آیا پس از قره‌باغ بحران بعدی بر سر نخجوان خواهد بود؟

فرارو- پس از آن که نیرو‌های نظامی جمهوری آذربایجان کنترل کامل منطقه خودمختار قره باغ کوهستانی را در دست گرفتند مناقشه دیگری میان باکو و ایروان در چشم انداز قرار دارد: قلمروی نخجوان.

به گزارش فرارو به نقل از آسوشیتدپرس، همانند قره باغ کوهستانی که در آن جمعیت ارمنی از کشور ارمنستان جدا شده اند نخجوان نیز از نظر ارضی از بقیه نقاط جمهوری آذربایجان جدا شده است. این کشور حدود ۶ درصد از خاک جمهوری آذربایجان را شامل می‌شود و با نواری از ارمنستان به وسعت حدود ۴۰ کیلومتر بین اقلیم و جمهوری آذربایجان است.

آن منطقه هم چنین با متحد نزدیک باکو یعنی ترکیه و هم چنین با ایران هم مرز است. جمعیت نخجوان حدود ۴۶۰ هزار نفر است که اکثریت آنان آذری تبار و هم چنین برخی از آنان از نژاد‌های روس هستند. این دو سرزمین شباهت‌های متعددی با یکدیگر دارند، اما تفاوت‌هایی نیز میان آن دو وجود دارد.

در زمان اتحاد جماهیر شوروی نخجوان از طریق جاده و راه آهن با جمهوری آذربایجان در ارتباط بود، اما این ارتباطات با آغاز جنگ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در دهه ۱۹۹۰ میلادی در قره باغ کوهستانی از بین رفت اگرچه خطوط هوایی میان دو کشور کماکان باقی ماند. سپس در سال ۲۰۲۰ میلادی به دنبال آتش بس حاصل شده که به جنگ شش هفته‌ای میان ارمنستان و جمهوری آذربایان پایان داد و طی آن باکو بخش‌هایی از قره باغ کوهستانی را از ارمنی‌های جدایی طلب بازپس گرفت جمهوری آذربایجان خواستار احیای خطوط حمل و نقل به نخجوان شد.

در این قرارداد آمده است که امنیت این پیوند‌ها توسط ارمنستان تضمین می‌شود. با این وجود، همزمان با بالا ماندن شدت تنش‌ها بر سر قره باغ کوهستانی بازسازی خطوط حمل و نقل به پایان رسید. جمهوری آذربایجان در ماه دسامبر تنها جاده‌ای که قره باغ کوهستانی را به ارمنستان وصل می‌کرد مسدود نمود و مدعی شد که دولت ارمنستان از این جاده برای استخراج مواد معدنی و ارسال تسلیحات غیرقانونی به نیرو‌های جدایی طلب منطقه قره باغ استفاده کرده است. ارمنستان، اما باکو را متهم کرد که از طریق مسدود کردن آن مسیر مانع ارسال مواد غذایی اولیه و سوخت برای حدود ۱۲۰ هزار نفر از ساکنان قره باغ کوهستانی می‌شود.

سپس حمله برق آسا در هفته گذشته توسط نیرو‌های جمهوری آذربایجان با موافقت نیرو‌های ارمنی ساکن قره باغ کوهستانی برای منحل کردن حکومت خودمختار آن منطقه پایان یافت.

الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه روز دوشنبه در نخجوان با یکدیگر دیدار داشتند و انتظار می‌رود برای برقراری ارتباط زمینی بین نخجوان و سایر نقاط جمهوری آذربایجان تلاش کنند.

"توماس دی وال" کارشناس مسائل منطقه از اندیشکده کارنگی در توئیتر نوشت: "دو کشور احتمالا برای دولت ارمنستان ضرب الاجل تعیین خواهند کرد تا مسیر‌ها را بازگشایی کند به خصوص کریدور زنگزور که برایشان اهمیت ویژه‌ای دارد".

با این وجود، ارمنستان با مفهوم "کریدور" ترویج شده توسط آذربایجان مخالفت کرده و اعلام نموده که کریدور زنگزور که به نام منطقه محلی نامگذاری شده است بدون وجود پست‌های بازرسی ارمنستان حاکمیت این کشور را تضعیف می‌کند.

موقعیت ترکیه و روسیه بازیگران سنگین وزن منطقه‌ای نیز ممکن است در این میان نقش داشته باشد. ترکیه طرفدار یک کریدور زمینی است که ارتباط آن کشور با بقیه مناطق به زعم آنکارا "جهان ترک" فراهم می‌سازد. روسیه که از سال ۲۰۲۰ میلادی نیرو‌های حافظ صلح در قره باغ کوهستانی دارد و در آنجا بر سر توافقات صلح مذاکره کرده در اصل اعلام کرده که ایجاد چنین کریدوری امکان پذیر است.

مسیر کریدوری پیشنهادی جمهوری آذربایجان در امتداد مرز ارمنستان و نخجوان با ایران خواهد بود که نگرانی‌هایی را در تهران ایجاد کرده که باکو می‌تواند از آن برای مسدود کردن دسترسی ایران به ارمنستان استفاده کند.

"آرارات میرزویان" وزیر امور خارجه ارمنستان هفته گذشته در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفته بود: "تحمیل اجباری یک کریدور فراسرزمینی به ارمنستان کریدوری که از خاک ارمنستان می‌گذرد، اما خارج از کنترل ما خواهد بود برای ما غیرقابل قبول است و برای جامعه بین المللی نیز باید غیرقابل قبول باشد".