بار سنگین تورم بر دوش ندار‌ها

آمار تورم نقطه به نقطه دهکی مردادماه حاکی از آن است که فشار تورمی بر دوش دهک‌های کم‌درآمد سنگینی می‌کند. بر این اساس تورم نقطه به نقطه ۴/ ۴۶درصدی دهک اول بالاترین میزان تورم نقطه به نقطه در میان دهک‌های درآمدی است. آمار تورم دهکی مردادماه نشان می‌دهد تورم سالانه کالا‌های خوراکی و دخانیات در دهک‌های کم درآمد جامعه به مرز ۶۰درصد رسیده است.

دنیای‌اقتصاد در ادامه نوشت: بر همین اساس سبد خوراکی‌های دهک اول در مردادماه تورم ۶/ ۵۹ درصدی را تجربه کرده است. در بخش کالا‌های غیرخوراکی و خدمات، اما وضعیت متفاوت است و دهکم دهم درآمدی با تورم ۸/ ۴۸ درصدی شاهد بالاترین تورم در این زمینه بوده است. از سوی دیگر در سبد کلی و کالا و خدمات بالاترین تورم مربوط به دهک دهم درآمدی است. تورم سالانه مرداد برای این دهک ۵۰ درصد به ثبت رسیده است. این در حالی است که مرکز آمار چندی قبل در گزارشی تورم مردادماه را ۲/ ۴۵ درصد اعلام کرده بود.

از طرفی دیگر تورم ماهانه دهک‌های درآمدی حاکی از آن است که دهک اول درآمدی با ۶/ ۳ درصد بالاترین تورم را در مردادماه تجربه کرده است. در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی، رکود تورمی و بحران ناشی از ویروس کرونا اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داده است، به نظر می‌رسد دهک‌های کم‌برخوردارتر جامعه فشار به مراتب بیشتری را از ناحیه شرایط وخیم اقتصادی تحمل می‌کنند.

تورم ندار‌ها در اوج

مرکز آمار ایران در گزارشی اطلاعات مربوط به تورم دهک‌های مختلف درآمدی در مردادماه را اعلام کرد. براین اساس تورم سالانه دهک دهم در مردادماه در صدر تورم دهک‌های مختلف قرار گرفته است؛ دارا‌ترین دهک درآمدی در مرداد ماه تورم سالانه ۵۰ درصدی را تجربه کرد. در مقابل پایین‌ترین میزان تورم در دومین ماه تابستان مربوط به دهک ششم درآمدی است؛ این دهک در این دوره ۶/ ۴۴ درصد تورم را تجربه کرده است.

در شاخص تورم ماهانه، وضعیت بالعکس است؛ دهک اول درآمدی در مردادماه ۶/ ۳ درصد تورم ماهانه را تجربه کرد تا در صدر تورم ماهانه دهک‌های مختلف درآمدی قرار بگیرد. در پایین‌ترین نقطه این لیست دهک هشتم درآمدی قرار دارد که در مرداد ماه ۱/ ۳ درصد تورم ماهانه را تجربه کرده است.

اما ملموس‌ترین شاخص تورمی برای افراد تورم نقطه به نقطه است. این شاخص که قیمت کالا‌ها و خدمات را نسبت به مدت مشابه سال قبل می‌سنجد یکی از ملموس‌ترین شاخص‌ها در میان شاخص‌های تورم است. به عبارت دیگر تورم نقطه به نقطه ۲/ ۴۳ درصدی مردادماه به این معناست که خانوار‌های کشور به‌طور میانگین ۲/ ۴۳ درصد بیشتر از مرداد ۱۳۹۹ برای خرید یک «مجموعه کالا‌ها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.

بر اساس شاخص تورم نقطه به نقطه در مرداد ماه دهک اول درآمدی با ثبت تورم ۴/ ۴۶ درصدی بالاترین تورم نقطه به نقطه را به ثبت رساند؛ دهک دوم درآمدی با ۲/ ۴۶ درصد دومین تورم نقطه به نقطه بالا را به ثبت رساند و دهک سوم درآمدی با ۲/ ۴۵ درصد در جایگاه بعدی قرار گرفت.

از سوی دیگر کمترین میزان تورم نقطه به نقطه دهکی مربوط به دهم نهم درآمدی با ۹/ ۴۱ درصد است. به‌طور کلی روند تورم دهکی نقطه به نقطه حاکی از آن است که بار اصلی تورمی کشور بر شانه ندار‌ها سنگینی می‌کند و دهک‌های پایین‌تر درآمدی افزایش بیشتری را در تامین ملزومات زندگی تجربه می‌کنند.

