فرارو- اوایل سال جاری میلادی زمانیکه ناآرامی ها در خاورمیانه آغاز شد، اشتیاق دستیابی به دموکراسی را "بهار عرب" نام گذاشتند، عبارت جذابی که با نگاهی خوشبیانه بیانگر عصر جدیدی از امید و آزادی بود. اما با گذر بهار و رسیدن تابستان، اتفاقات در سراسر منطقه به مرحله تاریک تر و منحوس تری نزدیک می شوند که در آن دورنمای روشن تر منطقه برای آینده دیگر چندان قابل اطمینان به نظر نمی رسد.
به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقلا از واشنگتن پست، سرنگونی روسای جمهور تونس و مصر که در مدت زمانی کوتاه، ماه ها خونریزی و خشنونت را در سراسر جهان عرب به دنبال داشته، تاکیدی بر قدرتی است که حاکمان مستبد پس از چند دهه حکومت دیکتاتوری هنوز در دست دارند.
تحلیل گران معتقدند در حال حاضر منطقه بر سر دو راهی قرار دارد که یکی منجر به تغییرات و اصلاحات می شود و دیگری فشار و سرکوبی را به دنبال خواهد داشت. تغییر جهتی که سال های خونینی را در پی خواهد داشت.
پادشاهی کوچک بحرین یکی از نخستین کشورهایی بود که نتیجه متفاوتی از ناآرامی ها گرفت و به کمک نیروهای عربستان سعودی موج اعتراضات گسترده مردمی را سرکوب کرد. حال گروه های حامی حقوق بشر بر این عقیده اند که مقامات بحرینی دست به شکنجه نظام یافته اکثریت شیعه زده اند که در اعتراضات از اوایل سال جاری حضوری غالب داشته اند.
در سوریه، دولت بشار اسد، رئیس جمهور این کشور تلاش های بیرحمانه ای را برای سرکوب کردن جنبش دموکراسی خواه در پیش گرفته و در این راستا از توپ و تانک برای ضربه زدن به همسایگانی که در تظاهرات شرکت کردند بهره برد.
از سویی دیگر در لیبی که معمر قذافی به عنوان اولین رهبری که تمام نیروهای خود را برای سرکوبی شهروندان به کار گرفت، جنگی آغاز شده که جنگنده های ناتو در صدر آن قرار دارند.
یمن در بن بستی خونین گرفتار است که همچنان جان معترضانی که خواستار برکناری علی عبدالله صالح، رئیس جمهور این کشور هستند را نشانه گرفته و با این حال رئیس جمهور هنوز هم در برابر تلاش های بسیار برای متقاعد کردن وی به منظور ترک سمت خود، مقاومت می کند.
از سویی دیگر اختلافات جدی فرقه ای میان مسیحیان و مسلمانان در قاهره، یادآورد این نکته تامل برانگیز است که در پی برکناری دولت های دیکتاتوری، نیروهای مخالف نیز مانند نیروهای موافق ممکن است اقداماتی را آغاز کنند. حتی در کشور کوچک تونس که در ماه ژانویه با برکناری رئیس جمهور، نخستین پیام آور امکان ایجاد تغییرات بود، انتخابات ماه جولای در حاله ای از ترید و ابهام قرار گرفته چراکه روند کند تغییرات منجر به ناکامی هایی شده و اعتراضات خیابانی همچنان ادامه دارد.
با وجود آنکه دولت ها در کوتاه مدت در کسب قدرت با موفقیت هایی روبرو خواهند بود، تعداد کارشناسانی که معتقدند منطقه به دوران سابق خود باز می گردد، بسیار ناچیز است. تحلیل گران بر این عقیده اند که منطقه به شرایط سابق خود باز نمی گردد چراکه با تغییری بنیادی روبرو شده، مردم طعم آزادی را چشیده اند و راهی برای بازگشت وجود ندارد.
هفته آینده باراک اوباما قصد دارد سخنرانی را در خصوص خاورمیانه و تاکید بر دستگیری بن لادن ارائه دهد و بسیاری در منطقه در انتظار شنیدن محکومیت قاطع نیروهای مخالف معترضان هستند. از سویی دیگر هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا روز پنج شنبه خواستار پاسخگویی جدی تر در مورد سرکوبی های صورت گرفته در سوریه شد.
با این حال هیچ اهمیتی ندارد که آمریکا چه اقداماتی را در این زمینه اجرایی خواهد کرد، ناآرامی ها و اعتراضات سه ماه اخیر نشان می دهد که خاورمیانه با دوره طولانی مدت بی ثباتی روبرو خواهد بود که نتیجه نهایی آن قابل پیش بینی نیست.
رژیم هایی که هنوز در مبارزه برای سرکوبی نیروهای مخالف هستند هشدار می دهند که تغییرات آتی می تواند منجر به باز شدن راهی برای افراط گرایی اسلامی شود. اما برخی تحلیل گران نیز معتقدند اگر مقامات موفق به از پا درآوردن معترضانی که خواستار صلح و دموکراسی هستند منجر به بروز افراط گرایی می شود.
تحلیل گران معتقدند اگر انقلاب های صورت گرفته در جهان عرب به حاشیه کشیده شود و اگر مردم ناامید شوند و هیچ روشنایی در انتهای این تونل به چشم نخورد، مشخص نیست که دیدگاه مردم در آینده ای نزدیک در خصوص القاعده و به دست گرفته اسلحه برای مبارزه چه خواهد بود.
به نظر می رسد سوریه یکی از کشورهایی است که با حضور یا بدون حضور رژیم بشار اسد با جنگ داخلی روبرو خواهد بود. خاندان اسد نزدیک به 40 سال است که بر سر قدرت هستند. فعالان در سوریه با سر دادن شعارهای "صلح، صلح" در تمام اعتراضات خود تاکید دارند که نمی خواهند کشورشان مسیر لیبی به سمت نزاع مسلحانه و مداخلات بین المللی را بپیماید. اما سوریه نیز در همسایگی دو کشور خطرناک قرار گرفته؛ عراق و لبنان که تسلیحات نظامی به وفور در آنها موجود است و گزارش هایی مبنی بر شروع ارسال این تسلیحات از هر دو مرز به سوریه به گوش می رسد.
در بحرین نیز سطح فشار از سوی سنی ها با ویران کردن مساجد شیعه و حمله و بازداشت دختران محصل که به تظاهرات پیوسته اند رو به افزایش است.
تغییراتی که چند ماه اخیر در منطقه رخ داده تا حدی سرگیجه آور بوده است که تردیدهای جهان و پاسخ های تا حدودی متناقض به تحولات اخیر قابل درک است و این در حالی است که بسیاری از تحلیل گران منطقه را در شرایطی می دانند که چندان قابل پیش بینی و روشن نیست. ناآرامی ها در منطقه در حال گسترش است و امکان بازگشتن به شرایط اولیه دیگر وجود ندارد.
