زماني كه در خبرها مي‌خوانيد كه استان اصفهان 40 درصد آجر كشور را تامين كرده و چهار ميليارد تومان در سال درآمد عايد كشور مي‌كند. احساس خوشنودي خواهيد كرد كه بالاخره توليد در يكي از استان‌هاي كشور با همه هزينه‌ها و موانع در حال انجام است و حداقل از واردات اين يك قلم كالا يا بخشي از آن بي‌نياز هستيم و وقتي مي‌خوانيد كه در اين استان 445 نفر در اين حرفه مشغول فعاليت هستند و شغل دارند تا حدي رضايت خاطر پيدا مي‌كنيد.
اما در نهايت وقتي بخوانيد كه اشتغال اين افراد درحرفه آجرپزي و برداشت گچ سطحي از بيابان‌هاي اطراف اصفهان هر سال 80 ميليارد تومان به صنايع، تاسيسات و راه‌هاي اين استان خسارت وارد مي‌كند اين خشنودي تا چه حد رنگ مي‌بازد؟
بيابانزايي و بروز گرد و خاك از جمله پديده‌هايي است كه شايد به‌زعم افراد، زياني به غير از سرفه و سوزش چشم، به همراه نداشته باشد؛ ولي به واقع علاوه بر زيان‌هايي كه از ناحيه تهديد سلامت افراد و همچنين از دست رفتن مقدار متنابهي خاك ارزشمند (كه قابل اندازه‌گيري هم نيست) به بار مي‌آورد؛ فقط 80 ميليارد تومان در سال صنايع و تاسيسات استان اصفهان از آن خسارت مي‌بيند.
با توجه به آن‌كه كشور ما با داشتن 43 هزار هكتار بيابان، جزو مناطق خشك و پر گردوغبار به حساب مي‌آيد و استان اصفهان هم از اين محل سهمي 3،2 ميليون هكتاري را از آن خود كرده است؛ وجود غبار بديهي به نظر مي‌رسد و انتظار اين است كه سازمان‌هاي منابع طبيعي به مقابله با آن پديده برخيزند. اما زماني مساله غم‌انگيز مي‌شود كه دستكاري انسان‌ها بر شدت اين پديده مي‌افزايد.
بخشي از 3،2 ميليون هكتار بيابان و تپه‌هاي ماسه‌اي استان اصفهان يعني 1،9 ميليون هكتار تحت تاثير فرسايش باري و 736 هزار هكتار كانون بحران است. از بين مناطق ياد شده، منطقه سجزي در 25 كيلومتري شهر اصفهان يكي از كانون‌هاي بحراني است كه شدت فرسايش باري در آن به دليل برداشت گچ سطحي براي تهيه آجر افزايش يافته است.
مشكل كار آنجاست كه افراد بهره‌بردار از سوي وزارت صنايع مجوز برداشت دارند و سه درصد از درآمد آنها نيز به دولت پرداخت مي‌شود.
هرگاه كه منابع طبيعي بحث جلوگيري از ادامه فعاليت اين بهره‌برداران و چگونگي و ميزان خسارت وارده از فعاليت آنها را مطرح مي‌كنند؛ توليد 40 درصد آجر كشور و ميزان اشتغالزايي كه در منطقه وجود دارد، اولويت پيدا كرده و فعاليت آنها نيز ادامه مي‌يابد و داد كارشناسان منابع طبيعي هم آنجا بلند مي‌شود كه برداشت گچ از معادن سطحي اين منطقه همچنان به شيوه سنتي انجام مي‌شود.
پخت گچ در كوره‌هاي سنتي روزانه 1،5تا دو تن گچ از هر كوره به هوا مي‌فرستد و برداشتن سطحي از خاك، زمينه را براي فرسايش باري بيشتر خاك آماده مي‌كند و اين شرايط در مجموع باعث آلودگي شديد شهر اصفهان و به خطر افتادن سلامت مردم منطقه شده است.
