علت اصلی غش کردن چیست؟

غش کردن به‌طورکلی هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز به‌طور ناگهانی محدود می‌شود، اما یک بررسی جدید درک بهتری از سازوکار‌های این پدیده به دست داده است.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ان‌بی‌سی نیوز گرچه دانشمندان غش کردن را ناشی از محدود شدن ناگهانی رسیدن جریان خون به مغز می‌دانند، اما دقیقاً معلوم نبوده است که چه چیزی باعث تغییر ناگهانی جریان خون می‌شود و کدام قسمت‌های مغز نقش کلیدی در غش کردن دارند.

پژوهش جدید روی موش‌ها که این هفته در ژورنال Nature منتشرشده است، درک بهتری از سازوکار‌های زمینه‌ای غش کردن ارائه می‌دهد.

پژوهشگران نظریه‌ای مطرح کرده‌اند که بر مبنای آن فعال شدن نورون‌ها یا سلول‌های عصبی ارتباط‌دهنده قلب و مغز می‌تواند منجر به غش کردن شود.

واینیت آگوستین، استادیار نوروبیولوژی در دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو و یکی از پژوهشگران در این بررسی می‌گوید: «این اولین گام برای نشان دادن این است که غش کردن پدیده‌ای بیش از کاهش ساده جریان خون است.»

به گفته او گرچه کاهش جریان خون در غش کردن نقش دارد، اما مدار‌های مغزی دیگری نیز در کار هستند و این موضوع به سادگی آنچه کتاب‌های قلب و عروق می‌گویند، نیست.

این پژوهشگران دریافتند که نورون‌های زیر جمجمه، پیام‌هایی را از قلب به مغز می‌فرستند که باعث کاهش سرعت ضربان قلب، فشارخون و تنفس می‌شود. این امر به‌نوبه خود ممکن است منجر به رایج‌ترین نوع غش کردن - آنچه دانشمندان «سنکوپ واکنشی» reactive syncope می‌نامند - شود که می‌تواند ناشی از کم‌آبی، دیدن خون یا ایستادن‌های طولانی باشد.

در حال حاضر درمان خوبی برای سنکوپ واکنشی وجود ندارد و کارشناسان می‌گویند درک سازوکار احتمالی ایجادکننده این عارضه می‌تواند به یافتن درمان‌هایی برای آن در آینده کمک کند.

البته یافته‌های این دانشمندان به غش کردن‌هایی که ناشی از مشکلات قلبی زمینه‌ای مانند ضربان بسیار کند یا سریع قلب هستند، مربوط نیست و این موارد غش کردن نادرتر و کشنده‌تر هستند.

تجربه غش کردن در موش‌ها

پژوهشگران پیش از شروع این بررسی این فرضیه‌ای را مطرح کردند که غش کردن بوسیله فعال شدن عصب واگ ایجاد می‌شود.

عصب واگ یک بزرگراه عصبی است که مغز را به سایر اعضای بدن وصل می‌کند. عصب واگ بخشی از سیستم عصبی پاراسمپاتیک است که به بدن کمک می‌کند تا استراحت و آرامش یابد. دانشمندان تصور می‌کنند که هنگام غش کردن واکنش عصبی پاراسمپاتیک بیش‌ازحد لازم می‌شود و به کاهش بیش‌ازحد ضربان قلب، فشارخون و تنفس می‌انجامد. =

این پژوهشگران برای درک نقش احتمالی عصب واگ در غش کردن اندام‌های داخلی موش‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی کردند. از این طریق، آن‌ها یک گروه خاص از نورون‌ها در عصب واگ را شناسایی کردند که از بطن‌های پایین قلب به ساقه مغز می‌روند.

هر یک از این نورون‌ها یا سلول‌های عصبی دو شاخه دارد. یک شاخه به قلب و شاخه دیگر به ساقه مغز می‌رود؛ بنابراین پیام‌ها را از قلب دریافت می‌کند و به ساقه مغز می‌رساند.