چنین شرایط تورمی در کنار وضعیت در حال رکود اقتصاد ایران حاکی از آن است که ضعیف‌ترین دهک‌های درآمدی هم از جهت افزایش هزینه‌هایشان و هم از سوی کاهش تولید سرانه تحت فشارند؛ شرایطی که افزایش ضریب جینی در این دوران آن را تایید می‌کند.

حرکت متضاد دو گروه کالایی

گزارش منتشرشده از سوی مرکز آمار حاوی اطلاعات تفکیک‌شده بر اساس گروه‌های کالایی است. بر این اساس سبد هزینه خانوار به دو گروه عمده «کالا‌های خوراکی، آشامیدنی و دخانیات» و «کالا‌های غیر خوراکی و خدمات» تقسیم شده است. تورم دهک‌های درآمدی نسبت به این دو گروه کالا رفتار‌های متضادی از خود نشان داده است؛ در گروه کالا‌های خوراکی، دهک‌های کم‌برخوردار تورم بیشتری را تجربه کرده‌اند و در گروه کالا‌ها غیرخوراکی و خدمات این دهک‌های ثروتمند جامعه‌اند که بیشتر متحمل تورم شده‌اند.

بر این اساس، تورم نقطه به نقطه کالا‌های خوراکی در مردادماه برای کل کشور به ۴/ ۵۸ درصد رسیده است. با این حال تورم نقطه به نقطه کالا‌های خوراکی برای دهک‌های کم‌برخوردارتر به مرز ۶۰ درصد نزدیک شده است؛ تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها در دهک اول درآمدی به ۶/ ۵۹ درصد رسیده است که در میان دهک‌های درآمدی بالاترین سطح است. دهک دوم با ۱/ ۵۹ درصد و دهک سوم با ۵۹ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

از طرفی پایین‌ترین نرخ تورم نقطه‌به نقطه کالا‌های خوراکی به دهک‌های برخوردارتر متعلق است؛ به‌طوری‌که دهک‌های دهم، نهم و هشتم به ترتیب ۹/ ۵۷، ۱/ ۵۸ و ۲/ ۵۸ درصد تورم را تجربه کرده‌اند. اما در گروه کالا‌های غیرخوراکی و خدمات وضعیت بالعکس است. بر این اساس پایین‌ترین تورم نقطه به نقطه در گروه کالا‌های غیر خوراکی و خدمات با ۲/ ۳۳ درصد به دهک اول تعلق دارد.

از سوی دیگر بالاترین تورم دهکی در این بخش به دهک دهم درآمدی مربوط است که ۷/ ۳۸ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. از طرفی بررسی آمار تورم ماهانه گروه کالا‌های خوراکی نشان می‌دهد دهک اول و دوم با ۷/ ۴ درصد بیشترین افزایش قیمت ماهانه و دهک دهم با ۵/ ۴ درصد کمترین تورم ماهانه را در این بخش به ثبت رسانده است.

تورم و فشار نابرابر

آمار‌های منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران حاکی از آن است که تورم همه جامعه را به یک اندازه تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و دهک‌های درآمدی کم‌برخوردارتر بیشتر از دیگران بابت تورم متضرر می‌شوند. اما متهم ردیف اول تورم کیست؟ در شرایطی که اقتصاد کشور با تحریم و بحران کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و کسری بودجه قابل توجهی دارد؛ اقداماتی، چون پولی‌سازی این کسری از طریق استفاده از تنخواه مزید برعلت شده تا بر تنور تورم بیشتر دمیده شود.

از طرفی در جدید‌ترین گزارش خزانه‌داری کل کشور که روز گذشته منتشر شد، آمده است که دولت دوازدهم در واپسین ماه‌های فعالیتش بیش از ۵۳ هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته است؛ چراکه بخش عمده درآمد‌های پیش‌بینی‌شده دولت در این مدت محقق نشد. برای مثال دولت در بهار امسال ۹۷ درصد کمتر از میزان پیش‌بینی‌شده نفت به فروش رساند و از ۸۷ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده تنها ۲۸۰۰ میلیارد تومان آن محقق شده است.

به نظر می‌رسد در ماه‌های آتی با توجه به فرارسیدن سررسید اوراق‌های فروخته‌شده این رقم تعمیق خواهد شد. به نظر می‌رسد در صورت آنکه اتفاقات مهمی مانند گشایش‌های سیاسی و افزایش فروش نفت یا تغییر ریل سیاستگذاری در کشور رقم نخورد، بحران فعلی از جمله کسری بودجه کشور تقویت می‌شود و درنهایت خود را در شاخص‌های اقتصادی همچون تورم به نمایش می‌گذارد و در نتیجه آن آحاد جامعه و علی‌الخصوص ضعیف‌تر‌ها متضرر می‌شوند.