آن‌طور كه كارشناسان منابع طبيعي معتقدند ادامه اين روند تخريب خاك، انجام هرگونه عمليات بيابانزدايي را نيز غيرممكن مي‌كند. با توجه به زيان‌هاي وارده به نظر مي‌رسد در مثلث توليد، اشتغال و سلامت بايد هزينه و فايده صورت گيرد و اقدامي كه نفع بيشتري به همراه دارد انجام شود.
پيشنهادي كه عليرضا جلالي رئيس اداره بيابانزدايي استان اصفهان مطرح مي‌كند جايابي جديد براي برداشت گچ است.
او مي‌گويد بايد با مطالعاتي كه انجام مي‌شود محل جديدي براي بهره‌برداران تدارك ديده و توليد آجر به منطقه‌اي دورتر از شهر انتقال بيابد. جلالي تصريح مي‌كند: از آنجا كه رايزني‌هاي متعددي با وزارت صنايع و دولت صورت گرفته، به شرط تخصيص اعتبار مناسب اين كار عملياتي خواهدشد. او متذكر مي‌شود: سالانه 470 مورد باد در سجزي اتفاق مي‌افتد كه بيش از آستانه فرسايش و 3،5متر در ثانيه است.
جلالي از جمله اثرات فرسايش خاك را آسيب به جاده‌ها، خطوط ريلي، هواپيماها، تاسيسات صنعتي و شهري مي‌داند.
او خاطرنشان مي‌كند: تاكنون 185 هزار هكتار از كانون‌هاي بحران استان مورد مايع‌پاشي قرار گرفته و يك ايستگاه نيز در منطقه سجزي احداث شده است.
انصاري‌نژاد رئيس اداره منابع طبيعي شهرستان اصفهان نيز با اشاره به اينكه مقرر شده بود در برنامه 2،5ميليارد تومان اعتبار به بخش بيابانزدايي تخصيص يابد.
وي مي‌گويد: در مجموع 37 درصد اين رقم محقق شد ولي نزديك به 50 درصد اهداف پيش‌بيني شده به سرانجام رسيد.
او توضيح مي‌دهد: در هر برنامه 125 هزار هكتار بايد تحت پوشش عمليات بيابانزدايي قرار گيرد كه ما طبق اهداف، در برنامه چهارم 62 هزار هكتار كار انجام داده‌ايم.
محمدحسين شاملي معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان اصفهان نيز پايين رفتن سطح سفره آب‌هاي زيرزميني، كاهش ورودي روان آب‌ها، چهره‌برداري غيراصولي از اراضي كشاورزي، گسترش فعاليت كوره‌هاي گچ، شور شدن آب و رفت و آمد ماشين‌هاي سنگين را از جمله علل شدت گرفتن فرسايش خاك بيان مي‌داند.
او مي‌افزايد: سود ناشي از توليد گچ در سال 172 ميليون تومان محاسبه مي‌شود و براي 445 نفر اشتغال ايجاد كرده كه عمدتا كارگر هستند و 93 نفر سود مستقيم توليد عايدشان مي‌شود.
به گفته شاملي اما از سوي ديگر 84 ميليارد تومان از محل فرسايش خاك خسارت ناشي مي‌شود و سلامت 1،5 ميليون شهروند نيز به خطر مي‌افتد.
او تاكيد مي‌كند: حال بايد ديد فايده كدام يك براي كشور بيشتر بوده و از اولويت برخوردار است.
شاملي اضافه مي‌كند: فرسايش باري به پايگاه هوايي شهيد بابايي، فرودگاه شهر اصفهان، راه‌آهن، كارخانه لوله‌سازي اسپيران و ساير تاسيسات شهري خسارت زده است.
دشت سجزي پاياب رودخانه دست‌كن گلپايگان است. در گذشته تالاب گاوخوني حتي تا منطقه سجزي ادامه داشته اما امروز به دليل برداشت بي‌رويه از آب زاينده‌رود، تالاب گاوخوني آنقدر عقب‌نشيني كرده كه در فصولي از سال اين تالاب خشك بوده و منشا فرسايش خاك و برداشت گردوغبار توسط باد از اين منطقه شده است.
