در حالی که مذاکرات احیای برجام بیش از یک سال است در بلاتکلیفی به سر میبرد، مرخصی اجباری و ناگهانی مذاکرهکننده ارشد آمریکا در بحث هستهای، سرنوشت توافق هستهای ۲۰۱۵ را بیش از پیش به محاق برد.
طرفین به این نتیجه رسیدهاند که باید «راهحلی حداقلی» برای عبور از بحران بیابند؛ راهحلی موقتی که شاید طرفین شکلگیری برجام را به این نتیجه رسانده باشد که در شرایط فعلی، بودن برجام به نبودناش بیشتر میارزد.
آذر منصوری نوشت: چه در قالب برجام و چه توافق موقت اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و پرونده ایران بار دیگر به شورای امنیت ارجاع شود، دیگر با یک برجام و دو برجام و چند برجام هم نمیتوان از این مهلکه جان سالم به در برد.
بازخوانی روند دستیابی به برجام در سالگرد توافق ایران و ۵ +۱ در ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴
پرونده هستهای ایران یکی از چالشبرانگیزترین و پرفرازونشیبترین و پیچیدهترین مذاکرات دیپلماتیک تاریخ بوده است.
یوسف مولایی در هشتمین سالروز امضای برجام از فرصتها، تهدیدها مرگ و حیات آن میگوید
خروج امریکا از برجام بر بستر تحولاتی صورت گرفت که در ایران، جریانات رقیب و مخالف برجام ، آنها را تدارک دیده بودند. بدون تردید یکی از دلایل آن همین اشتباهات داخلی و برخی تنگنظریهای سیاسی بود.
کنعانی: تحریمهای یکجانبه بعنوان یک ابزار غیرقانونی توسط دولت ایالات متحده و شرکا اروپایی آن علیه ملت ایران استفاده شده است.
معاون دبیرکل سازمان ملل روز پنجشنبه در جلسه استماع گزارش ششماهه دبیرکل، درباره قطعنامه ٢٢٣١ ضمن ابراز تاسف از توقف مذاکرات، «دیپلماسی» را «تنها راه موثر» برای رسیدگی به موضوع هستهای جمهوری اسلامی خواند. وی گفت که برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام ، با بیش از ۲۰ برابر بیشتر شدن ذخایر اورانیوم غنیشده جمهوری اسلامی از حد مجاز عملا متوقف شده است.
چین در نشست شورای امنیت از آمریکا خواست تمامی تحریمهای یکجانبه علیه ایران را رفع کند.
حال اروپا قصد دارد خاصترین تصمیم را در برابر ایران و برجام اتخاذ کند؛ تصمیمی که علناً نقض فاحش برجام محسوب میشود. همراهی نکردن با برداشته شدن تحریمهای موشکی ایران در ۲۶ مهر و تایید ادامه تحریمهای شورای امنیت درقبال آن را میتوان شلیکی بزرگ به برجام دانست. روزگاری محمدجواد ظریف تلویحاً به آن اشاره کرد و آن، این سخن مهم بود که «شاید شش ماه دیگر محیط بینالملل مانند امروز نباشد»؛ همانی که رخ داد و فضا را متحول ساخت.
۴ کارشناس اقتصادی به فرارو پاسخ دادند:
شاید در قرن بیستم اگر تصمیم اشتباهی گرفته میشد و زمان از دست میرفته هزینه از دست رفتن زمان به اندازه ۵ تا ۱۰ سال از دست دادن زمان بود، اما اکنون، اگر زمان را از دست بدهید، ممکن است فرصت از دست رفته دیگر امکان بازگشت یا رقابت را نداشته باشد. به همین دلیل است که تصمیمات باید به هنگام و عقلانی گرفته شود تا زمان را از دست ندهیم. ما دیگر فرصتی برای اشتباه نداریم. در هر تصمیمی که دولتها میگیرند، مردم چارهای برای تطابق خود با این تغییرات ندارند و زمانی که تصمیم تغییر میکند، یک هزینه بازگشت نیز به جامعه تحمیل میشود.
گفتگو با علم صالح استادیار مطالعات خاورمیانه دانشگاه ملی استرالیا
استادیار مطالعات خاورمیانه دانشگاه ملی استرالیا دولت وقت ایالات متحده را مورد انتقاد قرار میدهد که با خروج یکجانبه از برجام در سال ۲۰۱۸ فرصت تاریخی غرب برای جلب اعتماد ایران را از دست دادند.
