این سو رشد نقدینگی کم و بیش مانند گذشته وجود داشت، اما تورم به‌دلیل نرخ بهره واقعی مثبت، کاهشی بود. مشکل نقدینگی دقیقا از آنجا بروز می‌یابد که خطر سرکوب مالی یا همان نرخ بهره واقعی منفی بروز یابد؛ مانند امروز. در این حالت شبه‌پول تبدیل به پول شده و تورم افزایشی می‌شود. آخرین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که از تیر ۹۶ تا تیر ۹۷، سهم پول از نقدینگی ۵/ ۱ درصد افزایش داشته است و یکی از دلایل روند رو به رشد تورم از همین جا ناشی می‌شود. ‌

طبق اعلام بانک مرکزی، قیمت خُرده‌فروشی لبنیات در هفته منتهی به بیست و سوم شهریورماه نسبت به هفته مشابه سال قبل ۳۸.۴ درصد، تخم مرغ ۶۱.۲ درصد، برنج ۱۲.۶ درصد، حبوب ۴.۱ درصد، میوه‌های تازه ۸۶.۳ درصد، سبزی‌های تازه ۴۰.۱ درصد، گوشت قرمز ۴۶.۸ درصد، گوشت مرغ ۲۱ درصد، قند و شکر ۲۵.۶ درصد، چای ۲۲.۷ درصد و روغن نباتی ۱۱.۴ درصد رشد داشت.

یکی از عمده مشکلات این روز‌های ما این است که هنوز مقامات کشور به یک جمع‌بندی مشخصی نرسیده اند و اگر قرار باشد این بی‌تصمیمی طولانی‌تر شود، شرایط را بسیار سخت خواهد کرد و اگر خیلی زود مسئولان به یک تصمیم مشخص و واحدی نرسند کشور با شرایط به مراتب بدتری مواجه خواهد شد

در کشور‌های توسعه یافته‌ای مثل آلمان، بالا بودن حجم نقدینگی ایراد ندارد. اتفاقا اگر نقدینگی در این کشور‌ها بالا به نفع اقتصاد آنهاست. نقدینگی موجب تقویت بخش مولد اقتصاد می‌شود. آلمان به دنبال افزایش نقدینگی خود است. این کشور‌ها بخش سوداگری و غیرمولد را مهار کرده و موانع کسب و کار پیش روی مولد را برداشته اند. به این ترتیب نقدینگی به سمت بخش مولد اقتصاد می‌رود. این باعث می‌شود که بخش مولد آن‌ها توسعه پیدا کند. اما در مقابل نقدینگی در اقتصاد ایران به خاطر وجود موانع در برابر تولید به سمت بخش مولد حرکت نمی‌کند. همچنین بخش غیرمولد و سوداگرانه‌ای ساخته شده است که ریسک پایین و سودآوری بالا دارد و هیچ ابزار مهاری برای آن ایجاد نشده است.

«در سال ۱۲۷۰ نرخ دلار یک ریال بود. در سال ۱۲۸۵ هر یک دلار با ۵/۱ ریال برابر شد. زمانی که رضاشاه بر سرکار آمد نرخ دلار ۳ ریال شد و در زمان کنار رفتن آن دلار ۱۵ ریال شد. زمان زاهدی دلار ۲۰ ریال شد و در زمان کنار رفتن او دلار ۳۵ ریال شد. دلار در زمان بنی صدر به ۶۸ ریال رسید و بعدتر دلار ۳۰۰ ریال شد. دهه ۶۰ دلار به ۱۵۰۰ ریال رسید و در دهه ۸۰، ۴۵۰۰ و حالا نیز دلار ۱۵۰ هزار ریال شده است که تمام این روند نشان می‌دهد همیشه سیستم مدیریتی در کشور به ضرر جیب مردم و به نفع چرخه مدیریتی پیش رفته است».

در هفته منتهی به نهم شهریور ماه نرخ لبنیات ۰.۴ درصد، تخم مرغ یک درصد، برنج ۱.۷ درصد، حبوب ۰.۴ درصد، میوه‌های تازه ۲.۲ درصد، سبزی‌های تازه ۰.۲ درصد، گوشت قرمز ۱.۸ درصد، گوشت مرغ ۲.۳ درصد، قند و شکر ۰.۴ درصد و چای ۰.۱ درصد نسبت به هفته قبل از آن افزایش و نرخ روغن نباتی ۰.۲ درصد کاهش یافت.