پژوهشگران در مرحله بعد، این آزمایش را انجام دادند که آیا تحریک این نورون‌های خاص در موش‌ها می‌تواند منجر به غش کردن شود یا خیر.

این پژوهشگران ما رشته‌های کوچکی را در مغز موش‌ها قرار دادند و از طریق آن‌ها با تاباندن اندکی نور آبی این نورون‌ها را فعال کردند. وقتی نورون‌ها فعال می‌شدند، موش‌ها پس از چند ثانیه راه رفتن، ناگهان می‌افتادند و بی‌حرکت می‌ماندند. اما پس از چند ثانیه بلند می‌شدند و دوباره شروع به راه رفتن می‌کردند. موش‌ها نشانه‌های کلاسیک غش کردن در انسان ازجمله کاهش فشارخون، تنفس و ضربان قلب را نشان دادند. همچنین مردمک چشمانشان گشاد شد و چشم‌هایشان به عقب برگشت. این دانشمندان توانستند نشانه کلاسیک بالا رفتن چشم‌ها را با زمان وقوع غش کردن همبستگی دارد، شبیه‌سازی کنند.

این پژوهشگران همچنین متوجه شدند فعال‌سازی این نورون‌ها باعث تنگ شدن رگ‌ها و کاهش جریان خون به مغز می‌شود که نشانه‌های دیگر غش کردن هستند. 

البته این پژوهشگران هنوز نمی‌دانند چه چیزی در زندگی واقعی این مسیر عصبی را فعال می‌کند و آیا این یافته‌ها به انسان‌ها قابل‌تعمیم دادن هستند یا نه.

چرا انسان‌ها غش می‌کنند؟

دانشمندان پیش این پژوهش جدید می‌دانستند که هنگامی‌که خون کافی وارد قلب نشود یا از آن خارج نشود و جریان خون به مغز قطع شود، فرد غش می‌کند.

در موارد غش کردن خون از قلب به بقیه بدن ازجمله مغز نمی‌رسد و به همین علت شما بی‌هوش می‌شوید.

غش کردن در اکثر اوقات نگران‌کننده نیست مگر اینکه فرد هنگام رانندگی غش کند یا در اثر سقوط آسیب ببیند. کارشناسان می‌گویند تقریباً ۴۰ ٪ افراد در طول عمر خود غش می‌کنند که اغلب ناشی از عواملی جزئی هستند.

وقتی مدت درازی ایستاده‌اید یا تشنه هستید، خون در پا‌ها جمع می‌شود، یا در زنان باردار فشار جنین بر قفسه سینه، جلوی برگشت خون به قلب را می‌گیرد. همین اتفاق برای نوازندگان مبتدی‌ای که فشار زیادی روی قفسه سینه خود وارد می‌کنند نیز رخ می‌دهد و منجر به غش کردن آن‌ها می‌شود. برخی افراد نیز با شنیدن خبر‌های بد یا حتی چیز‌های خنده‌دار، به دلیل واکنش عاطفی، غش می‌کنند - احتمالاً به این دلیل که بدن آن‌ها بیش‌ازحد سیستم عصبی پاراسمپاتیک را برای آرام کردنشان فعال می‌کند.

در حال حاضر پزشکان روش‌هایی برای جلوگیری از غش شدن ناگهانی ندارند، اما هدف قرار دادن نورون‌های شناسایی‌شده در این بررسی جدید می‌تواند رویکردی برای درمان در اختیار بگذارد، مثلاً پزشکان می‌توانند برخی ژن‌های دخیل در مسیر عصب واگ را حذف یا جایگزین کنند.

تصور می‌شود در آینده با پیشرفت درمان‌هایی مانند ژن‌درمانی یا تحریک اختصاصی اعصاب در انسان‌ها بتوان درمان‌هایی هدفمند برای غش کردن ایجاد کرد.