یک طبل کوچک در کنار اسکلت سه کودک؛ یک بازی فکری که با تخته سنگ ساخته شده و ردپا‌هایی که ۱۲ هزار سال قبل روی ماسه‌ها به جا مانده‌اند؛ این‌ها چند نمونه از مهمترین کشفیات ماقبل تاریخی هستند که در سال گذشته خبرشان منتشر شد.
دوران «تاریخی» بر طبق اصطلاحات مورخان و باستان‌شناسان به دوران بعد از اختراع نظام‌های نوشتاری در هزارۀ چهارم پیش از میلاد گفته می‌شود. اما دوران «ماقبل‌تاریخ» بسیار طولانی‌تر از این‌هاست. دورۀ ماقبل تاریخ از زمان ابداع ابزار‌های سنگی در حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار سال قبل تا زمان اختراع نوشتار امتداد دارد.
به خاطر عدم وجود خط و نوشته، اطلاعات ما از این دوران تنها مبتنی بر اشیاء، ساختمان‌ها و ابزار‌هایی است که انسان‌های ماقبل تاریخ ساخته‌اند. در اینجا فهرستی از مهمترین کشفیات باستان‌شناسی سال ۲۰۲۲ را می‌خوانید که چشم‌انداز تازه‌ای از دوران مه‌آلود و ناشناختۀ ماقبل‌تاریخ را در معرض دید ما قرار دادند.
۱. طبل ۵۰۰۰ ساله و اسکلت‌های سه کودک
اوایل سال ۲۰۲۲ خبر یک کشف حیرت‌انگیز در منطقۀ یورک‌شایر انگلستان که در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاده بود در رسانه‌ها منتشر شد. باستان‌شناسان در این منطقه یک گور باستانی را کشف کردند که یک طبل گچی کوچک با تزئیناتی جالب توجه در آن قرار داشت. این طبل کوچک در کنار اسکلت‌های سه کودک قرار داشت که انگار در آغوش یکدیگر در گور آرمیده بودند. این طبل احتمالا نوعی پیشکش مذهبی یا طلسم بوده است. خیلی‌ها این کشف را «مهمترین کشف ماقبل‌تاریخی در انگلستان» نامیده‌اند.
۲. شطرنج سنگی ۴۰۰۰ ساله
بازی‌های تخته‌ای مثل شطرنج و نرد همین امروز هم در سراسر دنیا پرطرفدار هستند. اما این کشف نشان داد که سابقۀ این نوع بازی‌ها تا چه اندازه طولانی است. در سال ۲۰۲۲ باستان‌شناسان در کشور عمان تخته‌سنگی را یافتند که شبکه‌ای شطرنجی با سوراخ‌های متعدد روی آن حکاکی شده بود؛ این سوراخ‌ها به اعتقاد باستان‌شناسان محل قرار گیری مهره‌های بازی بوده‌اند. این کشف در یک سکونتگاه باستانی در درۀ قمیره اتفاق افتاد.
۳. دایرۀ سنگی ۴۸۰۰ ساله
بنای معروف استون‌هنج تنها بنای دایره‌ای سنگی در سرزمین بریتانیا نبوده است. بنا‌هایی از این جنس در مناطق مختلف این سرزمین وجود داشته‌اند که در حال حاضر فقط ردپایی از آن‌ها به جا مانده است. یکی نمونه از این بنا‌ها در اوایل سال ۲۰۲۲ در منطقۀ کورن‌وال شناسایی شد. البته در حال حاضر ساختار سنگی این بنا بر جا نمانده است، اما برجستگی‌های آن هنوز روی سطح زمین قابل مشاهده است. باستان‌شناسان با استفاده از تکنیک امواجی که می‌توانند وضعیت زیر سطح زمین را نشان بدهند، موفق به کشف هفت نقطه‌ای شدند که احتمالا محل قرارگیری سنگ‌ها در این بنای دایره‌ای بوده است. هنوز به طور دقیق معلوم نیست که استفاده از بنا‌های سنگی مثل این به چه صورت بوده و چه جور آیین‌ها و مناسکی در آن‌ها اجرا می‌شده است. یکی دیگر از شگفتی‌ها و راز‌هایی که هنوز در مورد این بنا‌ها وجود دارد این است که در آن زمان چطور بدون هیچ نوع وسیلۀ مدرن، این سنگ‌های عظیم را جابه‌جا می‌کرده‌اند و با آن‌ها بنا‌های نسبتا عظیم می‌ساختند.
۴. جمجمۀ جراحی‌شدۀ ۵۳۰۰ ساله
یکی از یافته‌های شگفت‌انگیزی که سال گذشته خبر آن منتشر شد، کشف یک جمجمۀ ۵۳۰۰ ساله در اسپانیا بود که آثاری از عمل جراحی گوش و سوراخ کردن جمجمه در آن مشاهده می‌شد. این کشف اطلاعات ارزشمندی را دربارۀ توانایی‌های پزشکی انسان‌های ماقبل تاریخ در اختیار باستان‌شناسان گذاشت. این جمجمه متعلق به یک زن بوده که محققان گفته‌اند احتمالا از درد گوش رنج می‌برده و به همین خاطر تحت یک نوع عمل جراحی قرار گرفته. جالب‌تر اینکه این عمل موفقیت‌آمیز هم بوده، زیرا محققان می‌گویند آثار رشد جمجمه بعد از جراحی را می‌توان در آن مشاهده کرد.
۵. ردپا‌های ۱۲ هزار ساله
در سال گذشته ۸۸ ردپای متعلق به انسان‌های بالغ و خردسال با قدمتی حدود ۱۲ هزار سال در منطقه‌ای بسیار دورافتاده در صحرا‌های ایالت یوتای آمریکا کشف شد؛ این منطقۀ بیابانی در آن زمان وضع متفاوتی داشته و محل سکونت انسان‌ها بوده است. جایی که امروز «صحرای بزرگ دریاچۀ نمک» نام دارد در آن زمان پر از آب بوده است؛ اما در اواخر عصر یخبندان این آب‌ها شروع به خشک شدن کرده‌اند. تا ۱۰ هزار سال قبل هنوز این منطقه آب و هوایی ایده‌آل برای زندگی داشته است. باستان‌شناسان می‌گویند احتمالا صاحبان این ردپاها در آب‌هایی کم عمق قدم برداشته‌اند و با اینکه ماسه‌ها خیلی زود جای پایشان را پر کرده‌اند، در زیر ماسه‌ها یک لایۀ گِلی وجود داشته که ردپاها را حفظ کرده است.