«افزایش قیمت‌ها و تورم که از ابتدای سال به دلیل اثر روانی خروج امریکا از برجام شروع شده بود، زمینه را برای کاهش قدرت خرید مردمی که در آستانه­ صبر خود هستند فراهم کرد. طرفداران بازار آزاد، بی‌اعتنا به ساختار‌های اقتصادی اجتماعی و سیاسی کشور، برای توصیه خود در مفید بودن افزایش قیمت ارز، استدلال‌هایی طرح می‌کنند که با واقعیات اقتصادی کشور بیگانه است».

فریزن معتقد است بین وضعیت کنونی ایران و بحران اقتصادی ونزوئلا، شباهت‌های "ترسناکی" وجود دارد. این شباهت‌ها عبارتند از: ۱- نرخ پول داخلی در بازار آزاد ارز بسیار ضعیف‌تر از نرخ رسمی است ۲- وجود فساد ۳- نرخ بیکاری جوانان بالاست و بالاتر می‌رود ۴- تورم به سرعت افزایش می‌یابد.

براساس داده‌های بانک مرکزی، تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده در ۵ ماه ابتدایی سال‌جاری قله ۲۷ ساله را فتح کرد؛ درحالی‌که طی سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۶، بیشترین رشد شاخص تولیدکننده از ابتدای سال تا پایان مردادماه، ۲۰ درصد بود، در سال‌جاری این عدد به ۴/ ۲۳ درصد ارتقا یافت. بررسی‌ها نشان می‌دهد که انباشت نقدینگی در سطح جدید و تشدید انتظارات تورم ی، دو عاملی هستند که موجب فوران شاخص قیمت تولیدکننده شده است.

هراس از تکرار روندی که منجر به سقوط تاریخی لیر ترکیه در ابتدای ماه آگوست شده بود، مقامات اقتصادی آنکارا را به تغییر رویکرد در مواجهه با نوسانات ارزی ترغیب کرد. پس از اتمام تعطیلات چهارروزه عید‌قربان و بازگشت سرمایه‌گذاران به بازار ارز، زمینه تکرار سقوط ماه قبل فراهم شده بود؛ به‌طوری‌که لیر ظرف روزهای دوشنبه تا پنج‌شنبه، بالغ‌بر ۱۰ درصد در برابر دلار افت کرد. در واکنش به این موضوع، مقامات اقتصادی مالیات سپرده‌های ارزی را افزایش و همزمان مالیات سپرده‌های مبتنی‌بر لیر را کاهش دادند تا جریان نزولی لیر قطع شود.

ونزوئلا که عظیمترین ذخایر نفتی ثبت شده روی زمین را دارد در پنج‌ سال گذشته با چنان بحران اقتصادی هولناکی روبرو شده است که مردمش حتی نمی‌توانند به آسانی برای خود خوراک تهیه کنند.قفسه‌های سوپرمارکت‌ها خالی است و آمار جرم و جنایت پیوسته رکورد‌های تازه‌ای را در این کشور ثبت می‌کند و شهروندان می‌ترسند که شب‌ها خانه خود را ترک کنند....

الان مشکل ما با نقدینگی این است که یک عده خاص آمده اند بانک‌ها را به گروگان گرفته اند و وام‌ها را خودشان به هرکسی که می‌خواهند می‌دهند و کمیسیون‌های کلان دریافت می‌کنند و بازپرداخت آن هم که با خدا است. این‌ها دیگر پول‌های خود را وارد چرخه تولید نکرده‌اند و هر میزان که دریافت کرده‌اند را وارد بورس بازی و سفته بازی و سرمایه‌گذاری در خارج از کشور کرده اند.

بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوار‌های کشور مربوط به استان کهگیلویه وبویراحمد با ٩.٥ درصد افزایش و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان مازندران با ٤.٠ درصد افزایش بوده است. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل ( تورم نقطه به نقطه) برای خانوار‌های کشور ١٩.٣ درصد است.