تعادل در عرضه و تقاضا همیشه از اصولی‌ترین مفاهیمی است که می‌تواند از بروز مشکلات در بازار مسکن جلوگیری کند؛ موضوعی که در چند سال اخیر با وجود شدت گرفتن مشکلات اقتصاد کلان در کشور تحت تاثیر قرار گرفته و زمینه بروز بحران چه در بازار خرید و فروش و چه در بازار اجاره را فراهم آورده است. اکنون علاوه بر اینکه بازار مسکن از سمت تقاضا با کاهش قدرت خرید مردم وضعیت خوبی ندارد، از سمت عرضه نیز با موانع زیادی روبه‌روست؛ اما چه مواردی می‌تواند بر کاهش عرضه موثر باشد؟
تاثیر فزونی خانه‌های خالی بر بازار مسکن
کاهش ساخت و ساز اولین دلیلی است که برای کاهش عرضه مسکن در کشور به ذهن متبادر می‌شود، اما تجربه سال‌های اخیر نشان داده است مسائل دیگری نیز می‌تواند در این امر دخیل باشد. مسائلی مانند فزونی خانه‌های خالی و عدم عرضه آن به بازار فروش و اجاره.
مشکلات بازار مسکن از ابتدای امسال دولت را بر آن داشته است تا به طور جدی‌تر به دنبال اخذ مالیات از خانه‌های خالی باشد. تا کنون حدود ۲۰۰ هزار واحد مسکونی خالی در کشور به سازمان امور مالیاتی معرفی شده که اولویت، شناسایی واحدهای آن دسته از مالکانی است که بیش از ۱۰۰ خانه خالی در اختیار دارند.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از واحدهای مسکونی خالی استان تهران در شهر جدید پردیس، پرند و منطقه ۲۲ قرار دارد. البته در جریان شناسایی خانه‌های خالی مشخص شد مالکیت اعظم خانه‌های خالی متعلق به نهادهای دولتی به‌ویژه بانک‌هاست.
یک عضو کمیسیون عمران مجلس اخیرا در این خصوص بیان کرده است سه بانک مسکن، ملت و ملی در حال حاضر بیش از 30 هزار خانه خالی دارند. این در حالی است که ورود بانک‌ها به بازار مسکن با پیامدهای بسیاری برای این بازار و ترازنامه بانک‌ها روبروست.
ابتدا تصور می‌شد این واحدها در شهر تهران غالبا متراژ بالایی دارند و با توجه به اینکه در شمال شهر واقع شده‌اند در نتیجه با ارائه آنها به بازار نمی‌تواند برای بازار مسکن چندان سودمند باشد، اما داده‌هایی که دنیای اقتصاد ماه گذشته منتشر کرد نشان داد تفکرات عامه در خصوص این واحدها با حقیقت آنها چندان سنخیتی ندارد.
تعداد خانه‌های خالی تهران ۸ برابر لندن است
حالا حمیدرضا آرامی، دبیر کارگروه مسکن و شهرسازی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در نشست تخصصی دسترسی مؤثر به مسکن (مطالعه تطبیقی ایران و اتحادیه اروپا) عنوان کرده که خانه‌های خالی در تهران هشت برابر بیشتر از واحدهای خالی در شهر لندن است. او همچنین در این خصوص افزوده است: در سال‌های اخیر قیمت مسکن در کشور فراتر از تورم افزایش داشته و این وضعیت برای خانواده‌های کم‌درآمد و محروم جامعه دردآور است.
مدرس معماری دانشگاه قم با انتقاد از روی آوردن بانک‌ها به ساخت‌وساز به تحلیل بازار گفته است: در ۱۷ بانک کشور تعداد ۷۸ شرکت فعال انبوه‌ساز در زمینه ساخت‌وساز و مسکن مشغول به کار هستند، این در حالی است که مبتنی بر قوانین بالادستی، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری حداکثر تا سقف ۲۰ درصد از سرمایه پایه خود را -آن هم در سه محل مشخص- می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند، که تعداد زیادی از بانک‌ها از این قانون عدول کرده‌اند.
آرامی یکی از عوامل رشد افسارگسیخته مسکن را وجود خانه‌های خالی ذکر و تاکید کرده است: تعداد خانه‌های خالی تهران هشت برابر لندن است. در بازه زمانی ۱۳۸۵-۱۳۹۵ با احتساب تعداد خانه‌های خالی و شبه خالی، تعداد ۱۰.۵ میلیون واحد مسکونی به موجودی مسکن کشور اضافه شده، اما تنها ۲.۴ میلیون خانوار صاحب مسکن شده‌اند.
تجربه خانه‌های خالی در انگلستان
سال گذشته بود که دیلی‌میل نوشت دولت به شهرداری‌های اجازه داده است مالیات بر خانه‌های خالی و دوم را افزایش دهند تا مردم محلی بتوانند از شمار بیشتری از منازل استفاده کنند و اجاره مسکن کم شود.
در شماری از مناطق خوش آب و هوا و گردشگری انگلیس، ثروتمندان خانه‌هایی برای دوران تعطیلات خود خریده‌اند و سالانه فقط در مدت محدودی در آنها ساکن می‌شوند و سپس به محل زندگی اصلی خود باز می‌گردند و این خانه‌ها خالی باقی می‌ماند.
مردم مناطق خوش آب و هوا و گردشگری انگلیس، از کمبود مسکن در این مناطق شکایت می‌کنند و علت آن را هجوم ثروتمندان به این مناطق می‌دانند.
خبرگزاری صدا و سیما در این خصوص تشریح کرده است مالیات بر خانه‌های دوم در شمال یورکشایر، از نوامبر امسال ۱۰۰ درصد افزایش می‌یابد و دیگر شهرداری‌ها نیز مالیات بر این قبیل خانه‌ها را دو برابر می‌کنند.