ظریف وزیر خارجه پیشین کشورمان گفت: دروغی در کشور پخش شده است مبنی بر اینکه رهبری مخالف سرمایهگذاری آمریکا در ایران بودند. نه، ایشان با اینکه ما کالاهای اساسیمان را از آمریکا بخریم، مخالف بودند که به نظر من اشتباه هم نبود. اینکه ما نباید برای کالای استراتژیکمان به آمریکا وابسته باشیم از نظر استراتژیک دیدگاهی درست بود. اگر آمریکا میخواست در حوزههای نفت، گاز، فنآوری و… سرمایهگذاری کند کسی مخالفت نمیکرد؛ اما چرا این اتفاق رخ نداد؟ به خاطر فشار عظیمی که سرمایهگذاران یهودی و نیز سعودی بر شرکتهای آمریکایی و حتی اروپایی وارد میکردند. سعودیها و بهویژه اماراتیها به این شرکتها میگفتند باید بین ما و ایران یکی را انتخاب کنید. خوب حتما آنها حاضر نبودند
گفتگوی فرارو با کارشناسان سیاست خارجی:
«ایران درک کرده که بدون مذاکره، لغو تحریمها امکان پذیر نخواهد بود، اسم این گفتگوها را هم «مذاکره برای پایان دادن به تحریمها» گذاشته اند. آمریکا هم متوجه شده که تحریمها گرچه فشار اقتصادی شدید به ایران وارد میکند، اما عملا نمیتواند مانع از پیشرفت هستهای ایران باشد؛ بنابراین دو طرف با دو انگیزه متفاوت سر میز مذاکره نشسته اند، اما برای پیشگیری از افتادن در دام فضاسازیهای رسانه ای، اولا مذاکرات را محرمانه پیش میبرند و ثانیا خبری از هیچ متن مکتوبی نیست و به شکل نانوشته و تعهد در برابر تعهد پیش میرود»
مذاکرهکننده ارشد اتحادیه اروپا در مذاکرات وین در صفحه توییترش برجام را «بهترین برنامه ممکن» برای رسیدگی به «نگرانیها» درباره برنامه هستهای ایران تلقی کرد.
استاد دانشگاه تهران معتقد است که فاش شدن مذاکرات، سیگنالی است برای اینکه به توافق قطعی نزدیک نشدهاند. اگر مذاکرات مسقط را در نظر بگیریم در کتاب خاطرات خانم وندی شرمن آمده است که وقتی میخواست برای رفتن به این مذاکرات با همسرش خداحافظی کند به او نمیگوید که برای چه ماموریتی و به کجا میرود. یعنی فضا حداقل تا یک مقطع زمانی محرمانه باقی مانده بود.
کوروش احمدی؛ دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل در گفتگو با فرارو:
شاید مقامات ما نیز به این نتیجه رسیده اند که احیای برجام دیگر ممکن نیست. برخی از دلایل فنی نیز وجود دارد که میتواند حاکی از عدم امکان احیای برجام باشد. از جمله این موارد میتوان به زمان گریز هستهای که مبنای استراتژی برجام ی آمریکا در ۲۰۱۵ بود، اشاره کرد. با توجه به پیشرفتهای هستهای ایران، گویا آمریکا دیگر احیای چنان زمان گریزی را ممکن نمیداند. نه تنها ایالات متحده به دلایلی که اشاره شد سعی در اجتناب از تنش دارد، بلکه شرایط اقتصادی در ایران نیز به سمتی رفته که خود را عملا ناچار از تلاش برای تخفیف تنش و برقراری آرامش میبیند.
فرارو در گفتگو با کارشناسان سیاست خارجی:
منظور از توافق کوچک، اندازه آن نیست بلکه میزان امتیازاتی است که به ایران اعطا میشود.یعنی نوع کنترلگری، بزرگ و نوع امتیازات کوچک خواهد بود.
این نماینده سابق مجلس اضافه کرد: «صدها حوزه و رشته علمی، فناوری و صنعتی با فناوری هستهای به مرحله تکنولوژی برتر میرسند. یعنی ایران تا به حال هزینه تحریم را پرداخته است و بهطور طبیعی حاضر نیست آنچه تا امروز به آن رسیده است را واگذار کند.»
جلیل رحیمی جهان آبادی نماینده تربت جام و تایباد و باخرز میگوید: تندروها منافع ملی را از بین برده و کشور را به این روز انداخته اند که نه آینده ای برای ما هست و نه آینده ای برای بچه هایمان. یک اقلیت شیپور به دست روی منبر و یک اقلیت شیپور به دست کف خیابان هر بلایی می خواهند سر منافع ملی و امنیت کشور میآورند. چرا جلوی آن ها نمی ایستیم؟ مگر مملکت فقط مال این هاست؟ مملکت مال مردمی است که این روزها اجاره خونه ندارند. برای مایحتاج زندگی به مشکل برخورده اند.
ادعای اصلی غرب برای خارج کردن برجام از دستورکار مذاکراتی خود، این بود که ظهور متغیرهای جدید بهویژه ادعای نقش پهپادی ایران در کمک به روسیه در جنگ اوکراین باعث شده تا نسخه احیای برجام و رفع تحریمها و آزادشدن پولهای بلوکه شده ایران، صرفا منجر به تقویت نقش موشکی و منطقهای ایران در منطقه شود. این مساله بهخصوص با توجه به سیاست چرخش به شرق ایران در دولت سیزدهم و تشدید همکاریها با چین و روسیه برای غرب با حساسیت بیشتری هم همراه شده است.